Nowotwór dysembrioplastyczny neuroepitelialny

Dysembrioplastyczny nowotwór neuroepitelialny (ang. dysembryoplastic neuroepithelial tumor, DNET, DNT) – nadnamiotowy mieszany, glejowo-neuronalny łagodny nowotworowy guz mózgu, charakteryzujący się rozrostem ograniczonym do kory mózgowej i spotykany przede wszystkim przed 20. rokiem życia. Jest guzem o niskiej złośliwości (I° według WHO).

Obraz MR T₂-zależny guza typu DNET w płacie skroniowym

Historia

Ten typ guza opisała Catherine Daumas-Duport i wsp. w 1988 roku^[1]. Prawdopodobnie pierwszym który opisał DNT był jednak Cavanagh w 1958 roku, który mylnie rozpoznał go jako zmianę hamartomatyczną^[2].

Epidemiologia

DNT jest dość rzadkim guzem. Szacuje się, że stanowi mniej niż 1% nowotworów neuroepitelialnych. Rozpoznawany jest przede wszystkim u dzieci, zwłaszcza w ośrodkach neurochirurgicznych zajmujących się leczeniem padaczki. Opisano przypadki DNT w przebiegu nerwiakowłókniakowatości typu 1^[3][4].

Etiologia

Według Daumasa-Dauporta guz nie jest jedną jednostką patologiczno-kliniczną, ale obejmuje spektrum zaburzeń^[5]. Metody cytogenetyczne nie wykazały związku określonych nieprawidłowości molekularnych z tym typem rozrostu. Niekiedy powraca się do pierwotnej koncepcji Cavanagha hamartomatycznego charakteru DNT^[6]- przemawiają za tym przede wszystkim często obecne w sąsiadującej korze zmiany dysplastyczne^[7], a także wyjątkowo łagodny i przewlekły charakter choroby (opisywano DNT u 75-letniego chorego z ponadsześćdziesięcioletnim wywiadem w kierunku padaczki)^[8].

Istnieją teorie, według których punktem wyjścia guza miałaby być wtórna warstwa rozrodcza (secondary germinal layer) obejmująca zakręt zębaty, podoponową i podwyściółkową warstwę rozrodczą oraz zewnętrzną warstwę ziarnistą móżdżku. Inni uważają, że DNT tworzy spektrum neuronalnych nowotworów drobnokomórkowych z nerwiakiem komórkowym ośrodkowym (neurocytoma) i nerwiakiem zarodkowym (neuroblastoma).

Objawy i przebieg

Dominującym objawem są zazwyczaj lekooporne napady padaczkowe^[9]. Niemal zawsze wynik badania EEG jest nieprawidłowy^[10][11].

Badania neuroobrazowe

Tomografia komputerowa uwidacznia ognisko hipodensyjne, w 20-36% przypadków ze zwapnieniami. W tomografii komputerowej guz nie zawsze jest widoczny, a najpewniejszą metodą obrazowania guza jest MRI. W MRI guz jest hipointensywny w obrazach T₁-zależnych, znacznie hiperintensywny w obrazach T₂-zależnych, a i izo- lub hipointensywny w sekwencji FLAIR. Rzadko obserwuje się wzmocnienie kontrastowe.

Obraz histologiczny

Obraz histologiczny guza DNET, barwienie H-E

Histologicznie stwierdza się obecność mnogich guzków ograniczonych do kory mózgowej, zbudowanych z komórek przypominających oligodendrocyty (ang. oligodendrocyte-like cells, OGC).

Profil immunohistochemiczny

OLC dają dodatnią reakcję na białko S-100 i ujemną na GFAP. Komórki neuronalne są synaptofizynododatnie, a komórki glejowe GFAP-dodatnie. Ekspresja antygenu Ki-67 dotyczy mniej niż 1% komórek^[12].

Ultrastruktura

Ultrastrukturalnie komórki guza przypominają oligodendrocyty i mają cechy zróżnicowania neuronalnego. Widoczne są okrągłe jądra, pofałdowane (niekiedy), z wyraźnym jąderkiem, wypustki przypominające neuryty, obszary specjalizacji synaptycznej, liczne polimorficzne pęcherzyki z gęstym elektronowo rdzeniem, jasne pęcherzyki synaptyczne, równolegle ułożone mikrotubule, typowe zakończenia aksonalne, filamenty pośrednie (bardzo rzadko, mogą świadczyć o różnicowaniu w kierunku astrocytarnym), koncentryczne skupiska lamelli (wskazują na zróżnicowanie oligodendroglejowe). Opisywano warstwowe pasmowate struktury przypominające mielinę, otaczające pojedyncze komórki guza; obraz przypomina nieprawidłową mielinizację komórek o zróżnicowaniu neuronalnym w PNET.

Rozpoznanie

Kryteria rozpoznania DNET według Daumasa-Duporta to^[5]:

• Objawy kliniczne:
  1. Długotrwałe, częściowe napady skroniowe w młodym wieku
  2. Wykluczenie innych przyczyn neurologicznych lub stabilny stan w przypadku zaburzeń wrodzonych
  3. Prawidłowa inteligencja
  4. Wykluczenie fakomatoz
• Morfologia guza:
  1. Korowe umiejscowienie zmiany
  2. Wieloguzkowa budowa, ogniska przypominające gwiaździaka, skąpodrzewiaka lub guzy mieszane
  3. Obecne elementy glioneuronalne.

Różnicowanie

W diagnostyce różnicowej DNET należy uwzględnić^[13]:

• skąpodrzewiaka
• glejakozwojaka
• zwojaka.

Leczenie i rokowanie

Leczenie polega na chirurgicznej resekcji guza (lezjonektomia). Rokowanie oceniane jest jako bardzo dobre, nawet w przypadku niedoszczętności zabiegu^[9][12][13].