Loading AI tools
gatunek ptaka Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Oknówka wschodnia[4], oknówka azjatycka[5] (Delichon dasypus) – migrujący gatunek ptaka z rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae), o niebieskoczarnym grzbiecie, białej nasadzie ogona i jasnoszarym brzuchu. Trzy podgatunki występują w Himalajach i wschodniej i środkowej Azji, zimę spędzają w niższych partiach gór lub w południowo-wschodniej Azji. Ptak liczny, na północy występujący aż po Syberię, niezagrożony wyginięciem.
| Delichon dasypus[1] | |||
| (Bonaparte, 1850) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
oknówka wschodnia | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska | |||
Oknówki wschodnie wychowują się w koloniach. Ich gniazda z błota zawieszone są pod półkami skalnymi lub na ścianach budynków. Zarówno samiec, jak i samica budują gniazdo, wysiadują 3–4 białe jaja i opiekują się młodymi. Ptak żywi się niewielkimi owadami łapanymi w locie, wysoko nad ziemią. Obecne w jej diecie skoczogonki i larwy motyli sugerują, że zwierzę czasem poluje także na ziemi.
Oknówka wschodnia została po raz pierwszy opisana w 1850 przez naturalistę i ornitologa Charles’a Bonaparte na podstawie okazu schwytanego na Borneo. Nadano jej nazwę Chelidon dasypus[6][7]. Krótko potem – w 1854 – dwaj naukowcy Frederic Moore i Thomas Horsfield przenieśli ją do nowo utworzonego rodzaju Delichon[8]. Delichon to anagram greckiego słowa χελιδών (chelīdōn), oznaczającego jaskółkę[9], a dasypus pochodzi z greckiego δασύπους „gładko-nogi”. Najbliższymi krewnymi oknówki wschodniej są inne ptaki z rodzaju Delichon – oknówka zwyczajna i oknówka nepalska[10].
Wyróżnia się trzy podgatunki oknówki wschodniej[11][12][2]:
Dorosła oknówka wschodnia mierzy 12 cm. Posiada ciemnoniebieskie ubarwienie, z kontrastującą białą nasadą ogona i jasnoszarym brzuchem. Ogon jest lekko rozwidlony, brązowoczarny (podobnie jak lotki). Nogi i stopy – brązowo-różowe, otoczone białymi piórami; oczy – brązowe, dziób – czarny[11]. Występuje bardzo niewielki dymorfizm płciowy, samce mają zazwyczaj nieco bielszy brzuch niż samice, zwłaszcza tuż po pierzeniu. Młode ptaki mają mniej błyszczące pióra, ciemnobrązowy grzbiet, czasami z brązowym nalotem na nasadzie ogona[15].
W stosunku do D. d. dasypus D. d. cashmeriense jest nieco jaskrawiej ubarwiony i mniejszy. Najmniejszym podgatunkiem jest D. d. nigrimentale[11]. Wszystkie podgatunki mogą być odróżnione od oknówki nepalskiej po białym podbródku (oknówka nepalska ma podbródek czarny), czarnych pokrywach ogona i bardziej kwadratowym ogonie. Od jaskółki oknówki oknówkę wschodnią odróżnia słabiej rozwidlony ogon i ciemniejszy brzuch[11].
Głos oknówki wschodniej to szemrzący, metaliczny trel, świstliwy świergot lub suchy, metaliczny pisk. Odgłosy są podobne do śpiewu jaskółki oknówki, aczkolwiek bardziej zgrzytliwe[15].
