Okoń pospolity

Okoń pospolity^[3], okoń^[3] (Perca fluviatilis) – gatunek drapieżnej ryby z rodziny okoniowatych (Percidae).

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „okoń”. Zobacz też: Okoń (ujednoznacznienie).

Okoń pospolity

Perca fluviatilis[1]
Linnaeus, 1758
Okoń w akwarium
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Podgromada	promieniopłetwe
Rząd	okoniokształtne
Podrząd	okoniowce
Rodzina	okoniowate
Rodzaj	Perca
Gatunek	okoń pospolity
Synonimy Perca fluviatilis aurea Smitt, 1893 Perca fluviatilis gibba Smitt, 1893 Perca fluviatilis intermedius Svetovidov & Dorofeyeva, 1963 Perca fluviatilis macedonica Karaman, 1924 Perca fluviatilis maculata Smitt, 1893 Perca fluviatilis nigrescens Heckel, 1837 Perca fluviatilis zaissanica Dianov, 1955 Perca fluviatilus Linnaeus, 1758 Perca helvetica Gronow, 1854 Perca italica Cuvier, 1828 Perca vulgaris Schaeffer, 1761 Perca vulgaris Schrank, 1792 Perca vulgaris Fitzinger, 1832 Perca vulgaris aurata Fitzinger, 1832
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Występowanie

Europa z wyjątkiem Półwyspu Iberyjskiego, północnej Szkocji, zachodniej Skandynawii, południowych i środkowych Włoch i zachodniej części Bałkanów oraz Azja aż do Kołymy. Introdukowany m.in. na Irlandii i w Australii.

Występuje w wodach do 1000 m n.p.m., zarówno w płynących jak i stojących, a także w słonawych wodach przybrzeżnych w estuarium rzek. Młodsze osobniki często tworzą ławice, starsze żyją w niewielkich grupach bądź samotnie.

Opis

Osiąga do 60 cm długości standardowej i masę ciała do 4,8 kg^[4]. Ciało wysokie, bocznie spłaszczone. Łuski małe, ktenoidalne, mocno osadzone w skórze. Pokrywy skrzelowe zakończone ostrymi kolcami, a ich górna krawędź jest ząbkowana. Otwór gębowy duży, przedni, tylna krawędź szczęki sięga do oka.

Grzbiet ciemnoszary do oliwkowozielonkawego, boki jaśniejsze. Na grzbiecie i bokach 5–9 poprzecznych, ciemnych smug, brzuch biały lub wchodzący w czerwonawy kolor o srebrzystym połysku. Pierwsza płetwa grzbietowa szara z ciemną plamą w tylnej części, druga płetwa zielonkawoszara, lekko przezroczysta, płetwy piersiowe żółtawoszare, pozostałe płetwy jaskrawoczerwone. Ubarwienie zmienne w zależności od miejsca przebywania, osobniki żyjące w płytkich prześwietlonych wodach są bardziej jaskrawo ubarwione od tych żyjących w ciemnych, głębokich wodach.

Samce są jaskrawiej ubarwione.

Odżywianie

Żeruje głównie o wschodzie i zachodzie słońca nie unikając innych pór dnia. Jednym z głównych pokarmów są skorupiaki z rzędu Calanoida Eudiaptomus gracilis^[5]. Narybek żywi się planktonem, później ikrą innych ryb (zwłaszcza karpiowatych). Dorosłe osobniki zjadają głównie ryby, np. płocie oraz większe bezkręgowce, np. raki.

Rozród

Trze się od marca do czerwca na płyciznach. Samica składa od 12 000 do 300 000 ziaren ikry o średnicy 2–2,5 mm^[3], która jest przyklejana do kamieni, zanurzonych gałęzi, roślin wodnych itp. w postaci długich wstęg^[6]. Wylęg po 14–21 dniach. Świeżo wylęgłe larwy mierzą 3–6 mm i posiadają jajowatego kształtu woreczek żółtkowy zawierający kroplę tłuszczu, która umożliwia im unoszenie się na wodzie.

Sen ryby

Okoń europejski zapada w nocy w swego rodzaju „stan głębokiego snu”. W tym czasie przebywa przy dnie zbiornika, opierając się o dno płetwami brzusznymi i płetwą ogonową. Na ten okres „zwija” swoją płetwę grzbietową. Sen ten jest na tyle głęboki, że nie wytrąci i nie wystraszy z niego nawet jasny snop światła. Po obudzeniu, które trwa przez kilka minut, ponownie rozkłada płetwę grzbietową^[7].

Znaczenie gospodarcze

Nie posiada większego znaczenia gospodarczego, chociaż jego mięso, delikatne i smaczne, jest cenione przez smakoszy. Niemniej jednak są akweny, na których gatunek ten stanowi znaczącą część sumarycznej masy połowów. Np. z Jeziora Genewskiego (łącznie po stronach szwajcarskiej i francuskiej) w latach 1986–1994 pozyskiwano rocznie średnio 403 tony tej ryby, z czego ok. 35 ton stanowiły połowy na wędkę. Pozostała część przypadała na ok. 150 rybaków zawodowych łowiących siecią i stanowiła blisko połowę masy wszystkich złowionych przez nich w tym jeziorze ryb. Generalnie łowione są osobniki nieprzekraczające zwykle 20 cm długości^[8]. W wielu restauracjach u brzegów jezior Genewskiego i Bourget jedną ze specjalności są panierowane, smażone filety z okonia (fr. filets de perches).

