Niedomykalność zastawki aortalnej (łac.insufficientia valvulae aortae, ang.aortic insufficiency, aortic regurgitation) – wada serca polegająca na nieprawidłowym zamykaniu się płatków zastawki aortalnej, powodującym wsteczny przepływ krwi z aorty do lewej komory podczas jej rozkurczu[1].
Szybkie fakty
Niedomykalność zastawki aortalnej
insufficientia valvae aortalis
Niedomykalność zastawki aortalnej
Zamknij
Niedomykalność zastawki aortalnej stwierdzana jest w badaniu echokardiograficznym u 13% mężczyzn i 9% kobiet w populacji ogólnej[2]. Istotna hemodynamicznie niedomykalność dotyczy około 2% populacji po 70. roku życia.
niedomykalność pierwotną, w której uszkodzone lub nieprawidłowo zbudowane są płatki zastawki
niedomykalność wtórną, w której płatki zastawki nie zamykają się prawidłowo wskutek poszerzenia pierścienia zastawkowego i aorty wstępującej (annuloaortic ectasia).
Niedomykalność zastawki aorty powoduje cofanie się krwi z tętnicy głównej do lewej komory podczas rozkurczu serca i przeciążenie objętościowe lewej komory. Dochodzi do poszerzenia lewej komory, a potem do przerostu mięśnia lewej komory. Ciśnienie rozkurczowe w aorcie spada, rośnie w lewej komorze. Nadmierne obciążenie, względne niedokrwienie spowodowane przerostem i niskim ciśnieniem rozkurczowym powodują uszkodzenie lewej komory i pogłębiają niewydolność serca[3].
Wada jest długo bezobjawowa, ale po jej ujawnieniu się następuje szybka dekompensacja hemodynamiczna.
Objawy podmiotowe
W niedomykalności lewego ujścia tętniczego pojawiają się następujące objawy[1]:
"chuchający" (miękki o wysokiej tonacji) szmer rozkurczowy (holodiastoliczny) typu decrescendo, rozpoczynający się bezpośrednio po II tonie erca (S2), najgłośniejszy w punkcie osłuchiwania zastawki aortalnej, promieniujący do punktu Erba, głośniejszy w pozycji siedzącej z przodopochyleniem albo po nagłym kucnięciu, podczas ćwiczenia izometrycznego (np. uścisk ręki), po próbie z fenylefryną, cichnie podczas próby Valsalvy i po podaniu azotanu amylu[4]
skurczowy szmer wyrzutu w miejscu osłuchiwania zastawki aortalnej
poszerzenie aorty wstępującej i łuku aorty, szczególnie u pacjentów, u których niedomykalność związana jest z pierwotną chorobą ściany aorty, np. zespół Marfana
w ostrej niedomykalności zastój w krążeniu płucnym
szerokość strumienia niedomykalności w stosunku do szerokości drogi odpływu ≥50%
talia niedomykalności >6mm
czas półtrwania gradientu ciśnień ≤250 ms
objętość fali zwrotnej ≥60 ml
frakcja niedomykalności ≥50%
efektywna powierzchnia otworu niedomykalności ≥0,5cm².
Rokowanie, oraz przebieg zależą od choroby podstawowej i może rozwijać się wolno lub szybko, dlatego konieczne są regularne kontrole w celu oceny progresji wady. Roczna śmiertelność u chorych z bezobjawową niedomykalnością i z prawidłową frakcją wyrzutu lewej komory wynosi <0,2%[2]. 10-letni okres przeżycia chorych z łagodną i umiarkowaną niedomykalnością aortalną, którzy są leczeni, wynosi 80-95%. Przy umiarkowanej i ciężkiej niedomykalności, jeżeli wymiany zastawki dokona się przed wystąpieniem objawów niewydolności serca, rokowanie długoterminowe jest dobre. Natomiast jeżeli niewydolność zastawki aortalnej współistnieje z niewydolnością serca rokowanie jest zdecydowanie gorsze[1][9].
W ostrej niedomykalności zastawki aortalnej leczeniem z wyboru jest wymiana zastawki. W przewlekłej niewydolności zastawki aortalnej jeżeli objawy niedomykalności aortalnej występują podczas codziennych czynności konieczne jest wymiana zastawki na sztuczną zastawkę mechaniczną lub biologiczną. Wskazaniem do leczenia operacyjnego jest także bezobjawowa niedomykalność zastawki aortalnej z frakcją wyrzutową lewej komory < 55% i/lub ciśnieniem późno-rozkurczowym > 75 mmHg. Dodatkowym wskazaniem do leczenia operacyjnego jest obniżenie indeksu sercowego < 2,2-2,5 l/min./m². Wymiana zastawki może być wykonana na otwarto z użyciem krążenia pozaustrojowego lub metodą przezskórną, szczególnie u starszych pacjentów z grupy zwiększonego ryzyka[1][3][10].
Pacjenci, którzy nie spełniają wyżej wymienionych kryteriów powinni podlegać regularnym kontrolom co 6-12 miesięcy z wykonaniem badania fizykalnego i echokardiograficznego[1][3].
W przypadku ciężkiej niedomykalności zastawki, kiedy chory nie wyraża zgody na leczenie operacyjne, korzystne jest obniżenie obciążenia wstępnego przez zlecenie leków z grupy wazodilatatorów, diuretyków i/lub nitratów[1].
Mark H. Beers, Robert S. Porter, Thomas V. Jones, Justin L. Kaplan, Michael Berkwits(Redaktorzy): The Merck Manual-Podręcznik diagnostyki i terapii. Elsevier Urban&Partner, 2006, s. 913-916, język polski, ISBN978-83-60290-99-6
Andrzej Szczeklik (red.):Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, tom I.Kraków:Wydawnictwo Medycyna Praktyczna,2005,s.233-237. ISBN83-7430-031-0.
Babu AN, Kymes SM, Carpenter Fryer SM.Eponyms and the diagnosis of aortic regurgitation: what says the evidence?.„Ann Intern Med”.May 6;138.9,s.736-42,2003. PMID: 12729428.