Nowe Skalmierzyce (gmina)

Nowe Skalmierzyce (1934–1954 gmina Skalmierzyce Nowe) – gmina miejsko-wiejska w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrowskim z siedzibą we wsi Skalmierzyce^[2]. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie kaliskim.

Nowe Skalmierzyce

gmina miejsko-wiejska
Urząd Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce w Skalmierzycach
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	ostrowski
TERC	3017023
Siedziba	Skalmierzyce
Burmistrz	Jerzy Łukasz Walczak
Powierzchnia (2024)	125,40 km²
Populacja (2024) • liczba ludności	15 985[1]
• gęstość	127 os./km²
Nr kierunkowy	(+48) 62
Tablice rejestracyjne	POS
Adres urzędu: ul. Ostrowska 8  Skalmierzyce 63-460 Nowe Skalmierzyce
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 26 Liczba miejscowości 31
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Nowe Skalmierzyce
Położenie na mapie Polski Nowe Skalmierzyce
51°42′N 17°59′E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Według danych z 1 stycznia 2024 roku gmina liczyła 15 985 mieszkańców^[1]; zamieszkuje ją 9,9% ludności powiatu ostrowskiego^[3].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2024 roku powierzchnia gminy Nowe Skalmierzyce wynosiła 125,40 km²^[1].

Gmina położona jest we wschodniej części powiatu ostrowskiego na Wysoczyźnie Kaliskiej w dorzeczu rzeki Prosny w paśmie makroregionu Niziny Południowowielkopolskiej^[4]. Najniżej położony punkt na terenie gminy leży w dolinie Prosny w Lezionie (105,0 m n.p.m.)^[5], a najwyższy występuje na pograniczu z gminą Sieroszewice w pasie Śliwniki–Leziona (144–147 m n.p.m.)^[4]. Pozostały obszar ukształtowania terenu gminy jest jednolity na poziomie 128–138 m n.p.m.^[4]

Samorząd

Od 2018 roku burmistrzem gminy Nowe Skalmierzyce jest Jerzy Łukasz Walczak (Komitet Wyborczy Wyborców Jerzego Łukasza Walczaka; 2018)^[6].

Historia

W wyniku reformy administracyjnej w Polsce (1975), utworzono gminę z miastem Nowe Skalmierzyce i 29 wsiami sołeckimi^[7]. W 1976 roku przyłączono ze zniesionej gminy Dobrzec sołectwa: Biskupice, Dobrzec, Sulisławice i Sulisławice Kolonia. W 2000 roku z inicjatywy mieszkańców z gminy odłączono wsie: Dobrzec, Sulisławice i Sulisławice Kolonia przyłączając je do Kalisza^[7].

Środowisko naturalne

Lasy

W 2017 roku powierzchnia lasów na terenie gminy wynosiła 395 ha, co stanowi lesistość na poziomie 3,1%^[8].

Wody

• rzeka Ołobok (Biskupice Ołoboczne)
• rzeka Prosna (Leziona, Osiek, Śmiłów)
• rzeka Trzemna (Droszew, Gałązki Wielkie, Kurów, Pawłówek, Miedzianów)
• struga Ciemna (Kurów, Skalmierzyce, Śliwniki)
• struga Lipówka (Boczków, Chotów, Gniazdów, Gostyczyna, Leziona, Mączniki, Nowe Skalmierzyce, Węgry)
• struga Pokrzywnica (Biskupice)

Obszary chronione

• obszar chronionego krajobrazu doliny Prosny, Ołoboku i południowej części doliny Ciemnej o całkowitej powierzchni 838 ha, występuje tu m.in. obszar gnieżdżenia się derkacza^[4].

