Latarnia Morska Hel

Latarnia Morska Hel – latarnia morska na polskim wybrzeżu Bałtyku, położona w mieście Hel (powiat pucki, województwo pomorskie), na końcu Mierzei Helskiej^[2]. Administrowana przez Urząd Morski w Gdyni.

Latarnia Morska Hel

nr rej. A-1754 z 25.01.2005[1]
Latarnia Morska Hel
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miejscowość	Hel
Wysokość wieży	41,50 m
Wysokość światła	40,80 m n.p.m.
Zasięg światła	17 Mm
Charakterystyka światła	Izofazowe Okres: 10,00 s Blask: 5,00 s Przerwa: 5,00 s
Data budowy	1942
Administrator	Urząd Morski w Gdyni
Położenie na mapie Polski Latarnia Morska Hel
Położenie na mapie województwa pomorskiego Latarnia Morska Hel
Położenie na mapie powiatu puckiego Latarnia Morska Hel
Położenie na mapie Helu Latarnia Morska Hel
54°36′00″N 18°48′46″E
Strona internetowa

Spotkanie z latarnikami

5 lipca 2018

Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Latarnia znajduje się pomiędzy Latarnią Morską Jastarnia a Latarnią Morską Gdańsk Port Północny.

Dane techniczne

• Położenie: 54°36′06″N 18°48′56″E
• Wysokość wieży: 41,50 m (do górnej krawędzi radaru)
• Wysokość światła: 40,80 m n.p.m. (38,8 m n.p.m. według niemieckiego Spisu Świateł z 1944 r.)^[3], od 2013.03.01 wysokość św. 39 m^[4]
• Zasięg nominalny światła: 17 Mm (31,5 km)
• Sektor widzialności światła: 151°-102°
• Charakterystyka światła: izofazowe
  • Światło: 5,0 s
  • Przerwa: 5,0 s
  • Okres: 10,0 s
• Moc źródła światła: 1000 W
• Dwupozycyjny zmieniacz
• Cylindryczna soczewka Fresnela

Wieża ma kształt ośmioboczny i wykonana jest z czerwonej cegły.

Od 2003 na latarni znajduje się także radar brzegowy (wysokość anteny radarowej 42,5 m n.p.m.) Systemu Kontroli Ruchu Statków VTS – Zatoka Gdańska oraz system automatycznej identyfikacji statków (AIS)^[5][6].

Historia

Po 1647 roku zbudowano specjalny żuraw drewniany z zawieszonym na nim żelaznym kotłem na węgiel. W okresie od 24 sierpnia do 3 maja blask ognia wskazywał drogę żeglarzom. W 1667 roku konstrukcja spłonęła i nową latarnię zbudowano 500 kroków za ostatnimi zabudowaniami, nad samym brzegiem morza. Zasięg światła był o wiele większy, bo żelazny zasobnik z zapaloną smolą i kosz z rozżarzonym węglem wciągano na dwudziestometrowy maszt. Znaczne koszty utrzymania latarni pokrywała Gdańska Rada Miejska, nakładając specjalne opłaty na statki wchodzące do Gdańska^[7].

Budowę pierwszej latarni morskiej na Helu rozpoczęto w roku 1806, którą ukończono po 20 latach w 1826 roku, a jej otwarcie miało miejsce 1 sierpnia 1827 roku. Wieża latarni miała przekrój okrągły, o wysokości 42 metrów. Źródłem światła było 6 lamp na olej rzepakowy (palnik Arganda) osadzonych na obrotowym mechanizmie zegarowym. Wieża latarni na skutek parcia wiatrów odchylała się i jak obliczono, przy silnym wietrze mogła się odchylać nawet o stopę i więcej. Po prawie 100 latach firma Pintsch zainstalowała w latarni lampę naftową w czterosoczewkowym aparacie optycznym, a w roku 1938 wprowadzono światło elektryczne z żarówką mocy 3000 W. Aby latarnia była lepiej widoczna pomalowano ją w 1929 roku w biało czerwone poziome pasy^[8].

W przypadku niepogody w Helu oddawano co cztery minuty strzały z armaty. W 1910 roku podczas takiego wystrzału nastąpiła eksplozja prochu, w wyniku której zginął latarnik May^[7]. Wcześniej, około roku 1905 zbudowano na wieży maszt do dawania sygnałów ostrzegawczych - sygnalizacji sztormowej^[9].

