Marek Grechuta
polski piosenkarz, poeta, kompozytor i malarz Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marek Michał Grechuta (ur. 10 grudnia 1945 w Zamościu, zm. 9 października 2006 w Krakowie) – polski piosenkarz, poeta, kompozytor i malarz, z wykształcenia architekt[1].
 Marek Grechuta (1980) | |
| Imię i nazwisko |
Marek Michał Grechuta |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
10 grudnia 1945 |
| Data i miejsce śmierci |
9 października 2006 |
| Przyczyna śmierci | |
| Instrumenty | |
| Gatunki |
poezja śpiewana, rock progresywny, jazz-rock, rock symfoniczny |
| Zawód | |
| Aktywność | |
| Wydawnictwo |
Polskie Nagrania „Muza”, Pronit, Markart, EMI Music Poland |
| Powiązania | |
| Współpracownicy | |
| Jan Kanty Pawluśkiewicz | |
| Zespoły | |
| Anawa | |
| Odznaczenia | |
    | |
| Strona internetowa | |
Uznawany za najważniejszego przedstawiciela polskiej poezji śpiewanej, wykorzystywał często elementy rocka, jazz-rocka i rocka progresywnego, szczególnie w początkowym okresie twórczości[2].
Zadebiutował w 1967. Zdobywał nagrody na Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie i Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Pierwsze dwie płyty nagrał z zespołem Anawa, w tym krążek pt. Marek Grechuta & Anawa (1970), z którego pochodzą przeboje „Będziesz moją panią” i „Nie dokazuj”. W 1971 założył Grupę WIEM. W latach 1976–1986 związany był z Piwnicą pod Baranami.
W 2001 otrzymał Złotego Fryderyka za całokształt twórczości artystycznej.
Młodość
Urodził się w Zamościu w 1945. W dzieciństwie wyjechał z rodziną do Chylic pod Warszawą, ale w 1956 rodzina na powrót osiadła w Zamościu. W czasie pobytu w Chylicach kościelny organista udzielał Grechucie pierwszych lekcji muzyki. Od najmłodszych lat uczył się gry na fortepianie[3].
Ukończył zamojskie I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Zamoyskiego[4]. W 1963 podjął studia architektoniczne na Politechnice Krakowskiej[5].
Kariera muzyczna
Podsumowanie
Perspektywa
W 1966 wraz z Janem Kantym Pawluśkiewiczem założył Kabaret Architektów Anawa (z francuskiego en avant – naprzód), który wkrótce się przeobraził w zespół towarzyszący mu na występach. W październiku 1967 zaliczył publiczny debiut muzyczny, występując z piosenką „Tango Anawa” na Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie, gdzie zajął drugie miejsce wśród wokalistów. W 1968 na 6. KFPP w Opolu zdobył nagrodę dziennikarzy za piosenkę „Serce”, a rok później, za piosenkę „Wesele”, odebrał jedną z głównych nagród (Nagrodę TVP) na 7. KFPP. Z zespołem Anawa nagrał dwie płyty, Marek Grechuta & Anawa z 1970 i Korowód z 1971. W tym roku na 9. KFPP w Opolu zdobył główną nagrodę za piosenkę „Korowód”.
W 1971 opuścił zespół Anawa i założył Grupę WIEM (W Innej Epoce Muzycznej), z którą nagrał dwa albumy, Droga za widnokres i Magia obłoków. Płyty wypełnione były muzyką z elementami jazz-rocka, a wśród tekstów wykorzystano twórczość poetów współczesnych, takich jak Tadeusz Nowak, Tadeusz Śliwiak, Ryszard Krynicki czy Mieczysław Jastrun.
W 1976 ponownie nawiązał współpracę z Pawluśkiewiczem oraz napisał muzykę do tekstów Witkacego. W 1977 na 15. KFPP w Opolu jego piosenka „Hop – szklankę piwa” zdobyła Nagrodę Grand Prix, również na tym festiwalu przez Krystynę Jandę wykonywana była piosenka „Guma do żucia”, której muzykę i słowa napisał Grechuta. Był również, wraz z Krzysztofem Jasińskim i Janem Kantym Pawluśkiewiczem, współautorem musicalu Szalona lokomotywa według Witkacego, prezentowanego w latach 1977–1980, m.in. w krakowskim Teatrze STU oraz katowickim Spodku[2].