Zabytki i miejsca historyczne

Miejscowość	Nazwa	Wybudowany	Zdjęcie	Wpis do rejestru zabytków[9]
Nowe Skalmierzyce	Neogotycki dworzec kolejowy (ul. Kolejowa 19)	1905–1906		1017/Wlkp/A z 4.01.2017
	Stary dworzec kolejowy (Plac Wolności 3)	1895–1896		brak
	Budynek dawnej poczty kolejowej (ul. Kolejowa)	pocz. XX w.		brak
	Wieża ciśnień (ul. 29 Grudnia)	1913		brak
	Przepompownia (ul. 29 Grudnia)	XX w.		brak
	Budynek parowozowni[10] (ul. 29 Grudnia)	XX w.		zburzony w 2012
	Zabudowa ulicy Kolejowej	1910		brak
Nowe Skalmierzyce	Zabudowa Placu Wolności	XIX/XX w.		brak
	Budynek szkoły (ul. Kaliska 52)	1909		706/A z 24.11.1994
	Kościół pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy wraz z plebanią (ul. Kaliska 43)	1911–1913		727/A z 12.04.1996
	Kościół pw. Bożego Ciała (ul. 3 Maja)	1931–1932		brak
Biskupice Ołoboczne	Kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła (ul. Ostrowska 11)	1726		908/A z 20.02.1970
Chotów	Dwór z parkiem krajobrazowym	1 poł. XIX w.		459 z 27.06.1989
Droszew	Kościół pw. Wszystkich Świętych	1783–1787		907/A z 19.05.1954
Gałązki Małe	Dwór	1903		brak
Gostyczyna	Kościół pw. św. Mikołaja	XVI/XVII w.		708/Wlkp/A z 10.09.2008
Kotowiecko	Zespół dworski	1842		721/A z 20.12.1995
Mączniki	Spichlerz	XIX w.		brak
Miedzianów	Dwór z parkiem	1877		1696/A z 4.04.1975
Ociąż	Wczesnośredniowieczne grodzisko	IX–XI w.		brak
	Kościół Narodzenia NMP	1785–1786		kl.IV-73/63/54 z 19.05.1954
Osiek	Dwór	1844		622/A z 24.06.1991
Skalmierzyce	Zespół kościoła parafialnego pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej	1791		889/Wlkp/A z 25.03.2013
Śliwniki	Neoromański spichrz	1849		1548/A z 4.07.1974
	Pałac Niemojowskich	1848–1850		1412/A z 1.03.1973
Śmiłów	Park dworski	XIX w.		738/A z 20.10.1997
Węgry	Dwór	1 poł. XIX w.		581/A z 18.03.1992

Demografia

Ludność

Liczba mieszkańców gminy Nowe Skalmierzyce według danych GUS[11] Rok (stan na 1 stycznia) Liczba ludności Przyrost Gęst. zaludnienia [os./km²] Powierzchnia [km²] 2012 15 172 – 121 125,42 2013 15 163 9 2014 15 140 23 2015 15 246 106 122 2016 15 264 18 2017 15 333 64 2018 15 430 97 123 2019 15 478 48 2020 15 563 85 124 2021 15 625 62 125 2024 15 985 360 127 125,40

Wskaźnik maskulinizacji Wskaźnik maskulinizacji[3] (stan na 1 stycznia 2021) Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni populacja 15 625 100% 50,6% 49,4%

Piramida wieku

Największe wsie w gminie Nowe Skalmierzyce

Wieś		Ludność (2021)[3]
1	Skalmierzyce	2212
2	Biskupice Ołoboczne	1178
3	Śliwniki	1135
4	Ociąż	721
5	Boczków	653

Miejscowości

Nowe Skalmierzyce

Podkoce, część wsi Mączniki (pozostałości dawnej obory)

Miasto Nowe Skalmierzyce

Wsie sołeckie Biskupice Biskupice Ołoboczne Boczków Chotów Droszew Fabianów Gałązki Małe Gałązki Wielkie Głóski Gniazdów Gostyczyna Kościuszków Kotowiecko Kurów Leziona Mączniki Miedzianów Ociąż Osiek, Skalmierzyce Strzegowa Śliwniki Śmiłów Trkusów Węgry Żakowice

Osady Czachory Kwiatkówek Miedzianówek Pawłówek Części wsi Cierniak Glapiniec Kowalówek Pawłów Podkoce Zakrzewki Przysiółki Eliżanki Zabłocko Zabory

