Kopalnia Węgla Kamiennego Szombierki

Kopalnia Węgla Kamiennego Szombierki (niem. Hohenzollerngrube) – kopalnia węgla kamiennego, działająca od 1870 roku do 1 marca 1996 roku w Szombierkach, dzielnicy Bytomia.

KWK Szombierki

Pozostałości zabudowań KWK Szombierki: wieże szybów Krystyna i Ewa (2013)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Siedziba	Bytom (Szombierki)
Adres	41-907 Bytom, ul. Zabrzańska 16
Data założenia	1870[1]
Data likwidacji	1996
Położenie na mapie Bytomia KWK Szombierki
Położenie na mapie Polski KWK Szombierki
Położenie na mapie województwa śląskiego KWK Szombierki
50°20′18,38″N 18°54′39,73″E

Historia

Początki kopalni sięgają roku 1855 kiedy to 14 lutego nadano pole górnicze Hohenzollern^[2]. Ostatecznie kopalnia powstała w 1870 w wyniku połączenia pól górniczych Hohenzollern oraz nadanych 31 marca 1869 pól Comtesse, Elinor oraz Kleine^[1]. Kopalnia początkowo była własnością Joanny Schaffgotsch. W latach 1870–1873 zbudowano 2 szyby: Hohenzollern (Ewa, szyb odwadniający) i Kaiser Wilhelm (Krystyna, szyb wydobywczy)^[2][3]. Uroczyste oddanie szybów nastąpiło 8 lipca 1873, natomiast pierwszy wagonik węgla został wydobyty 5 września 1873^[3].

W pierwszym roku kopalnia wydobyła 4627 ton węgla zatrudniając 180 pracowników (174 mężczyzn i 6 kobiet)^[3].

W latach 1882–1922 była częścią utworzonej w latach 60 XIX wieku kopalni Paulus-Hohenzollern, której właścicielem była spółka Gräflich Schaffgotsch’sche Werke GmbH^[1][4][5][6]. Od roku 1922 ponownie stanowiła osobny zakład. Wieża szybu Krystyna została oddana w 1929, cztery lata później na wieży zamontowano największą w Europie maszynę wyciągową o mocy 3264 KM^[3].

Nazwę kopalni i szybów zmieniono w 1945 r., po przyłączeniu Bytomia do Rzeczypospolitej Polskiej. W latach 1945–1957 kopalnia należała do Rudzkiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego (RZPW).

Przy kopalni, od września 1945 r. przez lata 40 XX wieku działał obóz pracy przymusowej organizowany przez MBP. Składał się z 5 baraków^[7].

1 kwietnia 1957 została włączona do Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego^[8][1][3]. 1 stycznia 1970 została do niej przyłączona kopalnia Karol w Orzegowie^[1].

W 1979 roku zlikwidowano szyb Jadwiga (wcześniejsza nazwa: Sommer), który znajdował się w Szombierkach, przy dzisiejszej ul. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego (w pobliżu stawu Zomerek); obok szybu był zbiornik podsadzkowy, który działał do tegoż roku^[9].

1 września 1993 roku nastąpiło połączenie kopalni Centrum z kopalnią Szombierki; utworzono tym samym Kopalnię Węgla Kamiennego Centrum-Szombierki^[10].

1 stycznia 1996 roku rozpoczęto likwidację ruchu Szombierki^[2]; 1 marca tegoż roku zakończono wydobycie w tymże ruchu^[11]. Większość zabudowań ruchu Szombierki (poza Szybem Krystyna i Ewa) została rozebrana do 2001 roku^[12].

30 grudnia 2004 do rejestru zabytków została wpisana wieża wyciągowa szybu Krystyna dawnej kopalni węgla kamiennego Szombierki (nr rej.: A/135/04) wraz z najbliższym otoczeniem oraz pozostałościami wyposażenia w postaci elektrycznej maszyny wyciągowej przedziału zachodniego i elektrycznej maszyny wyciągowej przedziału wschodniego. Granice ochrony obejmują wieżę wyciągową wraz z wyposażeniem oraz najbliższym otoczeniem^[13].

Szyb Ewa nadal pozostaje czynny, jest częścią Centralnego Zakładu Odwadniania Kopalń (Pompownia Szombierki); istnieje połączenie dołowe z KWK Centrum.

Wydobycie

Rok	Wydobycie (tys. ton)
1891	470
1912	2487
1938	2025
1970	2522
1979	2068

Przypisy

1. Jaros 1984 ↓, s. 101.
2. Pancho: Bytom KWK Szombierki-Centrum. [dostęp 2010-08-10]. (pol.).
3. Szyb Krystyna. www.szybkrystyna.pl. [dostęp 2015-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)].
4. Jaros 1984 ↓, s. 84–85.
5. Sparro s.c. - www.sparro.pl: Wieża wyciągowa szybu byłej KWK. [dostęp 2015-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-23)].
6. Albert Gieseler -- Gräflich-Schaffgotsch’sche Werke GmbH, Schloß Koppitz. www.albert-gieseler.de. [dostęp 2015-08-16].
7. Miroszewski Kazimierz: Obozy pracy przymusowej w Bytomskim Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego w latach 1945–1949. W: Bytomskie martyrologium powojennych lat 1945–1956. Ofiary komunistycznego terroru i ich pomnik. Jan Drabina (red.). Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2009, s. 85. ISBN 978-83-922322-9-2.
8. saint: Ewidencja. ewidencja.warszawa.ap.gov.pl. [dostęp 2015-08-16].Sprawdź autora:1.
9. Szyb Jadwiga KWK Szombierki. [w:] Atlas Drah Polska, Česka a Slovenska [on-line]. H. Waguła & S.Fedorowicz. [dostęp 2019-03-08].
10. SRK ↓, s. 2.
11. Wykaz kopalń węgla kamiennego przewidzianych do likwidacji w 1998 r., których likwidacja może być finansowana ze środków pochodzących z budżetu państwa, oraz terminy likwidacji zakładów górniczych lub ich części. „Dziennik Ustaw”. 63 (Poz. 409), s. 2494, 1998. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
12. KM: Szyb Krystyna i pole golfowe. Urząd Miasta Bytom, 2013-12-11. [dostęp 2016-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-28)].
13. Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków: Rejestr zabytków w Bytomiu. s. 4. [dostęp 2010-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2016)]. (pol.).

Bibliografia

• Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984, s. 101. ISBN 83-00-00648-6. OCLC 469083164.
• Kopalnia Węgla Kamiennego „Centrum”. Informacja o oddziale. Spółka Restrukturyzacji Kopalń Spółka Akcyjna w Bytomiu. Oddział w Bytomiu. [dostęp 2016-09-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-11)]. (pol.).