Macierzysz

Macierzysz – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie warszawskim zachodnim, w gminie Ożarów Mazowiecki^[4][6]. Leży na Równinie Łowicko-Błońskiej nad początkowym odcinkiem Kanału Ożarowskiego. Ma status sołectwa^[7].

Integralne części wsi Macierzysz^[4][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0005902	Nowa Wieś	część wsi
0005919	Stara Wieś	część wsi

Macierzysz

wieś
Centrum wsi (skrzyżowanie ulic Wojska Polskiego i Mazowieckiej)
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	warszawski zachodni
Gmina	Ożarów Mazowiecki
Liczba ludności (2021)	1426[1][2]
Strefa numeracyjna	22
Kod pocztowy	05-850[3]
Tablice rejestracyjne	WZ
SIMC	0005894[4]
Położenie na mapie gminy Ożarów Mazowiecki Macierzysz
Położenie na mapie Polski Macierzysz
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Macierzysz
Położenie na mapie powiatu warszawskiego zachodniego Macierzysz
52°13′29″N 20°51′36″E[5]

W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Macierzysz, po jej zniesieniu w gromadzie Ożarów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa warszawskiego.

Według stanu w 2021 sołectwo liczyło 1426 mieszkańców^[1].

We wsi działa Stowarzyszenie Rozwoju Macierzysza^[8].

Historia

Kanclerz Jan Szembek, ojciec sakramentki Urszuli, zapisał przed 1731 r. konwentowi Sakramentek z klasztoru warszawskiego wieś Macierzysz. W r. 1865 rząd carski skonfiskował ją^[9][10].

W II poł. XIX wieku powstało w Macierzyszu założenie folwarczne należące do jednego z warszawskich szpitali, na początku XX wieku nabyła je rodzina Matysów. Prawdopodobnie to Matysowie założyli przy wybudowanym pod koniec XIX wieku dworze park o założeniach regularnych. Po 1925 rozpoczęto intensywną uprawę warzyw, wybudowano szklarnie i tereny inspektowe. Podczas Powstania Warszawskiego zachodnia część parku służyła jako cmentarz dla poległych hitlerowców, prawdopodobnie pochowano kilkaset osób. Po 1945 majątek w Macierzyszu upaństwowiono, przez kolejne lata wielokrotnie zmieniano przedsiębiorstwa zarządzające tym terenem. Najstarsza część miejscowości jest nazywana Starą Wsią.

Zabytki i obiekty historyczne

Park

W centralnej części wsi znajduje się park podworski, krajobrazowy ze starodrzewem z II połowy XIX wieku (wpisany do rejestru zabytków nr. 1161-A z dn. 9 listopada 1991) o powierzchni 6 ha. Obecnie nie istnieje staw zlokalizowany w północno-zachodniej części parku. Od północnej strony biegła droga dojazdowa do dworu, przed którym tworzyła półkolisty gazon. Układ ten przekomponowano po przebudowie dworu ok. 1920 r. Aleja dojazdowa znajdowała się od południa, a równolegle do niej wybudowano aleję spacerową obsadzoną drzewami. Po 1945 zniwelowano północną część parku i wybudowano fermę drobiu i kotłownię, park nie był pielęgnowany i obecnie nie posiada pierwotnych cech.

Dwór Matysów

Został wybudowany na przełomie XIX i XX wieku. Po 1920 przebudowano go, zmieniając położenie frontonu z północnego na południowy, czemu towarzyszyło przekomponowanie parku. Po 1945 obiekt wielokrotnie przebudowano, rozbudowywano i aktualnie nie posiada żadnych cech historycznych^[11]. Dwór razem z parkiem należy do zakładów farmaceutycznych "Bioton". ^[12].

Drogi

Przez wieś przebiegają dwie drogi powiatowe:

• 4137W - łącząca Macierzysz z DK92 (ok. 1 km na wschód znajduje się Węzeł Warszawa Zachód w Alei Obrońców Grodna (Droga ekspresowa S8),
• 4119W - łącząca Umiastów - Strzykuły - Macierzysz - Chrzanów (ulica Sochaczewska w Warszawie) z Warszawą. Droga ta w Macierzyszu krzyżuje się z ulicą Szeligowską, która również stanowi dojazd do Warszawy.

Transport pasażerski

Macierzysz jest skomunikowany z Warszawą (linie ZTM nr 713 oraz 743) i Ożarowem Mazowieckim oraz poprzez linię gminnej komunikacji autobusowej.