Kretoszczur

Kretoszczur^[8] (Bathyergus) – rodzaj ssaków z rodziny kretoszczurowatych (Bathyergidae).

Kretoszczur

Bathyergus
Illiger, 1811[1]
Przedstawiciel rodzaju – kretoszczur olbrzymi (B. janetta)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
(bez rangi)	incertae sedis[2][3]
Rodzina	kretoszczurowate
Rodzaj	kretoszczur
Typ nomenklatoryczny
Mus maritimus J.F. Gmelin, 1788 (= Mus suillus von Schreber, 1782)
Synonimy
Orycterus[a] Rafinesque, 1815[4] Orycterus Lesson, 1827[5] Bathiergus[b]: G. Cuvier, 1829[6] Bathyerchus[c] Wagler, 1830[7]
Gatunki
3 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Nazewnictwo zwyczajowe

W polskiej literaturze zoologicznej nazwa zwyczajowa „kretoszczur” była w przeszłości używana dla oznaczania gatunku Georychus capensis^[9][10]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” wspomnianemu gatunkowi nadano nazwę piaskogrzeb przylądkowy, przeznaczając nazwę kretoszczur dla rodzaju Bathyergus. Rodzaj Georychus otrzymał nazwę piaskogrzeb^[8].

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce (Namibia i Południowa Afryka)^[2][11][12].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 170–329,9 mm, samców 170–353,7 mm, długość ogona samic 29,3–50 mm, samców 30,7–52 mm; masa ciała samic 195–960 g, samców 242–1300 g^[11][13].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1811 roku niemiecki zoolog Johann Karl Wilhelm Illiger w książce swojego autorstwa o tytule Prodromus systematis mammalium et avium^[1]. Na gatunek typowy Illiger wyznaczył (oznaczenie monotypowe) kretoszczura olbrzymiego (B. suillus).

Etymologia

• Bathyergus (Bathiergus, Bathyerchus): gr. βαθυεργεω bathuergeō ‘pracować głęboko’^[14].
• Orycterus: gr. ορυκτης oruktēs ‘kopacz’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Mus maritimus J.F. Gmelin, 1788 (= Mus suillus von Schreber, 1782).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^{[3][13][2][8]}:

• Bathyergus janetta O. Thomas & Schwann, 1904 – kretoszczur wydmowy
• Bathyergus suillus (von Schreber, 1782) – kretoszczur olbrzymi

Opisano również gatunek wymarły z pliocenu dzisiejszej Południowej Afryki^[16]:

• Bathyergus hendeyi Denys, 1998

Uwagi

1. Nomen nudum.
2. Niepoprawna późniejsza pisownia Bathyergus Illiger, 1811.
3. Nieuzasadniona poprawka Bathyergus Illiger, 1811.