Okoń bardzo chętnie łowiony jest przez wędkarzy na spinning, spod lodu, oraz na żywą i martwą rybę, a także na spławik, grunt i na muchę.

Rak błotny w żołądku okonia

Wartość odżywcza Okoń świeży (100 g)
Wartość energetyczna 342 kJ (82 kcal) Białka 18,4 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 40% 40% 40% 40% M 33% 33% 33% 33% Węglowodany 0,0 g Tłuszcze 0,8 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,13 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,09 g Wielonienasycone 0,07 g omega-3 0,06 g α-Linolenowy (ALA) 0,00 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% omega-6 0,01 g Linolowy (LA) 0,01 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% M 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% Woda 79,5 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,0% 3,0% 3,0% 3,0% M 2,2% 2,2% 2,2% 2,2%			Witaminy Witamina C 1,3 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,7% 1,7% 1,7% 1,7% M 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% Tiamina (B1) 0,075 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,8% 6,8% 6,8% 6,8% M 6,3% 6,3% 6,3% 6,3% Ryboflawina (B2) 0,12 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 11% 11% M 9,2% 9,2% 9,2% 9,2% Niacyna (B3) 3 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 21% 21% 21% 21% M 19% 19% 19% 19% Witamina B6 0,3 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 23% 23% 20% 20% M 23% 23% 18% 18% Foliany 0,009 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% M 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% Kobalamina (B12) 0,005 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 208% 208% 208% 208% M 208% 208% 208% 208% Witamina A 0,007 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% M 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% Witamina D 0,0008 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,3% 5,3% 5,3% 4,0% M 5,3% 5,3% 5,3% 4,0% Witamina E 1,47 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,8% 9,8% 9,8% 9,8% M 9,8% 9,8% 9,8% 9,8% Makroelementy Fosfor 220 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 31% 31% 31% 31% M 31% 31% 31% 31% Wapń 20 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,0% 2,0% 1,7% 1,7% M 2,0% 2,0% 2,0% 1,7% Magnez 26 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,4% 8,1% 8,1% 8,1% M 6,5% 6,2% 6,2% 6,2% Potas 330 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,0% 7,0% 7,0% 7,0% M 7,0% 7,0% 7,0% 7,0% Sód 47 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,1% 3,1% 3,6% 3,9% M 3,1% 3,1% 3,6% 3,9% Mikroelementy Jod 0,004 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% M 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% Żelazo 0,6 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 7,5% 7,5% M 7,5% 7,5% 7,5% 7,5% Miedź 0,04 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,4% 4,4% 4,4% 4,4% M 4,4% 4,4% 4,4% 4,4% Cynk 0,81 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 10% 10% 10% 10% M 7,4% 7,4% 7,4% 7,4% Mangan 0,06 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 2,6% 2,6% 2,6% 2,6%
Dane liczbowe na podstawie: [9] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[10]

Ochrona

W Polsce podlega ochronie od 2011 r. Wymiar ochronny – 15 cm. W niektórych okręgach Polskiego Związku Wędkarskiego może być wprowadzony większy wymiar ochronny, np. lubelskim oraz Okręgu Nadnoteckim 18 cm (2010 rok), a w 2011 r. w radomskim, skierniewickim (18 cm) i w Jeziorsku.^{[potrzebny przypis]}

Rekord Polski wagowy: 2,69 kg o długości 50 cm złowiony w ciepłym kanale w Gryfinie^[11].

Przypisy

1. Perca fluviatilis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. Perca fluviatilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
3. Nikolski 1970 ↓, s. 378–379
4. Perca fluviatilis. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 2009-07-09]
5. Antoni P. Tabacki, Widłonogi jako pokarm dla ryb akwariowych, AKWARIUM, Nr 3-4/81. [dostęp 2012-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
6. Terofal i Militz 1997 ↓, s. 164
7. Diana Ławniczak, Sen ryb, AKWARIUM, Nr 2/74. [dostęp 2012-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-29)].
8. La pêche dans le Léman [w:] "Lemaniques. Revue de l'Association pou la Sauvegarde du Léman" nr 20, juin 1996
9. Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 258. ISBN 978-83-200-5311-1.
10. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.). Brak numerów stron w książce
11. Wiadomości Wędkarskie online [online], www.ww.media.pl [dostęp 2017-11-25].

Bibliografia

• Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-441-7.
• G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Franciszek Staff (tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.

Kontrola autorytatywna (takson):

• NKC: ph157583
• J9U: 987007291590905171

Encyklopedie internetowe:

• NE.se: abborre
• Uppslagsverket Finland: Abborre
• SNL: abbor

Identyfikatory zewnętrzne:

• GBIF: 8140485
• identyfikator iNaturalist: 109062
• ITIS: 168470
• NCBI: 8168
• identyfikator taksonu Fossilworks: 354572
• CoL: 6V3PB