Okrzeszyn (województwo dolnośląskie)

Okrzeszyn (niem. Albendorf^[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kamiennogórskim, w gminie Lubawka, w tzw. Worku Okrzeszyńskim, nad potokiem Szkło, przy granicy polsko-czeskiej.

Ten artykuł dotyczy miejscowości w województwie dolnośląskim. Zobacz też: inne znaczenia tego hasła.

Okrzeszyn

wieś
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kamiennogórski
Gmina	Lubawka
Liczba ludności (III 2011)	206[1]
Strefa numeracyjna	75
Kod pocztowy	58-420[2]
Tablice rejestracyjne	DKA
SIMC	0190510
Położenie na mapie gminy Lubawka Okrzeszyn
Położenie na mapie Polski Okrzeszyn
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Okrzeszyn
Położenie na mapie powiatu kamiennogórskiego Okrzeszyn
50°36′46″N 16°01′32″E[3]

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa jeleniogórskiego.

Nazwa

12 listopada 1946 nadano miejscowości polską nazwę Okrzeszyn^[4]; wcześniej funkcjonowała nazwa Albinów.

Położenie

Okrzeszyn leży w Sudetach Środkowych, w obniżeniu pomiędzy Górami Kruczymi a Zaworami. Jedyne połączenie z resztą kraju wiedzie przez Uniemyśl. Na południu, po stronie czeskiej leżą Petříkovice^[5].

Historia

Średniowiecze

Okrzeszyn został założony prawdopodobnie przez Czechów w XI wieku. Według niepotwierdzonej legendy bracia Albert i Bertold Brueckne mieli w tej okolicy utworzyć hutę szkła, a po jej zniszczeniu, czy upadku, dwie wsie miały zostać nazwane od ich imion − Albendorf (Okrzeszyn) i Berthelsdorf (Uniemyśl). Miejscowość leżała na terenach, które na mocy układu z 23.08.1283 r. książę świdnicki Bolko I Surowy otrzymał od króla Czech Wacława II i wcielił do swego księstwa. Pod koniec XIII w. jako własność księstwa świdnickiego, został podarowany cystersom z Krzeszowa i pozostawał w ich posiadaniu aż do kasaty zakonu w 1810 roku. Cystersi otrzymali od księcia Bolka II przywilej na prowadzenie tu poszukiwań górniczych w 1343 r., jednak raczej nie prowadzono tu w tym czasie żadnych prac. W 1352 r. książę potwierdził ten przywilej. Opat Mikołaj II w roku 1362 wybudował we wsi kościół. Po śmierci księcia Bolka II i jego żony Agnieszki Habsburżanki wieś wraz z całym księstwem powróciła do Czech, jako wiano księżniczki świdnickiej Anny, małżonki cesarza Karola IV, pozostając nadal własnością klasztoru. Przed 1400 rokiem w Okrzeszynie było wolne sołectwo, należące do klasztoru, z którego pobierano aż 3 marki rocznego czynszu.

XVII-XVIII w.

Protestantyzm nie przyjął się we wsi będącej we władaniu klasztoru. Na większą skalę Okrzeszyn zaczął się rozwijać dopiero w końcu XVII wieku, lub na początku XVIII wieku. Powstała tu szkoła katolicka, a podstawą rozkwitu wsi stało się tkactwo chałupnicze oraz wydobycie i obróbka kamienia. W 1765 r. wartość majątku klasztornego w Okrzeszynie wynosiła 6046 talarów. Mieszkało tu 33 kmieci, 6 zagrodników i 81 chałupników.

Po XVIII w.

W XIX w. w Okrzeszynie znajdowała się kopalnia węgla kamiennego; w miejscowości funkcjonowała wówczas gorzelnia i browar. Upadek Okrzeszyna nastąpił po 1945 roku, kiedy zamknięto przejście graniczne, utrudniając tym samym ruch turystyczny.

Ruda uranu

Od 1947 r. teren wokół Okrzeszyna był obiektem poszukiwań rud uranu. Częściowo uruchomiono kopalnię uranu Okrzeszyn^[6].

Koleje

Od 1889 r. Okrzeszyn stanowił stację końcową nieczynnej już linii kolejowej nr 330 wiodącej z Kamiennej Góry. Linia ta została zbudowana przez spółkę akcyjną Ziederthalbahn (pol. Kolejka Zadrnańska), po II wojnie światowej włączono ją w struktury PKP. Do 1954 r. kursowały na niej pociągi pasażerskie, a do 1959 r. – towarowe. Popadającą w ruinę trakcję kolejową rozebrano w 1973 roku. W północnej części wsi zachował się ceglany budynek stacyjny.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[7]:

• kościół filialny pw. Narodzenia NMP, jednonawowy, barokowy z 1724 r., z wieżą z 1856 r., remontowany w początkach XX w. i w 1969 r.; wznosi się w górnej części miejscowości,
• kościół cmentarny pw. św. Michała Archanioła, renesansowo-barokowy, ruiny, z lat 1580–1585, przebudowany w 1736 roku, i w XIX w., salowy z wydzielonym prezbiterium,
• plebania, obecnie dom nr 16, z 1794 r.

Inne zabytki:

• kaplica Lutra
• Monolitowy krzyż kamienny, nieznanej daty ani pochodzenia. Pojawiająca się czasem hipoteza, że jest to tzw. krzyż pokutny, jest wyłącznie przypuszczeniem nie opartym na żadnych dowodach i jest wyrazem zdarzającego się, nieuprawnionego utożsamiania wszystkich starych monolitowych kamiennych krzyży, z krzyżami pokutnymi.
• dwór nr 18, z 1794 r., późnobarokowy, nakryty dwuspadowym dachem naczółkowym,
• dawna stacja kolejowa, murowana z końca XIX w.

Turystyka

Przez Okrzeszyn prowadzą szlaki turystyczne:

• zielony – szlak graniczny prowadzący wzdłuż granicy z Tłumaczowa do Przełęczy Okraj, wytyczony w 1993 r.
• niebieski – szlak łącznikowy, prowadzi od Przełęczy Chełmskiej do obniżenia pomiędzy Bogorią a Jańskim Wierchem

Galeria

• 
  Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
• 
  Kościół cmentarny pw. św. Michała
• 
  Dawny dworzec kolejowy

Zobacz też

• Byłe przejście graniczne Okrzeszyn-Petříkovice
• Parafia Świętej Rodziny w Chełmsku Śląskim