O wojnie

O wojnie (niem. Vom Kriege) – traktat Carla von Clausewitza poświęcony sztuce wojennej wydany w 1832 w Berlinie przez Ferdinanda Dümmlera staraniem Marie von Clausewitz, żony autora.

O wojnie

Vom Kriege

O wojnie (1832), strona tytułowa
Autor	Carl von Clausewitz
Tematyka	strategia
Wydanie oryginalne
Język	niemiecki
Wydawca	Ferdinand Dümmler

Historia

Dzieło powstawało przez lata rozwijającej się kariery Clausewitza. Jak sam stwierdził, miał ambicje napisania książki, która nie uległaby zapomnieniu po 2 lub 3 latach, takiej, do którejś ktoś zainteresowany tematem mógłby powracać wielokrotnie. Clausewitz zmarł jednak, nie ukończywszy dzieła, w 1831, najprawdopodobniej na panującą wówczas cholerę. Doprowadzeniem do wydania książki zajęła się jego żona Marie von Clausewitz^[1].

Struktura

Dzieło podzielone zostało na 8 ksiąg i 128 rozdziałów, niekiedy bardzo krótkich^[1]. Zasadniczą część pracy stanowią zwięzłe komentarze, a całość przybiera formę dialektycznego dyskursu^[2].

Księgi:

• O naturze wojny
• O teorii wojny
• Strategia
• Walka
• Siły wojskowe
• Obrona
• Atak
• Plan wojny

Treść

W analizie dzieła wyodrębnić można trzy główne zagadnienia: istotę wojny, istotę strategii oraz relację polityka-wojna^[2].

Istota wojny

Istotą wojny ma być pokonanie przeciwnika i skłonienie go do realizacji naszej woli^[3]. Środkiem wojny jest walka. Aby pokonać wroga należy rozbić jego armię, zająć terytorium i złamać wolę kontynuowania oporu. Na geniusz wojenny składają się cztery cechy^[2]: odwaga, wytrwałość i męstwo, przenikliwy rozum oraz trafność spojrzenia, przytomność i zdecydowanie umysłu. Clausewitz podważył jednak istnienie teorii wojny jako nauki pozytywnej^[4]. Wskazuje, że w obliczu przebiegu praktyki wojennej teoria powinna być raczej rozważaniem niż doktryną^[4].

Istota strategii

Clausewitz rozróżnił naukę o użyciu siły militarnej w bitwie – taktykę i naukę o użyciu bitwy do celów wojny – strategię^[4]. Celem konfrontacji militarnej ma być fizyczne rozbicie sił przeciwnika oraz pozbawienie go woli walki. Istotne jest nie samo pokonanie wroga, lecz właśnie jego zniszczenie. Z tego punktu widzenia ważne jest np. kontynuowanie pościgów za uciekającą armią, gdyż jest to okazja do zadania mu druzgocących strat^[4]. Clausewitz wyróżnił następujące czynniki strategii^[5]:

• wielkości moralne;
• odwagę;
• wytrwałość;
• przewagę liczebną;
• zaskoczenie;
• podstęp;
• skupienie w przestrzeni;
• połączenie sił w czasie;
• odwód strategiczny;
• ekonomię sił;
• czynniki geometryczne.

Sformułował ponadto dwie zasady^[5] wyznaczające plan wojny i służące jako wskazania do wszystkiego innego:

• określenie środka ciężkości sił wroga;
• działanie szybkie, zdecydowane i ukierunkowane na całościowe zniszczenie armii przeciwnika^[6].

Clausewitz dokonał także analizy przemian zachodzących w działaniach wojennych od czasu rewolucji francuskiej i przewidywał zwiększenie roli udziału całych narodów w zmaganiach wojennych^[7].

Relacja polityka-wojna

Według autora wojna bezsprzecznie jest integralną częścią polityki. Dosłownie sformułował tę myśl pisząc: Wojna jest niczym innym, jak dalszym ciągiem polityki przy użyciu innych środków^[8]. W innym miejscu określił też wojnę jako narzędzie polityki^[9]. Uważa także, że wojnę stworzyła polityka i niemożliwe jest oddzielenie ich od siebie^[10].

Cytaty

• Bitwa jest krwawym i niszczącym zmierzeniem się sił fizycznych i moralnych
• W strategii wszystko jest proste, lecz nie jest łatwe
• Środek ciężkości leży w jedności interesów

Przypisy

1. Roman Kuźniar: Polityka i siła. Studia strategiczne – zarys problematyki. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2006, s. 46. ISBN 978-83-7383-222-0.
2. Roman Kuźniar: Polityka i siła. Studia strategiczne – zarys problematyki. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2006, s. 47. ISBN 978-83-7383-222-0.
3. Clausewitz o wojnie – akt przemocy mający na celu zmuszenie przeciwnika do spełnienia naszej woli
4. Roman Kuźniar: Polityka i siła. Studia strategiczne – zarys problematyki. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2006, s. 48. ISBN 978-83-7383-222-0.
5. Roman Kuźniar: Polityka i siła. Studia strategiczne – zarys problematyki. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2006, s. 49. ISBN 978-83-7383-222-0.
6. Działać należy szybko, bez zatrzymywania się lub zbaczania bez dostatecznej przyczyny [...]. Przeciwko tym rzeczom należy kierować uderzenie. Jeżeli nieprzyjaciel przez to utracił równowagę, nie należy mu dawać czasu na jej odzyskanie. Uderzenie trzeba w tym kierunku kontynuować lub, innymi słowy, zwycięzca musi zawsze kierować całością przeciwko całości
7. W XVIII stuleciu [...] wojna była jeszcze tylko sprawą gabinetu. [...] Na początku XIX stulecia w szranki wstąpiły narody
8. Roman Kuźniar: Polityka i siła. Studia strategiczne – zarys problematyki. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2006, s. 50. ISBN 978-83-7383-222-0.
9. Wojna jest narzędziem polityki i z konieczności musi mieć jej charakter i mierzyć jej miarą
10. Roman Kuźniar: Polityka i siła. Studia strategiczne – zarys problematyki. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2006, s. 51. ISBN 978-83-7383-222-0.

Bibliografia

• Roman Kuźniar: Polityka i siła. Studia strategiczne – zarys problematyki. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2006, s. 46-54. ISBN 978-83-7383-222-0.

Linki zewnętrzne

• The Clusewitz Homepage. clausewitz.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-24)]. (ang.)
• Table of Contents to Clausewitz, On War. clausewitz.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-02)]. (ang.)

Kontrola autorytatywna (utwór pisany):

• VIAF: 312842752
• LCCN: n93034834
• GND: 4302770-2
• LIBRIS: khw053h31425cjp
• BnF: 12311095x
• SUDOC: 03199878X
• PLWABN: 9810704056705606
• J9U: 987007601897405171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/On-War