Mira Zimińska-Sygietyńska

Mira Zimińska-Sygietyńska, właśc. Marianna Magdalena Zimińska-Sygietyńska, de domo Burzyńska (ur. 22 lutego 1901 w Płocku, zm. 26 stycznia 1997 w Warszawie) – polska aktorka, reżyserka i pedagog, współzałożycielka i w latach 1957–1997 dyrektorka Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze”. Dama Orderu Orła Białego.

Mira Zimińska-Sygietyńska

Mira Zimińska-Sygietyńska w latach 50.
Imię i nazwisko	Marianna Magdalena Zimińska-Sygietyńska
Data i miejsce urodzenia	22 lutego 1901 Płock
Data i miejsce śmierci	26 stycznia 1997 Warszawa
Zawód	aktorka, reżyser, pedagog
Współmałżonek	Jan Zimiński (1917–1920) Tadeusz Sygietyński
Lata aktywności	1918–1997
Zespół artystyczny
„Qui Pro Quo” „Cyrulik Warszawski” „Mazowsze”
Odznaczenia

Mira Zimińska w scenie z filmu Manewry miłosne (1935)

„Mira i satyra” (Warszawa, listopad 1936)

Grób Miry Zimińskiej-Sygietyńskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Tablica upamiętniająca teatrzyk Qui Pro Quo i jego artystów na Senatorskiej 29/31 w Warszawie

Życiorys

Urodziła się w Płocku jako córka Jakuba Burzyńskiego. Nieoficjalnie aktorka podawała rok 1895 jako datę swoich urodzin^[1]. Od dziecka była związana z teatrem. Jej rodzice pracowali w płockim teatrze. Matka była bileterką i bufetową, a ojciec dekoratorem i maszynistą. W teatrze zadebiutowała w wieku siedmiu lat jako Dziecko w Ich czworo Gabrieli Zapolskiej^[2]. Udany występ sprawił, że powierzano jej także inne role.

Dwudziestolecie międzywojenne

Podczas występów w Teatrze Polskim w Radomiu zauważył ją i zaangażował jeden z właścicieli warszawskiego teatrzyku Qui Pro Quo – jednego z najpopularniejszych polskich kabaretów dwudziestolecia międzywojennego. W 1919 przeniosła się do Warszawy. W latach 1918–1939 występowała jako aktorka i śpiewaczka m.in. w „Qui Pro Quo”, „Morskim Oku”, „Bandzie”, „Cyruliku Warszawskim”, „Ali Babie”, Teatrze Kameralnym. Zdarzało się, że występowała również w roli konferansjera, tak jak to było podczas występu w Hallo! Ciotka!, kiedy to jej wdzięk w połączeniu z werwą i ciętym dowcipem podbił publiczność. Zimińska stała się ulubienicą inteligentów. Była jedną z pierwszych polskich automobilistek. Jeździła luksusowymi mercedesami oraz słynnym wtedy w Warszawie czerwonym kabrioletem marki Bugatti.

W 1929 zadebiutowała jako aktorka teatralna, występując w Teatrze Polskim w Artystach. Swoimi rolami dramatycznymi szybko zdobyła uznanie zarówno krytyki jak i publiczności. W latach 1928–38 i 1946–48 była aktorką dramatyczną i komediową w warszawskich teatrach: Polskim, Ateneum, Kameralnym.

W 1934 redagowała kolumnę satyryczną „Duby smalone” w „Kurierze Porannym” oraz wraz ze Stefanem Jaraczem i Karolem Bendą prowadziła Teatr Aktora.

Z powodzeniem występowała również w filmach. Zadebiutowała jeszcze w epoce kina niemego. Występowała głównie w rolach komediowych, np. Ada to nie wypada, Papa się żeni, Manewry miłosne.

Nagrywała także płyty dla Syreny Rekord, Columbii oraz Polskich Nagrań. W 1938 występowała z programem estradowym z Eugeniuszem Bodo^[3].

II wojna światowa

Podczas okupacji niemieckiej należała do Armii Krajowej. Pisała także antyhitlerowskie piosenki dla warszawskich gazeciarzy. W 1942 roku została aresztowana i uwięziona na Pawiaku. Po jej uwolnieniu (dzięki staraniom męża oraz Adolfa Dymszy), występowała w tak zwanych jawnych teatrach np. w „Złotym Ulu” mieszczącym się przy Nowym Świecie 19.

W czasie powstania warszawskiego była pielęgniarką w szpitalu i występowała w Teatrze Frontowym AK. Po upadku powstania była w obozie w Pruszkowie, skąd wraz z Sygietyńskim trafiła do Tarczyna. W Warszawie zjawili się oboje tuż po zajęciu miasta przez wojska sowieckie i polskie.

Po wojnie

W 1947 roku została pozytywnie zweryfikowana przez Komisję ZASP, jednak rola w spektaklu Żołnierz królowej Madagaskaru (pomimo odniesionego wielkiego sukcesu) była pożegnaniem Zimińskiej ze sceną, z której odeszła u szczytu sławy.

W 1948 roku wraz z Tadeuszem Sygietyńskim założyła Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”. W 1955 roku, po śmierci Sygietyńskiego, Zimińska została kierownikiem artystycznym zespołu, natomiast od roku 1957 była jego dyrektorem.

Była założycielką i pomysłodawczynią Dziecięcego Zespołu Pieśni i Tańca „Varsovia” z siedzibą w Warszawie (nazywanego „Małym Mazowszem”). Zespół istnieje od roku 1978 do dzisiaj.

Była członkiem zasłużonym ZASP.