W 1976 rozpoczął, trwającą blisko 10 lat, współpracę z Piwnicą pod Baranami. W 1979 nagrał płytę z pieśniami do słów poety Tadeusza Nowaka, które poza nim zaśpiewali Teresa Haremza, Magda Umer oraz Marian Opania. Utwory te, pochodzące ze spektaklu Zapach łamanego chleba nie spotkały się jednak z dobrym przyjęciem[2]. W 1981 ukazały się Śpiewające obrazy, płyta nagrana ponownie z zespołem Anawa, na której znalazły się piosenki inspirowane obrazami van Gogha, Picassa, Degasa, Moneta, Renoira i Wyspiańskiego, a także muzyka ze spektaklu Otello.
W 1984 wspólnie z Krystyną Jandą nagrał album pt. W malinowym chruśniaku, z wierszami Bolesława Leśmiana. Do własnych tekstów wrócił w 1986, wydając w 1987 płytę pt. Wiosna – ach to ty, która wypełniona była lżejszą muzyką i przyniosła tytułowy przebój, a także zawierała fragmenty muzyki ze spektakli Colas Breugonon, Tumor Witkacego i Kronika Olsztyńska. W 1987 napisał muzykę do przedstawienia teatralnego Jana Brzechwy – Kopciuszek. W 1989 wydał płytę pt. Krajobraz pełen nadziei. W 1991 wydał Piosenki dla dzieci i rodziców, nagrane wspólnie z aktorami Teatru Starego w Krakowie oraz dziecięcym chórem Gama. W 1994 wydał album pt. Dziesięć ważnych słów, zawierający utwory poświęcone istotnym wartościom w życiu. Nawiązywał w nich do Dekalogu, określając je jako „dziesięć przykazań człowieka współczesnego”[6].
W 2000 ukazał się zestaw pt. Świecie nasz, zawierający wszystkie 13 albumów Grechuty. Kompilacja otrzymała w 2001 Nagrodę Muzyczną Fryderyk w kategorii „najlepsza reedycja”. Zestaw został wznowiony w 2005, uzupełniono go wtedy o album Niezwykłe miejsca, a także o składającą się z nagrań archiwalnych płytę Godzina miłowania[7].
W 2003 wspólnie z zespołem Myslovitz wykonał cover ich przeboju „Kraków”, który znalazł się na dwupłytowym albumie The Best of Myslovitz. Ostatnią płytą Grechuty z premierowym materiałem były Niezwykłe miejsca (2004), na którym znalazły się piosenki poświęcone miejscom, które go oczarowały[2].
W 2006 na 43. KFPP w Opolu został uhonorowany Grand Prix tego festiwalu (Nagroda Prezesa TVP).
Działalność pozamuzyczna
Był aktywnym malarzem, odbywały się wystawy obrazów jego autorstwa, m.in. w Krakowie (1981), Bytomiu (1984) czy Myślenicach (1986). Interesował się także rzeźbą i filozofią.
Wystąpił w filmie Andrzeja Wajdy Polowanie na muchy (1969)[2] oraz w filmie Tumor Witkacego (1985).
Śmierć i pogrzeb
Zmarł nagle w nocy 9 października 2006, w wyniku niewydolności krążenia, która była skutkiem ogólnego pogorszenia stanu zdrowia spowodowanego kilkoma czynnikami[8].
17 października 2006[9][10] został pochowany w alei zasłużonych na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera LXIX pas C-2-6)[11]. Pogrzeb poprzedziła msza święta w Kościele Mariackim, gdzie artyści Piwnicy pod Baranami zaśpiewali Przychodzimy, odchodzimy i Dezyderata. Gdy trumna z ciałem Marka Grechuty opuszczała bazylikę, rozległy się oklaski, którym towarzyszyła melodia piosenki artysty „Ocalić od zapomnienia”. Od bramy cmentarza Rakowickiego trumnę Marka Grechuty nieśli jego przyjaciele z Piwnicy, m.in.: Grzegorz Turnau, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Zbigniew Preisner. Nad grobem Jan Kanty Pawluśkiewicz odczytał wiersz napisany przez Leszka Aleksandra Moczulskiego. W pogrzebie Grechuty uczestniczyli m.in.: Grzegorz Turnau, Mirosław Czyżykiewicz, Jacek Zieliński, Anna Szałapak, Jacek Wójcicki, Artur Rojek, Leszek Wójtowicz i prezydent Krakowa Jacek Majchrowski.