W 1926 roku zainstalowano tam lampę naftową z czterema soczewkami. W 1929 roku latarnię otynkowano i pomalowano w biało-czerwone pasy. W roku 1938 zainstalowano na latarni żarówkę elektryczną o mocy 3000 W. W czasie obrony Helu latarnia na rozkaz komandora Włodzimierza Steyera za zgodą Dowództwa Floty wysadzono w powietrze latarnię 16 września 1939 roku o godz.13.30 dla utrudnienia celowania niemieckiej artylerii. W 1942 roku, w czasie okupacji niemieckiej, latarnię odbudowano około 10 metrów na południowy wschód od fundamentu pierwszej latarni z lat 1826–1939. Do czasu remontu z 2001 roku, miejsce po fundamencie starej latarni było oznaczone kotwicą w betonowym murku^[10], o zarysie fundamentu starej latarni, na trawniku przed nową latarnią. W ramach remontu w 2001 roku usunięto murek, prowadząc przez niego nowy chodnik z kostki betonowej. Oznaczenia śladu po fundamencie latarni z 1826 roku wysadzonej w 1939 roku nie zachowano.

Źródłem światła jest żarówka 1000 W, która w przypadku przepalenia wykonuje automatycznie obrót o 180° by ustawić żarówkę zapasową. Helska latarnia jest znaczącym punktem dla żeglugi, szczególnie dla portów w Gdańsku i Gdyni. Od 1957 była także ona także radiolatarnią wysyłającą alfabetem Morse'a sygnał „HL” „• • • •    • — • •„. W 1989 na wieży zainstalowano antenę radarową systemu kontroli ruchu statków. 1 maja 2003 helska latarnia została włączona do systemu nadzoru ruchu statków VTS Zatoka Gdańska^[8].

W 1999 roku staraniem stowarzyszenia „Przyjaciele Helu” wmurowano w ścianę latarni tablicę, upamiętniającą wizytę Marszałka Józefa Piłsudskiego w tym miejscu w dniu 1 lipca 1928 roku^[7]. W latach 1992 i 2001 przeprowadzono remonty latarni, sfinansowane wspólnie przez Urząd Morski w Gdyni i Towarzystwo Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku^[8].

Z latarni roztacza się widok na całą Zatokę Gdańską i sąsiednie latanie morskie w: Jastarni, Rozewiu i Porcie Północnym, wygaszone latarnie morskie Góra Szwedów i Gdańsk Nowy Port^[11]

Galeria

• 
  5 lipca 1900
• 
  palnik olejowy Arganda z reflektorem - źródło światła latarni morskiej w 1826
• 
  Oznaczenie fundamentu latarni morskiej Hel z lat 1826–1939 do 2001
• 
  Widok z tarasu latarnia morskiej Hel w kierunku miasta – 2018
• 
  Schody wewnątrz latarni morskiej Hel – 2018
• 
  Laterna latarni morskiej Hel widziana od strony cypla – 2018
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Tablica upamiętniająca wizytę marszałka Józefa Piłsudskiego
• 
  Widok latarni przed 1924
• 
  Latarnia w latach 30. XX w.

Literatura

• Marian Czerner: Latarnie morskie polskiego wybrzeża. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1967. Brak numerów stron w książce

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 75 [dostęp 2024-07-01].
2. Latarnia Morska Hel. [w:] latarnie.pl [on-line]. [dostęp 2021-04-07].
3. Niemiecki Spis Świateł z 1944 r.
4. Wiadomości Żeglarskie nr 10 z 8 marca 2013 (wiadomość nr *240 dla map i oddzielna informacja dla Spisu Świateł tom I.
5. Urząd Morski w Gdyni: System VTS – CBM. [dostęp 2017-04-17].
6. Tymoteusz Budny. Niezawodność podsystemu radarów w systemie VTS – Zatoka. „Prace Wydziału Nawigacyjnego Akademii Morskiej w Gdyni”, 2006. Wydawnictwo Akademii Morskiej w Gdyni. ISSN 1730-1114.brak numeru strony
7. Latarnia w Helu. [w:] latarnie.pl [on-line]. [dostęp 2021-04-07].
8. RenataR. Baczyńska RenataR., Polskie latarnie morskie i ich związek z gospodarką turystyczną, Bydgoszcz 2010, s. 63–66 [dostęp 2021-04-07].
9. Prof. dr Daniel Duda: ZNAKI I SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE. hydrografpolski.pl. s. 10. [dostęp 2024-05-01]. (pol.).
10. Przed wejściem do latarni – tam, gdzie na zdjęciu dziś widać żywopłot – za: M. Czerner, „Latarnie morskie polskiego wybrzeża”.
11. Apoloniusz Łysejko. [w:] Historia latarni morskiej Hel. Wydawca: Towarzystwo Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego 2007, s-21 ISBN 978-83-923976-6-3.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia latarni Hel sprzed 1939 roku.. rzygacz.webd.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-21)].
• Widok latarni przed 1939
• Latarnia na stronie Polskie Latarnie.. latarnie.pti.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-04)].