Życie prywatne

W wieku 16 lat wyszła za mąż za Jana Grzegorza Zimińskiego, nauczyciela śpiewu, prowadzącego orkiestrę płockiego teatru. Małżeństwo rozpadło się w 1920 roku^[4] (oficjalny rozwód wzięli dopiero w 1953 roku)^[5]. Drugim mężem Miry Zimińskiej był Tadeusz Sygietyński, z którym wzięła ślub 5 stycznia 1954 roku^[5][6].

Jednym z jej wielbicieli był Tadeusz Boy-Żeleński, przyjaźniła się z Jerzym Stempowskim i skamandrytami. Witkacemu pozowała do aktu.

Autorka wspomnień Nie żyłam samotnie, Warszawa, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1985, ISBN 83-221-0340-9 oraz Druga miłość mego życia, Warszawa, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1990 ISBN 83-221-0563-0.

Została pochowana wraz z mężem w Alei Zasłużonych cmentarza Wojskowego na Powązkach (kwatera A24-tuje-11)^[7].

Spektakle teatralne (wybór)

• 1908 – Ich czworo
• 1920 – Cyrkówka, „Qui Pro Quo”
• 1921 – Hania chce tańczyć, „Wodewil”
• 1922 – Uj, choroba, „Wodewil”
• 1922 – Wszystko się kręci, „Roccoco”
• 1924 – Ghetto, „Qui Pro Quo”
• 1924 – Serwus, Jarosy, „Qui Pro Quo”
• 1925 – Hallo! Ciotka!, „Qui Pro Quo”
• 1925 – A tymczasem pod łóżkiem, „Qui Pro Quo”
• 1927 – Sałatka majowa, „Qui Pro Quo”
• 1928 – Popatrz, popatrz, „Qui Pro Quo”
• 1928 – Jubileusz Qui Pro Quo, „Qui Pro Quo”
• 1929 – Artyści, Teatr Polski
• 1931 – Pierwsza pani Frazer, Teatr Mały
• 1931 – W murowanej piwnicy, „Qui Pro Quo”
• 1932 – Panna Maliczewska, Teatr Ateneum
• 1932 – Serce na oścież (z gęby na klucz), „Banda”
• 1932 – Przebój Warszawy, „Morskie Oko”
• 1933 – Moja siostra i ja, „Banda”
• 1933 – Ram-pam-pam, „Cyganeria”
• 1934 – W małym domku, Teatr Kameralny
• 1934 – Moralność pani Dulskiej, Teatr Aktora
• 1934 – Madame Sans-Gêne, Teatr Aktora
• 1935 – Na jeża, „Cyrulik Warszawski”
• 1936 – Mycie głowy, „Cyrulik Warszawski”
• 1936 – Mira i satyra, Teatr 13 rzędów
• 1937 – Wiosenna parada gwiazd, „Wielka Rewia”
• 1937 – Cabaretissimo, „Cyrulik”
• 1937 – Na pięterku, kawiarnia „Mała Ziemiańska”
• 1937 – Naprzód marsz, „Wielka Rewia”
• 1938 – Dama od Maxima, Teatr Letni
• 1939 – Sezonie otwórz się, „Ali Baba”
• 1947 – Żołnierz królowej Madagaskaru, Teatr Muzyczny Domu Wojska Polskiego

Filmografia

• 1922 – Wszystko się kręci
• 1924 – O czym się nie mówi
• 1925 – Iwonka – Bronka
• 1926 – O czym się nie myśli – pianistka Wanda
• 1930 – Na Sybir – rewolucjonistka Janka Mirska
• 1933 – Każdemu wolno kochać – Lodzia, służąca u Sagankiewiczów
• 1935 – Manewry miłosne – Lucynka, pokojówka baronowej Kolmar
• 1936 – Papa się żeni – Mira Stella
• 1936 – Ada! To nie wypada! – primadonna Ira Roletti

Ordery i odznaczenia

• Order Orła Białego (21 lutego 1996)^[8]
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (17 lutego 1994)^[9]
• Order Sztandaru Pracy I klasy^[10] (1964)^[11]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[10]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (16 lipca 1955)^[12]
• Warszawski Krzyż Powstańczy (1988)
• Krzyż Armii Krajowej^[10]
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)
• Medal 30-lecia Polski Ludowej^[10]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[13]
• Medal Komisji Edukacji Narodowej^[10]
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”^[10]
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej”^[10] (1986)
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”^[10]
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1967)^[14]
• Honorowa Odznaka Miasta Łodzi (1976)^[15]
• Krzyż Komandorski Orderu Leopolda II (Belgia)^[10]

Nagrody

• Nagroda Państwowa I stopnia (dwukrotnie: 1951 i 1986)^[10]
• Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (1996)^[16]
• Nagroda Trybuny Ludu (1982)^[17]

Upamiętnienie

• Postać Miry Zimińskiej-Sygietyńskiej uwieczniono w dokumentalnych filmach: Mira, w reż. L. Smolińskiej i M. Sroki (1980) oraz Mira Zimińska /z cyklu „Gwiazdy z tamtych lat”/, w reż. J. Horodniczego i K. Wojciechowskiego (1996)^[18].
• Mira Zimińska-Sygietyńska jest patronką Szkoły Podstawowej nr 3 w Pruszkowie^[2] oraz Szkoły Podstawowej nr 12 w Płocku^[19].
• 8 czerwca 2014 r. odsłonięto pomnik Miry Zimińskiej-Sygietyńskiej w rodzinnym Płocku przy Muzeum Mazowieckim^[20].
• W 2018 jej imieniem nazwano skwer u zbiegu ul. Jana Pawła Woronicza i al. Niepodległości w Warszawie^[21].
• Jedna z ulic w Pruszkowie nosi imię Miry Zimińskiej-Sygietyńskiej.