Ortografia (Stanisław Zaborowski)

Ortografia (łac. Ortographia seu modus recte scribendi et legendi Polonicum idioma quam utilissimus) – traktat w języku łacińskim poświęcony polskiej ortografii autorstwa Stanisława Zaborowskiego wydany w 1514–1515. Książka Stanisława Zaborowskiego stanowi drugą po traktacie Jakuba Parkoszowica próbę uporządkowania polskiej ortografii^[1].

Ortographia seu modus recte scribendi et legendi Polonicum idioma quam utilissimus

Strona tytułowa wydania z 1518
Autor	Stanisław Zaborowski
Typ utworu	traktat językoznawczy
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Kraków
Język	polski
Data wydania	1514–1515
Wydawca	Florian Ungler

Historia

Pierwsze wydanie książki ukazało się w 1514–1515 (według innego opracowania w 1512 lub 1513^[2]) w Krakowie nakładem drukarni Floriana Unglera. „Ortografia” powstała prawdopodobnie z inspiracji Unglera, jako próba uporządkowania ortografii książek ukazujących się w jego wydawnictwie w języku polskim.

System ortograficzny Zaborowskiego wzorowany był na ortografii czeskiej i opierał się na stosowaniu znaków diakrytycznych. Traktat był próbą wyeliminowania dwuznaków lub trójznaków używanych w tekstach piśmiennych epoki średniowiecza jakie stosowano do zapisu głosek charakterystycznych dla języka polskiego. Głównym założeniem było oznaczanie jednej głoski jedną literą, w związku z czym ortografia Zaborowskiego pozbawiona była dwuznaków i trójznaków, zaś miękkości nie oznaczano literami i(y)^[1].

System ten został wykorzystany w niektórych drukach Unglera, nie przyjął się jednak na większą skalę. Innowacjami Zaborowskiego, które utrwaliły się w języku polskim była forma jednoznakowego, diakrytycznego zapisu spółgłosek oraz używanie dwóch liter ż oraz ł^[1].

Wydania

„Ortografia” Zaborowskiego była wielokrotnie wznawiana. Oprócz pierwszego wydania z 1514 roku wydrukowanego przez Floriana Unglera druga edycja wydana została w 1518 roku w oficynie Jana Hallera. Kolejne wydania drukowano wielokrotnie w ramach „Grammatica rudimenta” w latach 1519, 1526, 1529, 1536, 1539, 1560 i 1564 w edycji Zaborowskiego^[1].

Przypisy

1. Wydra 1984 ↓, s. 315.
2. Jerzy Ziomek: Renesans. Wyd. XI - 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 54, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13843-1.

Bibliografia

• Teresa Michałowska: Literatura polskiego średniowiecza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 599–600. ISBN 978-83-01-16675-5.
• Wiesław Wydra: Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543 rozdz. „Stanisław Zaborowski, Ortographia seu modus recte scribendi et legendi Polonicum idioma quam utilissimus”. Wrocław: Ossolineum, 1984, s. 315–317. ISBN 83-04-01568-4.
• Stanisław Zaborowski: Ortographia seu modus recte scribendi et legendi Polonicum idioma quam utilissimus”. Kraków: Florian Ungler, 1513.