Remove ads
Maks Velo (ur. 31 sierpnia 1935 w Paryżu, zm. 7 maja 2020 w Tiranie[1]) – albański architekt, malarz i poeta, więzień polityczny.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
albańska |
| Alma Mater |
Politechnika Tirańska |
| Dziedzina sztuki |
malarstwo |
.svg){kind=small} | |
Urodził się w rodzinie albańskiej, która wyemigrowała do Francji, był synem lekarza Sotiriego i Ani z d. Poro[2]. Kiedy był jeszcze dzieckiem, jego rodzina powróciła do Albanii i zamieszkała w Korczy[3]. Tam też uczył się rysunku pod kierunkiem Vangjusha Mio[2]. W 1957 ukończył studia na Wydziale Budownictwa Politechniki Tirańskiej. W tym czasie uzyskał trzecią nagrodę w dziedzinie grafiki na konkursie, odbywającym się w Tiranie. Ten sukces spowodował, że reprezentował Albanię na II Biennale malarstwa krajów śródziemnomorskich w Aleksandrii. W latach 1959–1961 jego prace prezentowano na wystawach sztuki albańskiej w Erywaniu, Moskwie i Bukareszcie. W tym czasie publikował artykuły poświęcone sztuce i architekturze w prasie albańskiej. W 1969 został przyjęty do Ligi Pisarzy i Artystów Albanii[2]. W latach 1970–1973 prowadził wykłady dla studentów Instytutu Sztuk w Tiranie i projektował obiekty mieszkalne, hotele i szkoły w Tiranie.
W 1972 przygotowywał wielką wystawę indywidualną, na której miało się znaleźć 180 prac jego autorstwa. Wystawa została wstrzymana dwa dni przed otwarciem. Rok później na plenum Związku Pisarzy i Artystów został skrytykowany za odejście od wzorca socrealizmu. Pozbawiony możliwości projektowania i prowadzenia wykładów trafił na zesłanie, do jednej z wsi w okolicach Tirany, w celu reedukacji. Aresztowany 14 października 1978. W toku śledztwa przeciwko Velo wykorzystano zeznania jego żony Luçiany Naraçi, która współpracowała z Sigurimi[4]. Po 6 miesiącach śledztwa w kwietniu 1979 został skazany na 10 lat pozbawienia wolności i skierowany do obozu pracy przymusowej w Spaçu. Po aresztowaniu skonfiskowano 246 obrazów i 73 rzeźby, a także teczki z rękopisami, które zostały zniszczone.
Obóz opuścił na mocy amnestii w styczniu 1986. Podjął wtedy pracę jako robotnik niewykwalifikowany w fabryce wyrobów precyzyjnych w Tiranie. Przywrócony do pracy architekta w sierpniu 1991, został zatrudniony w Instytucie Studiów i Projektów w Tiranie. W lipcu 1991 wziął udział w wystawie zbiorowej dziesięciu malarzy albańskich w Centrum Kultury Il Campo w Campomarino (Włochy). w 1992 Narodowa Galeria Sztuki w Tiranie zorganizowała wystawę retrospektywną twórczości M.Velo, prezentując 100 zachowanych dzieł. W 1995 po raz pierwszy zaprezentował publicznie poezję i rysunki, które powstały w więzieniu, w ramach wystawy Kokeqethja (Ogolona głowa). Swoje prace prezentował także w Polsce (Łódź, Zielona Góra). W katalogu wydanym w 1995 znalazło się kilka wierszy M.Velo, w tłumaczeniu Doroty Horodyskiej.
Od grudnia 1991 działał w Albańskim Forum Praw Człowieka, rok później został członkiem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. W albańskiej telewizji pojawiał się jako niezależny komentator spraw politycznych. Oprócz albańskiego posiadał obywatelstwo amerykańskie.
Jako komentator polityczny zasłynął wypowiedziami, w których uznawał rozwój „mentalności islamskiej” za jedno z największych zagrożeń dla współczesnej Albanii[5].
Remove ads
- Dziesięć lat
Obraz jest anormalny
orzekli śledczy eksperci
Malarz jest normalny
orzekli psychiatrzy eksperci
Tego nie mogli rozstrzygnąć
sądowi eksperci
dlatego dziesięć lat
dostałem.
(tłum. Dorota Horodyska)
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads