Martin Landau

Martin Landau (ur. 20 czerwca 1928 w Nowym Jorku, zm. 15 lipca 2017 w Los Angeles^[1]) – amerykański aktor i producent filmowy i telewizyjny. Laureat Oscara.

Martin Landau

Martin Landau (1968)
Data i miejsce urodzenia	20 czerwca 1928 Nowy Jork
Data i miejsce śmierci	16 lipca 2017 Los Angeles
Zawód	aktor, producent filmowy
Współmałżonek	Barbara Bain (1957–1993; rozwód); dwie córki: Susan i Juliet
Lata aktywności	1956–2017

17 grudnia 2001 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 6841 Hollywood Boulevard^[2][3].

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w rodzinie żydowsko-amerykańskiej jako syn Selmy (z domu Buchman) i Morrisa Landau^[4], mechanika austriackiego pochodzenia^[5]. W wieku 17 lat rozpoczął pracę jako rysownik w „Daily News”, w latach 40. i 50. był asystentem Gusa Edsona podczas pracy nad komiksem The Gumps^[6].

Twórczość Charliego Chaplina wywarła przemożny wpływ na jego późniejsze życie. Pracował w letnim magazynie w Nowej Anglii, a w 1955 został przyjęty do Actors Studio, gdzie studiował pod kierunkiem Lee Strasberga, Elii Kazana i Harolda Clurmana^[7] wspólnie ze Steve’em McQueenem.

Kariera

W 1957 zadebiutował na Broadwayu w sztuce Delberta Manna Środek nocy (Middle of the Night)^[8]. Zachęcony przez swojego mentora Lee Strasberga, był wykładowcą aktorstwa, a wśród jego słuchaczy znaleźli się Jack Nicholson i Anjelica Huston.

W latach 50. pojawił się w takich serialach telewizyjnych jak Armstrong Circle Theatre i Schlitz Playhouse, a także The Big Story, Maverick i Rawhide. Zadebiutował na kinowym ekranie jako porucznik Marshall w dramacie wojennym Lewisa Milestone’a Wzgórze Pork Chop (Pork Chop Hill, 1959) o wojnie koreańskiej z Gregorym Peckiem. Swój pierwszy większy sukces odniósł w roli homoseksualnego poplecznika złoczyńcy w dreszczowcu Alfreda Hitchcocka Północ, północny zachód (North by Northwest, 1959) u boku Cary’ego Granta^[9]. Landau miał kwitnącą karierę, grając gościnne role w serialach telewizyjnych przerywanych sporadycznymi rolami filmowymi. Grał rzymskiego generała w Kleopatrze (1963), Kajfasza w Opowieściach wszech czasów (1965) i Wodza Krzywe Nogi w westernie komediowym Johna Sturgesa Na szlaku Alleluja (1965). Największą popularność przyniosła mu rola mistrza kamuflażu Rollina Handa w serialu CBS Mission: Impossible (1966–1969), za którą otrzymał nagrodę Złotego Globu i trzykrotnie był nominowany do nagrody Emmy. Pojawił się także gościnnie w jednym z odcinków serialu NBC Columbo (1973)^[10].

Był dwukrotnie nominowany do nagrody Oscara; za postać Abe Karatza w dramacie Francisa Forda Coppoli Tucker. Konstruktor marzeń (Tucker: The Man and His Dream, 1988) oraz za rolę Judah Rosenthala w komediodramacie Woody’ego Allena Zbrodnie i wykroczenia (Crimes and Misdemeanors, 1989)^[11]. Drugoplanowa kreacja podstarzałego aktora Béli Lugosiego, przyjaciela głównego bohatera, niegdyś gwiazdy horrorów, w komediodramacie Tima Burtona Ed Wood (1994) przyniosła mu w 1995 roku nagrodę Oscara, Złotego Globu, Saturna, American Comedy Award, CableACE i nominację do nagrody BAFTA^[12].

Życie prywatne

31 stycznia 1957 poślubił Barbarę Bain, odtwórczynię głównej roli żeńskiej w serialu Kosmos 1999. Miał z nią dwie córki – Susan Meredith (producentkę) i Juliet Rose (aktorkę).

Filmografia

Filmy fabularne

Martin Landau i Patrick Swayze

Martin Landau na Festiwalu Filmowym w Toronto (2008)

• 1959: Wzgórze Pork Chop (Pork Chop Hill) jako porucznik Marshall
• 1959: Północ, północny zachód (North by Northwest) jako Leonard
• 1963: Kleopatra (Cleopatra) jako Rufio
• 1965: Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told) jako Kajfasz
• 1965: Na szlaku Alleluja (The Hallelujah Trail) jako Wódz Krzywe Nogi
• 1979: Meteor jako major generał Adlon
• 1982: Zagłada domu Usherów (The Fall of the House of Usher) jako Roderick Usher
• 1988: Tucker. Konstruktor marzeń (Tucker: The Man and His Dream) jako Abe Karatz
• 1989: Zbrodnie i wykroczenia (Crimes and Misdemeanors) jako Judah Rosenthal
• 1990: Śmierć przychodzi o świcie (By Dawn's Early Light) jako prezydent Stanów Zjednoczonych
• 1993: Sliver jako Alex Parsons
• 1994: Na rozstaju (Intersection) jako Neal
• 1994: Ed Wood jako Béla Lugosi
• 1995: Józef (Joseph) jako Jakub
• 1996: Ludzie miasta (City Hall) jako sędzia Walter Stern
• 1996: Pinokio (The New Adventures of Pinocchio) jako Geppetto
• 1998: Z Archiwum X: Pokonać przyszłość (The X Files) jako dr Alvin Kurtzweil
• 1998: Hazardziści (Rounders) jako Abe Petrovsky
• 1999: Jeździec bez głowy (Sleepy Hollow) jako Peter Van Garrett
• 1999: Ed TV jako Al
• 2001: Majestic (The Majestic) jako Harry Trimble
• 2004: Aryjska para (The Aryan Couple) jako Joseph Krauzenberg
• 2009: 9 jako 2 (głos)
• 2013: Anna Nicole (jako James Howard Marshall)

Seriale TV

• 1959: Strefa mroku (The Twilight Zone) jako Dan Hotaling
• 1963: Po tamtej stronie (The Outer Limits) jako Andro
• 1966–1969: Mission: Impossible jako Rollin Hand
• 1973: Columbo jako Dexter i Norman Paris
• 1975–1977: Cosmos 1999 (Space 1999) jako komandor John Koenig
• 2000: U zarania (In the Beginning) jako Abraham
• 2004–2005: Bez śladu (Without a Trace) jako Frank Malone
• 2006: Ekipa: 3. sezon (Entourage) jako Bob Ryan
• 2008: Ekipa: 5. sezon (Entourage) jako Bob Ryan

Nagrody

Rok	Nagroda	Kategoria	Film
1967	Złoty Glob	Najlepszy aktor w serialu dramatycznym	Mission: Impossible (1966)
1988	Złoty Glob	Najlepszy aktor drugoplanowy	Tucker. Konstruktor marzeń (1988)
1995	Złoty Glob		Ed Wood (1994)
	Oscar	Najlepszy aktor drugoplanowy
	Nagroda Saturn	Najlepszy aktor
	Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych	Wybitny występ aktora w roli drugoplanowej