Życie prywatne
W 1970 poślubił Danutę, razem mieli syna Łukasza, absolwenta Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
W młodości, po nagłym rozstaniu z ówczesną partnerką, Haliną Marmurowską, zaczęło ujawniać się u Grechuty zaburzenie afektywne dwubiegunowe. Schorzenie utrudniało mu karierę, m.in. zdarzało się, że z tego powodu przerywał próby i występy, co było błędnie odbierane za skutki nadużycia alkoholu[12]. Przez wiele lat artystę wspierała żona Danuta, organizując mu życie, ale długotrwałe napady silnej depresji wyłączały Grechutę z funkcjonowania[13]. Jego stan pogorszyło nagłe zaginięcie syna Łukasza w 1999 – Grechuta wówczas wystąpił w programie Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie, w którym poruszano sprawę. Syn odnalazł się po ośmiu miesiącach od emisji programu, czyli dwa lata po zaginięciu – okazało się, że wyruszył w samotną pieszą pielgrzymkę do Santiago de Compostela i Rzymu[14].
Upamiętnienie
Podsumowanie
Perspektywa
O Grechucie powstały trzy publikacje książkowe: „Marek Grechuta. Portret artysty” (2006) Wojciecha Majewskiego, „Marek. Marek Grechuta we wspomnieniach żony Danuty” (2011) Danuty Grechuty i Jakuba Barana oraz „Chwile, których nie znamy. Opowieść o Marku Grechucie” (2013) Marty Sztokfisz. We wrześniu 2015 nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka ukazał się zbiór wierszy Grechuty pt. „Pani mi mówi niemożliwe... Najpiękniejsze wiersze i piosenki”[15].
9 października 2007 na cmentarzu Rakowickim odsłonięto pomnik Grechuty, a uroczystość poprzedził przemarsz korowodu złożonego z przyjaciół i miłośników twórczości poety.
W 2008 powstał krótkometrażowy film dokumentalny pt. „Danuta i Marek Grechutowie” w ramach serialu Taka miłość się nie zdarza, wyreżyserowany przez Dagmarę Kossak i wyprodukowany przez TVN Style[16]. W 2009 powstał film dokumentalny o życiu Grechuty pt. Gdziekolwiek będę..., wyreżyserowany przez Piotra Poraja-Poleskiego oraz sfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej i Telewizję Polską[17]. Scenariusz filmu, obok reżysera, współtworzyła Danuta Grechuta[18].
NBP planował emisję monety z wizerunkiem Grechuty w ramach serii Historia polskiej muzyki rozrywkowej[19], lecz plany te nie zostały dotąd zrealizowane.
Piosenka Grechuty „Dni, których nie znamy” jest nieoficjalnym hymnem kibiców drużyny piłkarskiej Korony Kielce. Utwór jest odgrywany i śpiewany przed meczami drużyny na Stadionie Miejskim w Kielcach[20][21].
W kwietniu 2014 Radio Zet i Radio Zet Gold wyemitowały 20-odcinkowe słuchowisko będące wersją audio fragmentów książki Jakuba Barana i Danuty Grechuty pt. „Marek. Marek Grechuta we wspomnieniach żony Danuty”[22]. Fragmenty czytała Magdalena Różczka. Dzięki staraniom Danuty Grechuty oraz Fundacji „Korowód” im. Marka Grechuty wszystkie odcinki są sukcesywnie publikowane na profilu artysty w serwisie Facebook oraz w YouTube[22].
- Patron
W Bielawie, Opolu, Ostrowie Wielkopolskim, Radomiu, Słupsku[23], Turku[24] i Zamościu[25] znajdują się ulice, których patronem jest Marek Grechuta.
Polska szkoła społeczna w Porsgrunn w Norwegii jako pierwsza szkoła nosi imię Marka Grechuty[26]. W 2014 amfiteatrowi Miejskiego Domu Kultury w Świnoujściu uroczyście nadano imię Marka Grechuty[27].
Od 2018 Park Krakowski w Krakowie ma za patrona Grechutę[28].
Artystę upamiętnia odbywający się corocznie w Krakowie Grechuta Festival.
