Kwasica ketonowa

Kwasica ketonowa (ketokwasica cukrzycowa; DKA, z ang. diabetic ketoacidosis) – stan organizmu, w którym w celu produkcji energii następuje spalanie tłuszczów zamiast glukozy w wyniku czego dochodzi do nadmiernej produkcji ciał ketonowych, wywołujących kwasicę metaboliczną (nieoddechową).

Kwasica ketonowa

ketoacidosis diabetica

Mechanizm

Do spalania tłuszczów w miejsce glukozy dochodzi przy znacznym niedoborze lub braku insuliny – w takiej sytuacji cukier, mimo że krąży we krwi, nie może być przejęty przez komórki i użyty do szlaków metabolicznych. Zmniejszone stężenie insuliny skutkuje zarazem zwiększonym stężeniem glukagonu i adrenaliny – a w dalszej kolejności dochodzi do glukoneogenezy w wątrobie oraz zwiększenia lipolizy z produkcją ketonów (ciał ketonowych). Następuje utrata glukozy z moczem, diureza osmotyczna, odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe. Nieleczona kwasica ketonowa może doprowadzić do śpiączki i jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Epidemiologia

Kwasica ketonowa może wystąpić w przebiegu cukrzycy każdego typu, ale najczęściej jest pierwszym objawem cukrzycy typu I. Chorują głównie ludzie młodzi, ale umierają z jej powodu ludzie w wieku podeszłym. Śmiertelność wynosi 5–10%.

Etiopatogeneza

Stany prowadzące do kwasicy ketonowej

• cukrzyca
• szeroko pojęty głód – wskutek niedożywienia, biegunki, wymiotów
• alkohol

Czynniki wywołujące

• zakażenia bakteryjne – dróg moczowych, osteomyelitis, dróg oddechowych
• zakażenia wirusowe
• ostre choroby sercowo-naczyniowe – zawał serca, udar mózgu^[1]
• ciąża^[2] – nagły wzrost zapotrzebowania na insulinę, insulinooporność
• zapalenie trzustki
• leki osłabiające śladowe wydzielanie insuliny – tiazydy, sulfonamidy, steroidy, acetazolamid
• błędy w insulinoterapii i w leczeniu doustnymi środkami przeciwcukrzycowymi lub ich nieprawidłowe stosowanie przez pacjenta^[3]
• ostre schorzenia niezakaźne
• nadmiar hormonów osłabiających wpływ insuliny: glukagonu, katecholamin, kortyzolu i hormonów tarczycy

Objawy

• utrata łaknienia, nudności, wymioty, bóle brzucha
• zapach acetonu z ust (zapach owoców/jabłek)
• oddech Kussmaula
• odwodnienie (suchość błon śluzowych i języka, utrata napięcia skóry) – poliuria i polidypsja
• osłabienie, senność, utrata przytomności
• zaburzenia świadomości
• zaczerwienienie policzków – "rumieniec" kwasiczy
• wysypka na ciele
• ból w klatce piersiowej

Badania laboratoryjne

• proste badanie moczu – przebarwienie odczynnika w ciągu 15 sekund (skala od – do ++++)
• hiperglikemia >400 mg/dl
• glikozuria i ketonuria
• kwasica metaboliczna – pH krwi tętniczej <7,25
• luka anionowa od 10 do >12 mEq/l
• zaburzenia elektrolitowe: hiponatremia, hipofosfatemia,
• zwiększenie hematokrytu

Leczenie

• Insulinoterapia – tylko insulinami krótko działającymi
  • dożylny ciągły wlew insuliny za pomocą pompy infuzyjnej lub strzykawki automatycznej
  • bezpieczna szybkość obniżania glikemii została określona na 50 mg% na godzinę
  • początkowe wstrzyknięcie 0,1 j./kg mc./h
• Wyrównanie zaburzeń kwasowo-zasadowych
  • podawanie dożylne 8,4% roztworu wodorowęglanu sodu rozcieńczonego płynami hipotonicznymi
  • podawać tylko przy pH <7,0 i przerwać, gdy osiągnie pH = 7,2
• Wyrównanie niedoborów wodno-elektrolitowych
  • przetoczenie 5,5-6,5 l płynów i.v. – pod kontrolą OCŻ
  • przy obniżonym stężeniu potasu (<5,5 mmol/l i wydolnych nerkach) wlew KCl i.v.
• Leczenie przyczyny wywołującej
• Leczenie powikłań: wstrząsu, niewydolności nerek, DIC

Klasyfikacja ICD10

kod ICD10	nazwa choroby
ICD-10: E10.1	Kwasica ketonowa jako powikłanie cukrzycy typu I
ICD-10: E11.1	... cukrzycy typu II
ICD-10: E12.1	... cukrzycy związanej z niedożywieniem
ICD-10: E13.1	... innej określonej cukrzycy
ICD-10: E14.1	... nieokreślonej cukrzycy

Zobacz też

• cukrzyca
• ketonuria

Przypisy

1. AleksandarA. Jovanovic AleksandarA. i inni, Stroke and diabetic ketoacidosis – some diagnostic and therapeutic considerations, „Vascular Health and Risk Management”, 10, 2014, s. 201–204, DOI: 10.2147/VHRM.S59593, ISSN 1176-6344, PMID: 24748799, PMCID: PMC3986295 [dostęp 2018-06-30].
2. Baha M.B.M. Sibai Baha M.B.M., Oscar A.O.A. Viteri Oscar A.O.A., Diabetic ketoacidosis in pregnancy, „Obstetrics and Gynecology”, 123 (1), 2014, s. 167–178, DOI: 10.1097/AOG.0000000000000060, ISSN 1873-233X, PMID: 24463678 [dostęp 2018-06-30].
3. GeorgiaG. Noble-Bell GeorgiaG., AlisonA. Cox AlisonA., Management of diabetic ketoacidosis in adults, „Nursing Times”, 110 (10), 2014, s. 14–17, ISSN 0954-7762, PMID: 24741880 [dostęp 2018-06-30].

Bibliografia

• Choroby wewnętrzne. AndrzejA. Szczeklik (red.), JerzyJ. Alkiewicz, Kraków: Medycyna Praktyczna, 2005, ISBN 83-7430-031-0, OCLC 830805120. Brak numerów stron w książce
• Endokrynologia na co dzień, AndrzejA. Milewicz (red.), GrażynaG. Bednarek-Tupikowska, Wrocław: AM im. Piastów Śląskich, 2003, ISBN 83-7055-373-7, OCLC 830538820. Brak numerów stron w książce

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Encyklopedie internetowe (klasa chorób):

• Treccani: diabete-acidotico
• DSDE: diabetisk_ketoacidose