Loading AI tools
Krzysztof Ludwik Birkenmajer[2][3] (ur. 6 października 1929 w Warszawie, zm. 23 lutego 2019 w Krakowie) – polski geolog[2], speleolog[4] i polarnik[3]. Profesor nauk technicznych o specjalności stratygrafia, tektonika[2]. Był żonaty z polską geolog Franciszką Szymakowską.
| Data i miejsce urodzenia |
6 października 1929 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 lutego 2019 |
| Profesor nauk technicznych | |
| Specjalność: stratygrafia, tektonika | |
| Alma Mater |
Uniwersytet Jagielloński, |
| Doktorat |
1957 |
| Profesura |
1973 |
| Polska Akademia Nauk / Umiejętności | |
| Status PAN |
członek rzeczywisty[1] |
| Status PAU |
członek krajowy czynny |
| Funkcja Jednostka PAN |
Przewodniczący honorowy |
| Praca naukowa | |
| Instytut |
Nauk Geologicznych PAN |
| Odznaczenia | |
    | |
Był synem Józefa Birkenmajera, tłumacza, slawisty, historyka literatury i krytyka literackiego oraz Marii Jętkiewiczówny[5]. Józef Birkenmajer zginął jako żołnierz 26 września 1939 roku w obronie Warszawy. Osierocony Krzysztof po wybuchu wojny był uczniem tajnych kompletów gimnazjalnych w Warszawie. Naukę kontynuował po przeniesieniu się w 1944 r., po upadku powstania warszawskiego, do Krakowa, gdzie w następnym roku podjął naukę w Gimnazjum i Liceum im. Henryka Sienkiewicza, a dwa lata później zdał maturę[6].
Studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UJ (ukończone w 1950[2]) i na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (ukończone w 1954[2]). Od 1954 r. do emerytury pracował w Zakładzie (przekształconym w Instytut) Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk w Krakowie[7]. W 1956 obronił doktorat[3] na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Większość swojej kariery spędził w Instytucie Nauk Geologicznych PAN w Krakowie. W 1959 uzyskał habilitację[3], a w 1967 został profesorem[2].
W latach 1951–1952 uczestniczył w wyprawach odkrywczych do jaskiń tatrzańskich: Jaskini Miętusiej, Szczeliny Chochołowskiej, Jaskini za Siedmiu Progami i in. W tych samych i następnych latach badał jaskinie w Pieninach i w pienińskim pasie skałkowym. W 1952 został członkiem Klubu Grotołazów[4]. Od 1956 badał geologię Spitsbergenu, jako uczestnik trzynastu ekspedycji badawczych[3] i współorganizator polskiej bazy naukowej w fiordzie Hornsund. Uczestniczył w dwóch wyprawach geologicznych na Grenlandię[3] w 1971 i 1976 roku. Od 1977 brał udział w siedmiu ekspedycjach na Antarktydę Zachodnią[3]. Łącznie na Spitsbergen, Antarktydę i Grenlandię podróżował jako uczestnik 23 wypraw naukowych, odkrył i opisał liczne formacje, z czego tylko na Antarktydzie wprowadził ponad 200 nazw geograficznych związanych z Polską. Jego imieniem nazwano ok. 10 nowych kopalnych rodzajów i gatunków[7].
Opublikował około 500 prac geologicznych[7]. Jest także autorem ponad 20 szczegółowych map geologicznych oraz około 200 artykułów popularnonaukowych, sprawozdań i wspomnień, a także 5 skryptów uczelnianych i 4 książek, poświęconych polskim działaniom w krajach polarnych[6]. Do głównych tematów badawczych należały badania pienińskiego pasa skałkowego i badania geologiczne obszarów polarnych[3], geologia Karpat, Dolnego Śląska, Wschodnich Alp, Spitsbergenu, Grenlandii i Antarktyki[7]. Jest współautorem szeregu opracowań wieku kenozoicznych andezytów i bazaltów Polski. Był również redaktorem kilku serii wydawniczych, m.in. takich jak: Studia Geologia Polonica, Geological Results of the Polish Spitzbergen Expeditions, Geological Results of the Polish Antarctic Expeditions, Postępy Nauk Geologicznych, a także członkiem szeregu polskich i zagranicznych komitetów redakcyjnych[6]. Współpracował z zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Jako visiting professor prowadził zajęcia na uniwersytecie w Kopenhadze, prowadził również wykłady m.in. w Norwegii, Wielkiej Brytanii, Szwecji, Francji, Niemczech i USA[6].
Jego wyjątkowe związki z Pieninami spowodowały, że przez 28 lat (1967–1995) był wiceprzewodniczącym Rady Naukowej Pienińskiego Parku Narodowego[6]. W latach 1992–1996 był również sekretarzem Międzynarodowego Komitetu Badań Antarktyki[3]. Od 1989 był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności. Od 1997 był honorowym członkiem Akademii Rumuńskiej[8] oraz członkiem Polskiego Towarzystwa Geologicznego[9]. Posiadał tytuł członka zagranicznego Akademii Nauk w Nowym Jorku[6].
Należał do grona członków założycieli Klubu Polarnego Polskiego Towarzystwa Geograficznego (1974). W 2013 roku został wyróżniony godnością członka honorowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Był również członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Austriackiego Towarzystwa Geologicznego i Amerykańskiego Towarzystwa Geologicznego[6].
Zmarł 23 lutego 2019 roku[7]. Został pochowany 5 marca 2019 r. na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[6].
- Przewodnik geologiczny po Pienińskim Pasie Skałkowym, cz. I-IV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1958
- Pod znakiem białego niedźwiedzia. Wydawnictwa Nasza Księgarnia, Warszawa, 1961
- Polarne drogi i bezdroża. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1975
- Lodospady szmaragdowe. Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław, 1987
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2002)[11]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1984)[6]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1962)[6]
- Złoty Krzyż Zasługi (1959)[6]
- Za działalność w ruchu oporu w czasie okupacji otrzymał Krzyż Armii Krajowej oraz nominację na podporucznika Wojska Polskiego, nadaną w roku 2000 przez Prezydenta RP[6].
- Medal 100-lecia Akademii Umiejętności
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