Edukacja

Publiczne Przedszkole nr 2 „Pod Kasztanami” w Nowych Skalmierzycach

Placówki oświatowe na terenie gminy Nowe Skalmierzyce[12]
Placówka	Nazwa	Adres
Żłobki	Żłobek Gminny[13] (funkcjonuje od 2015)	Nowe Skalmierzyce, ul. Generała Józefa Hallera 1
Przedszkola	Publiczne Przedszkole nr 1 „Jarzębinka”
	Publiczne Przedszkole nr 2 „Pod Kasztanami” (funkcjonuje od 1948)	Nowe Skalmierzyce, ul. Kolejowa 16
	Publiczne Przedszkole	Fabianów, ul. Szkolna 54
	Publiczne Przedszkole	Kotowiecko, ul. Kaliska 4
Szkoły podstawowe	Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich	Nowe Skalmierzyce, ul. Okólna 8
	Szkoła Podstawowa im. Polskich Noblistów (funkcjonuje od 1909)	Nowe Skalmierzyce, ul. Kaliska 52
	Szkoła Podstawowa im. Orła Białego (funkcjonuje od 1840)	Biskupice Ołoboczne, ul. Szkolna 7
	Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej	Droszew 21
	Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka	Kotowiecko, ul. Kaliska 4
	Szkoła Podstawowa im. Jana Niepomucena Chrzana	Gostyczyna 48
	Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Ociążu	Fabianów, ul. Szkolna 56
	Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza	Skalmierzyce, ul. Ostrowska 16

Gospodarka

Główne branże przemysłu to: meblowy, metalowy, rolno–spożywczy oraz działalność usługowo–handlowa^[14]. W 2017 roku na terenie gminy w rejestrze REGON zarejestrowanych było 1134 podmiotów gospodarczych; dochód gminy na jednego mieszkańca wynosił 4615 zł^[8].

W 2019 dochody budżetu Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce wynosiły 84,1 mln zł, a wydatki 82,0 mln zł – nadwyżka budżetowa wynosiła 2,1 mln zł^[15].

Transport

Obwodnica Nowych Skalmierzyc

Transport drogowy

Droga krajowa

• 25 Bobolice – Bydgoszcz – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Oleśnica

Droga wojewódzka

• 450 Kalisz – Ołobok – Grabów nad Prosną – Opatów

Transport kolejowy

• 14 Łódź Kaliska ↔ Kalisz ↔ Nowe Skalmierzyce ↔ Ociąż ↔ Ostrów Wielkopolski ↔ Tuplice

Siedziba gminy

Gmina jest jedną z dwóch gmin miejsko-wiejskich w Polsce, której siedzibą nie jest miasto – siedziba gminy mieści się we wsi Skalmierzyce, nie w mieście Nowe Skalmierzyce, od 2023 roku drugą jest gmina Bodzanów z siedzibą we wsi Chodkowo i miastem Bodzanów (porównaj też z gminą Święta Katarzyna w latach 1997–2009 oraz z gminą Silnowo w latach 1993–1994). Jednakże Nowe Skalmierzyce były siedzibą gminy od 1 stycznia 1973^[16] do 30 grudnia 1999 roku^[17].

Wyróżnienia

• „Przyjazna Gmina 2013” w konkursie Forum Biznesu Gazety Prawnej^[18].
• „Euro–Gmina” (2015) – statuetka i certyfikat na III Ogólnopolskim Forum Gospodarczym w Warszawie^[19].
• Ranking samorządów „Rzeczypospolitej” (2015, 2017, 2018) – miejsce w ogólnopolskim zestawieniu 100 najlepszych samorządów^[20][21][22].
• „Samorządowy Lider Edukacji” (2016, 2017) – Ogólnopolski Program Certyfikacji Gmin, Powiatów i Samorządnych Województw^[23][24].
• Ogólnopolski Ranking Zrównoważonego Rozwoju Jednostek Samorządu Terytorialnego (2017) – szóste miejsce w kategorii gmin miejsko-wiejskich^[25].
• Nagroda w rankingu Dziennika Gazety Prawnej – „Aktywizacja sportowa dzieci i młodzieży” (2019)^[26].

Sąsiednie gminy

Gmina	Powiat	Województwo
Godziesze Wielkie	kaliski	wielkopolskie
Gołuchów	pleszewski
Kalisz (miasto na prawach powiatu)
Ostrów Wielkopolski	ostrowski
Sieroszewice