Wodorowęglan sodu

Wodorowęglan sodu, pot. soda oczyszczona, E500b, NaHCO
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy wodorowęglanów, wodorosól kwasu węglowego i sodu.

Wodorowęglan sodu

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) addyt. hydroksydodioksydowęglan(1−) sodu wodor. wodoro(trioksydowęglan) sodu Inne nazwy i oznaczenia półsyst. wodorowęglan sodu farm. łac. natrium bicarbonicum inne soda oczyszczona, kwaśny węglan sodu, bikarbonat, E500b
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NaHCO3
Masa molowa	84,01 g/mol
Wygląd	białe jednoskośne kryształy[1]
Identyfikacja
Numer CAS	144-55-8
PubChem	516892
DrugBank	DB01390
Właściwości Gęstość 2,20 g/cm³[1]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie 10,3 g/100 g[1] w innych rozpuszczalnikach nierozpuszczalny w etanolu[1] i eterze Temperatura rozkładu ok. 50 °C[1] Zasadowość (pKb) 6,3
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2012-05-06] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS[2]. NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[3] 0 0 0   Temperatura zapłonu niepalny Numer RTECS VZ0950000 Dawka śmiertelna LD50 4220 mg/kg (doustnie, szczur)[2]
Podobne związki
Inne aniony	NaHSO 4, NaHSO 3
Inne kationy	KHCO 3, NH 4HCO 3
Podobne związki	Na 2CO 3
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Właściwości

Wodorowęglan sodu bywa też nazywany kwaśnym węglanem sodu. Ta nazwa może być myląca, gdyż w rzeczywistości wodny roztwór wodorowęglanu sodu ma odczyn słabo alkaliczny i zachowuje się w wielu reakcjach jak słaba zasada. Z kwasami reaguje z wydzieleniem dwutlenku węgla i wody:

NaHCO
3 + HCl → NaCl + H
2O + CO
2↑ (zobojętnianie kwasu solnego – głównego składnika soku żołądkowego)^[4]

NaHCO
3 + CH
3COOH → CH
3COONa + H
2O + CO
2↑

Nie reaguje z alkoholami i fenolami, co bywa wykorzystywane do odróżniania ich od kwasów karboksylowych w chemicznej analizie związków organicznych.

Jego własności spulchniające i pianotwórcze wynikają z faktu, że rozkłada się on w temperaturze powyżej 60 °C z wydzieleniem dwutlenku węgla:

2NaHCO
3 → Na
2CO
3 + H
2O + CO
2

W laboratorium najłatwiej jest go otrzymać przez wprowadzenie dwutlenku węgla do nasyconego wodnego roztworu węglanu sodu:

Na
2CO
3 + CO
2 + H
2O → 2NaHCO
3.

W przemyśle otrzymuje się go jako produkt pośredni przy otrzymywaniu węglanu sodu metodą Solvaya.

Zastosowanie

Stosowany jest jako jeden ze składników proszku do pieczenia, dodatek do żywności regulujący pH, składnik musujących napojów w proszku i tabletek musujących^[5], w lecznictwie (przy nadkwasocie), w gaśnicach pianowych (jako składnik części alkalicznej gaśnicy – wraz z rozpuszczonym środkiem spieniającym – zob. Spumogen), jako substancja pochłaniająca zapachy i wilgoć oraz do zmiękczania wody.

Zastosowanie w medycynie

Wskazania^[6]:

• ciężka kwasica metaboliczna (np. w wyniku zatrucia alkoholem metylowym)
• zatrucie trójcyklicznymi lekami przeciwdepresyjnymi
• hiperkaliemia.

Przypisy

1. David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-90, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
2. Sodium bicarbonate (nr S6014) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2012-05-06]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
3. Sodium bicarbonate (nr S6014) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2012-05-06]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
4. Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 366, ISBN 83-7183-240-0.
5. Flavamed, 60 mg, tabletki musujące. Ulotka dla pacjenta: informacja dla użytkownika. Flavamed. [dostęp 2014-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
6. Janusz Andres, Teresa Sokołowska-Kozub: Pierwsza pomoc i resuscytacja krążeniowo-oddechowa. Podręcznik dla studentów. Kraków: Polska Rada Resuscytacji, 2006, s. 56. ISBN 83-89610-00-0.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (rodzaj indywiduum chemicznego):

• LCCN: sh94006042
• GND: 4404786-1
• BnF: 15558099k
• BNCF: 36780
• NKC: ph394395
• BNE: XX4768333
• J9U: 987007549267005171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: science/sodium-bicarbonate
• SNL: natron, natriumhydrogenkarbonat
• Hrvatska enciklopedija: 56957