Nagrody i odznaczenia
- II nagroda na VI Festiwalu Piosenki Studenckiej w Krakowie (1967)
- Grand Prix dla najlepszej piosenki na VI Festiwalu Piosenki Studenckiej za utwór „Tango Anawa” (1967)
- Główna nagroda na Festiwalu Artystycznym Młodzieży Akademickiej FAMA w Świnoujściu (1968)
- Nagroda Dziennikarzy za piosenkę „Serce” na VI KFPP w Opolu (1968)
- Nagroda główna Telewizji Polskiej za piosenkę „Wesele” na VI KFPP w Opolu (1969)
- Nagroda główna Grand Prix za piosenkę „Korowód” na IX KFPP w Opolu (1971)
- Nagroda główna Grand Prix za piosenkę „Hop, szklankę piwa” na XV KFPP w Opolu (1977)
- Nagroda Dziennikarzy za piosenkę „Guma do żucia” XV KFPP w Opolu (1977)
- Najlepszy kompozytor przeglądu Poznańska Wiosna Estradowa (1979)
- Srebrny Krzyż Zasługi (1979)[29]
- Nagroda Telewizji Dzieci i Młodzieży na Puławskich Spotkaniach Lalkarzy za widowisko muzyczne Piękne jest królestwo moje (1995)
- Złota płyta za sprzedanie 50 tys. egzemplarzy płyty Dni, których nie znamy z serii „Złota kolekcja” (1999)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2000)[30]
- Nagroda Polskiego Przemysłu Fonograficznego Złoty Fryderyk za całokształt artystyczny (2001)
- Nagroda Polskiego Przemysłu Fonograficznego Fryderyk w kategorii „Reedycje” za serię Świecie nasz (2001)
- Złoty indeks – nagroda honorowa Festiwalu Piosenki Studenckiej w Krakowie (2002)
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)[31]
- Nagroda im. Karola Musioła za wybitne osiągnięcia w popularyzacji polskiej piosenki na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu (2006)
- Anioł Lanckorony – tytuł honorowy nadawany przez Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne „Na Bursztynowym Szlaku” za działalność na rzecz Lanckorony (2006)[32]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2006, pośmiertnie)[33]
Dyskografia
Podsumowanie
Perspektywa
Albumy studyjne
- Marek Grechuta & Anawa (1970)
- Korowód (1971)
- Droga za widnokres (1972)
- Magia obłoków (1974)
- Szalona lokomotywa (1977)
- Pieśni Marka Grechuty do słów Tadeusza Nowaka (1979)
- Śpiewające obrazy (1981)
- W malinowym chruśniaku (1984)
- Wiosna – ach to ty (1987)
- Krajobraz pełen nadziei (1989)
- Piosenki dla dzieci i rodziców (1991)
- Droga za widnokres (1991; nowa wersja albumu, nagrana w Teatrze STU w kwietniu 1991)
- Dziesięć ważnych słów (1994)
- Niezwykłe miejsca (2003)
Albumy koncertowe
Minialbumy
- Serce (1969)
- Maryla Rodowicz i Marek Grechuta (1977, z Marylą Rodowicz)
- Kraków (2003, z Myslovitz)
Single
- „Gaj” / „Mały barek w Santa Cruz” (1977, z Marylą Rodowicz)
- „Muza Pomyślności” / „Głos” (1978)
- „Hop Szklankę Piwa” / „Song O Ciszy” (1979, z Jonaszem Koftą)
Pocztówki dźwiękowe
Kompilacje
- To pejzaż mojej ziemi (1973)
- Zagrajcie nam dzisiaj wszystkie srebrne dzwony (1975)
- Songi Teatru STU (1978)
- Piosenki Solidarności (1981)
- Złote przeboje (1990)
- Ocalić od zapomnienia (1990)
- Jeszcze pożyjemy (1993)
- Złote przeboje 2 (1998)
- Złota kolekcja: Dni, których nie znamy (1999) – 2x platynowa płyta[34]
- Świecie nasz (2000/2005) – 3x platynowa płyta[34]
- Piwnica pod Baranami (2001)
- Złota kolekcja: Gdzieś w nas (2004)
- Godzina miłowania (2005)
- Złota kolekcja: Dni, których nie znamy / Gdzieś w nas (2008)[35] – złota płyta[36]
- 40 piosenek (2011) – złota płyta[37]
- Złote przeboje (2014; płyta dołączona do książki „Marek. Marek Grechuta we wspomnieniach żony Danuty”)
Albumy poświęcone Markowi Grechucie
- Wojciech Majewski Quintet – Grechuta (2001)
- Grzegorz Turnau – Historia pewnej podróży (2006)
- Michał Bajor – Piosenki Marka Grechuty i Jonasza Kofty (2009)
- Dzień dobry – Dzień dobry Panie Marku (2010)
- Plateau – Projekt Grechuta (2011)
- Chór Kameralny Fermata – Grechuta niejednym głosem (2012)
- Mistrzowie polskiej piosenki: Marek Grechuta (2013)
- Grechuta Festival 2013 (2014)
- Anawa 2020 (2020)
Zbiory poezji Marka Grechuty
Źródło[2]
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.