D. d. dasypus rozmnaża się w południowo-wschodniej Rosji, na Wyspach Kurylskich, w Japonii i czasami Korei. W zimie przelatuje przez wschodnie Chiny i zimuje na Półwyspie Malajskim, Borneo, Filipinach, Jawie i Sumatrze, niekiedy pozostaje w Japonii. D. d. cashmeriense rozmnaża się w Himalajach, od Afganistanu do Sikkimu, oraz od Tybetu do zachodnich i centralnych Chin[11]. Występuje na wysokościach 1500–5000 m n.p.m., najczęściej na 2400–4000 m[15]. Ten podgatunek migruje na niewielkie odległości, głównie zlatuje w niższe partie gór, czasem migruje do północno-wschodnich Indii, a niekiedy do Mjanmy i północnej Tajlandii. Trzeci podgatunek, D. d. nigrimentale, rozmnaża się w południowo-wschodnich Chinach i południowej Syberii. Nie wiadomo, gdzie zimuje[11], ale ptaki z Tajwanu migrują jedynie na niżej położone tereny[16]. Oknówki wschodnie można spotkać aż po Zjednoczone Emiraty Arabskie, choć tam się nie rozmnażają[17]. Obszar występowania D. d. cashmeriense pokrywa się z obszarem oknówki alpejskiej, ale rozmnażają się na różnych wysokościach. Możliwe, że pomiędzy tymi dwoma gatunkami dochodzi do krzyżowania[18].
Oknówka wschodnia najchętniej żyje na wzgórzach i w wąwozach na terenach górzystych, oraz na nadmorskich klifach, gdzie naturalne jaskinie i szczeliny dostarczają miejsca na gniazdo. Rozmnaża się także na dużych budynkach, takich jak kościoły, hotele, elektrownie[11]. W zimie zazwyczaj zlatuje na niżej położone tereny, chociaż w Tajlandii spotkano osobniki na wysokości 2565 m[19].
Oknówka wschodnia rozmnaża się w koloniach, na klifach. Gniazda zawiesza pod nawisami skalnymi. Często także gnieździ się na dużych budynkach, takich jak mosty czy kościoły, ale nie w tak dużej ilości jak oknówka zwyczajna. Gniazdo budowane jest z błota, trawy i piór[11]. W przeciwieństwie do pokrewnych gatunków, jaskółka wschodnia czasem nie zabudowuje do końca gniazd i nadaje im wygląd głębszej wersji gniazda dymówki. Rosyjskie badania dowiodły, że połowa gniazd w rejonie jeziora Bajkał była typu otwartego[20]. Podgatunek D. d. cashmeriense buduje gniazda w kształcie płytkiej filiżanki[21][22].
Zazwyczaj lęg liczy 3–4 (okazjonalnie 6) białych jaj mierzących 20,2 mm × 14,1 mm i ważących 2,1 g[23]. Czas wysiadywania i karmienia młodych jest nieznany; prawdopodobnie jest zbliżony do czasu jaskółki oknówki (wysiadywanie 14–16 dni, karmienie 22–32 dni). Budową gniazda, wysiadywaniem jaj i karmieniem młodych zajmują się oboje rodzice[11].
Oknówka wschodnia żywi się insektami chwytanymi w locie. Zjada głównie niewielkie muchy, mszyce z rodzaju Aphis i błonkoskrzydłe, takie jak latające mrówki. Jej jadłospis uwzględnia także wiele innych owadów: motyle, żuki, sieciarki. Pożywia się czasami na ziemi, dowodzi tego obecność w ich diecie skoczogonków i larw motyli[11].
Ptaki te często są nosicielami pasożytów – zarówno zewnętrznych (pchły, wszy), jak i wewnętrznych (pasożytów krwi). Oknówka wschodnia jest głównym nosicielem jednego z gatunków pcheł – Ceratophyllus hirundinis[24], a ostatnio odkryto u jej przedstawicieli oznaki ptasiej odmiany malarii[25]. Słabo poznano główne drapieżniki polujące na te ptaki. Prawdopodobnie są to gatunki podobne do tych atakujących oknówki, zwłaszcza szybko latające sokoły (np. sokół rdzawobrzuchy) chwytające swoje ofiary w locie[26].
Oknówka wschodnia jest rozpowszechniona na dużym terenie, a liczba osobników wydaje się stabilna, choć jest nieznana. Skutkiem tego została zakwalifikowana przez IUCN jako gatunek najmniejszej troski[27]. Osobniki gatunku są spotykane powszechnie i mogą występować nawet w południowej Syberii[11].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
