Larysza

Larysza (Larysa, Laryssa, Larissa, Larysz, Boryszow, Gleszyn, Gleszyna, niem. Larisch) – polski herb szlachecki. Jest to jeden z najstarszych znanych polskich herbów szlacheckich wymieniony już u Długosza.

Larysza

Typ herbu	szlachecki
Alternatywne nazwy	Larysa, Laryssa, Larissa, Boryszów, Larysz, Gleżyn, Gleszyn
Pierwsza wzmianka	1446 (w źródłach), (1264[1])

Herb Larysza i jego odmiany

Larysza

Larysza II

Larysza III

Larysza IV

Larysza V

Larysza VI

Larysza VII

Larysza VIII

Larysza IX

Larysza X

Opis herbu

Opis herbu z wykorzystaniem klasycznych zasad blazonowania:

W polu czerwonym dwa lemiesze srebrne.

Klejnot: trzy pióra strusie.

Labry czerwone podbite srebrem^[2].

Bartosz Paprocki opisał herb w sposób następujący:

mają być dwa lemiesza w polu białem^[3]

Opis herbu wg Kaspra Niesieckiego:

Powinny być dwa lemięsze, końcami do góry, i ostrzem na bok obrócone, w czerwonym polu, na hełmie trzy pióra strusie^[4].

J. Ostrowski w podaje aż dziesięć wersji herbu^[5]:

• I: W polu czerwonem – dwa lemiesze srebrne, czy kroje, czy też noże, końcem do góry ostrzem do siebie. Nad hełmem w koronie trzy pióra strusie. Labry czerwone podbite srebrem.
• II: W polu czerwonym – kroje czy lemiesze od siebie. Odmiana poprzedniego.
• III: Odmiana poprzednich niewiele różniąca się od opisu Dachnowskiego.
• IV: W polu czerwonym dwa noże złamane do siebie. Wg herbu z kaplicy opactwa lędzkiego
• V: Na tarczy ostrzew między nożami.
• VI: W polu czerwonym – berło między sierpami. (według B.Paprockiego)
• VII: Berło między sierpami. (według Siembachera)
• VIII i IX: Między sierpami berło przewleczone przez koronę. (herb baronów Laryszów ze Śląska)
• X: Na tarczy – winne grono. Nad hełmem w koronie trzy sierpy. Labry.

Wzmianki heraldyczne

Herb Larysza z herbarza : Herby szlachty polskiej Zbigniewa Leszczyca

Jest to jeden z najstarszych polskich herbów szlacheckich, znany w średniowieczu i wymieniony przez Długosza. Pochodzenie herbu nie jest jasne, Niesiecki podaje kilka wersji powstania herbu, powołując się na inne herbarze i kroniki. Pierwsza Parisiusa wywodzi herb od starożytnych Sarmatów, którzy wzięli nazwę herbu od miasta Laryssa w Tesalii.

Według Paprockiego Piast zostawszy księciem Polan, herb ten nadał rodowi swojej matki. W innej legendzie opisuje on, że został nadany kmieciowi o imieniu Larysza, przez Bolesława Śmiałego, za zasługi w walce z Czechami. Zbigniew Leszczyc powtarza ją w Herbach szlachty polskiej:

(...)wkroczył Wratysław w 1062 r. na czele wojska do Polski. Bolesław Śmiały wyruszył mu na przeciw i spotkał kmiotka, który dwa lemiesze niósł do kowala. Zapytany o drogę, ofiarował się wojsko królewskie przez bór przeprowadzić. Po drugiej stronie lasu obozowali Czesi. Wieśniak ów, który nazywał się Larysz, przededniem zakradł się do obozu nieprzyjaciół i uprowadził konie przedniej straży, poczem Bolesław uderzył na Czechów i pobił ich na głowę. W nagrodę za usługi Polsce w tej bitwie oddane, dostał Larysz herb Larysza z rozległą posiadłością na Śląsku^[6].

Paprocki twierdzi, że herb Larysza był wymieniany w dawnych dokumentach i przywilejach, wspomina o nadaniu w 1264 Jankale Laryszy tytułu hrabiego, powołując się na wpis w statucie Przyłuskiego^[7]. Według Piekosińskiego Larysza ma pochodzenie cudzoziemskie, prawdopodobnie włoskie. Herb ten miał przynieść do Polski podskarbi królewski o przydomku Medyolański, protoplasta Madalińskich^[8]. Adam Boniecki zaś wywodzi ród Madalińskich herbu Larysza ze Śląska, z miejscowości Glezyna pod Głogowem^[9], co potwierdza polskie pochodzenie herbu. Laryszowie pod koniec XIII wieku osiedlili się w Chechle w województwie krakowskim.

Znani herbowni

• Antoni Józef Madaliński (1739–1804) – polski generał.
• Piotr Mediolański – podskarbi koronny, rycerz króla Władysława Jagiełły.

Zobacz też

• Herbarz
• Heraldyka
• Lista herbów
• Herb Larysza z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla