Kolej parkowa w Parku Śląskim
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kolej parkowa w Parku Śląskim (również Parkowa Kolej Wąskotorowa, w skrócie PKW) – turystyczna, wąskotorowa kolej parkowa na terenie Parku Śląskiego (dawny Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku) w Chorzowie, utworzona w 1957 roku, od 2017 roku nieczynna. W swojej historii miała rozstaw toru kolejno: 1000 mm, 900 mm i 785 mm. Pociągi prowadzone trakcją spalinową kursowały na trasie długości nieco ponad 4 km wokół głównych atrakcji parku.
| Kolej parkowa w Parku Śląskim | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.png) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane podstawowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
4,2 km | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rozstaw szyn |
785 mm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sieć trakcyjna |
brak | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Prędkość maksymalna |
25[1] km/h | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Skład ciągnięty przez parowóz Las w kierunku stacji Wesołe Miasteczko (2014 rok) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Historia | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rok otwarcia |
1957, 2014 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rok zawieszenia ruchu |
2011, 2017 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Od 1953 do początku XXI wieku
Równocześnie z budową Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku na początku lat 50. XX wieku zaplanowano, że zbudowana tam zostanie kolejka wąskotorowa, eksploatowana przez Pałac Młodzieży w Katowicach, na wzór kolejek dziecięcych popularnych głównie w ZSRR[3]. Podczas samej budowy parku wykorzystywano od 1952 roku tymczasową przemysłową kolejkę wąskotorową o rozstawie 600 mm i długości 2,026 km, rozpoczynającą się w Hucie „Kościuszko”[3]. Zgodę na budowę kolejki wąskotorowej o rozstawie 1000 mm i długości linii 3,2 km wydano 26 lutego 1953 roku[3]. Wybudowano w kolejnych latach linię z trzema stacjami z parterowymi budynkami, dwoma przystankami i lokomotywownią z trzema torami[4]. Ostatecznie zrezygnowano z eksploatacji kolei jako kolei dziecięcej i obsługiwali ją głównie emerytowani pracownicy PKP[4].
Śląska Kolejka Parkowa została uruchomiona 26 września 1957 roku[4]. Początkowo kursowała na odcinku Przystań – ZOO, lecz wkrótce wydłużono ją do nowo zbudowanego Wesołego Miasteczka, gdzie zbudowano czwartą stację[5]. Pierwotnie, do roku 1965 szlak miał prześwit 1000 mm, a pociągi zestawiano z trzech par zbudowanych w warsztatach WPK jednokierunkowych wagonów motorowych i doczepnych[6]. Do obracania wagonów motorowych służyły ręczne obrotnice na stacjach końcowych[4]. Kolej miała jedną linię o długości 4,325 km, od stacji Wesołe Miasteczko przez przystanek Bambino (zlikwidowany w latach 70.), stację ZOO (pierwotnie Dąb), stację Planetarium (pierwotnie Wiadukt) i przystanek Łania, do stacji Przystań[2]. Łączna długość torowisk sięgnęła 5,2 km[7]. Stacje miały początkowo nowoczesną półsamoczynną blokadę liniową i semafory świetlne (zlikwidowane w 1969 roku)[4]. Trasa miała największe pochylenie do 30‰ i minimalny promień łuków 44 m, a różnica poziomów wynosiła 37,1 m (między Wesołym Miasteczkiem a najwyższą stacją Planetarium)[7]. Planowano rozbudowę kolejki i budowę pętli wokół całego parku, lecz ostatecznie do tego nie doszło[7]. Kolej była czynna od kwietnia do października, z czego w dni powszednie kursowało 21 par pociągów, a w weekendy 30 par[4]. Maksymalna prędkość składów wynosiła 15 km/h[4][8]. Podróż na całej trasie trwała 21 minut[2].
W 1965 roku tory kolejki przekuto na rozstaw 900 mm, w związku z wyeksploatowaniem wagonów motorowych (ich samochodowe silniki Ford V8 pochodziły jeszcze z wojennego demobilu) i brakiem taboru „metrowego” w centralnie sterowanej gospodarce[6]. W 1966 roku pracę podjął nowy tabor – trzy lokomotywy spalinowe 2WLs50 i 10 zbudowanych w WPK wagonów letnich o nowoczesnym wyglądzie[6]. Małe lokomotywy nie najlepiej jednak radziły sobie na trudnej trasie, mającej górski profil, i mogły ciągnąć tam jedynie dwa wagony[6]. Wycofano je w 1973 roku, sprowadzając dwie nowe mocniejsze lokomotywy WLs75, które upodobniono do parowozów z Dzikiego Zachodu, montując duże zgarniacze, kominy, dzwony i atrapy skrzyń na drewno[6]. Częstotliwość kursowania dwóch pociągów na trasie wynosiła pół godziny[6]. Lokomotywy te stały się charakterystyczne dla tej kolejki, służyły dosyć długo i dopiero w 1988 roku, zamiast ich remontu, zastąpiono je dwoma zakupionymi w KWK „Katowice” jeszcze mocniejszymi lokomotywami WLs150[6].
Kryzys gospodarczy lat 80. XX wieku odbił się niekorzystnie na sytuacji parku. Na trasę kolejki zaczął wyjeżdżać już tylko jeden pociąg, kursujący co godzinę, zamknięto oba przystanki[2]. W 1980 roku spłonął budynek stacji ZOO, a stację Planetarium w 1986 roku zaadaptowano na restaurację[2]. Problemy ekonomiczne również dotykały kolejkę w latach transformacji w Polsce na przełomie wieków. Lokomotywy WLs150 zastąpiono w 1994 roku już tylko jedną, pracującą do 2011 roku nowoczesną lokomotywką WLp50[9]. W latach 90. zmieniał się kilkakrotnie operator kolejki, a od 2001 roku było nim CTL Maczki-Bór[2]. W styczniu 2003 roku skradziono 980 metrów szyn koło Planetarium, które jednak przed sezonem operator odbudował[7]. Z kradzieżami drobnych elementów kolej borykała się też w kolejnych latach[10].
Od 2003 roku do zawieszenia działalności
17 lipca 2003 roku operatorem kolejki zostało Stowarzyszenie Górnośląskich Kolei Wąskotorowych[7]. Kolej funkcjonowała wówczas ponownie w sezonie letnim od wiosny do jesieni, na całej długości trasy[7]. W wakacje kursowało do 10 par pociągów (codziennie z wyjątkiem poniedziałków), a poza wakacjami 9 par (w weekendy i święta)[7]. Samorząd województwa śląskiego planował na 2006 rok modernizację kolei i zakup nowego taboru, lecz nie doszło do tego[7]. W latach 2006–11 kolejka przewoziła ok. 15–16 tysięcy pasażerów rocznie, z wyjątkiem 2008 roku, kiedy doszło do awarii lokomotywy[11]. W 2011 roku właściciel kolejki podjął próby pozyskania na nią jedynego zachowanego parowozu Borsig nr 8012 o odpowiednim rozstawie kół, ale próby te nie powiodły się[11].
W 2011 roku po zakończeniu sezonu letniego kolejka ze względu na zły stan techniczny zakończyła działalność[12]. 31 maja 2012 roku Park Śląski wypowiedział umowę dzierżawy dotychczasowemu operatorowi kolejki – SGKW, z przyczyn formalnoprawnych (braku odbioru technicznego przez Urząd Transportu Kolejowego)[8][13]. Ze względu na zły stan nawierzchni kolejowej, nie remontowanej od 1966 roku, podjęto równocześnie decyzję o kompletnej odbudowie trasy według nowej dokumentacji, ze zmianą rozstawu szyn z 900 mm na typowy dla kolei górnośląskich 785 mm[8][6]. Władze parku poinformowały o tym w październiku 2012 roku, rozpoczynając jednocześnie rozbiórkę toru[13]. Do 2013 roku rozebrano cały tor[14]. Na przełomie 2013 i 2014 roku odbudowano szlak na około 1-kilometrowym odcinku pomiędzy stacjami ZOO i Wesołym Miasteczkiem, z bocznicą do zajezdni[6].
Nowym operatorem został Jarosław Łuszcz (Przedsiębiorstwo Kolejowe Eurolok), zarządzający zabytkową stacją w Rudach[14]. 17 czerwca 2014 do parku wypożyczono tabor z Rud Raciborskich na jazdy próbne (parowóz Las, spalinowozy Lxd2 i 2Wls50 i dwa wagony letnie)[6]. 19 czerwca 2014 kolejka została ponownie otwarta, na skróconym kilometrowym odcinku[15]. W planach nowego operatora było pozyskanie w ciągu kilku lat dla kolei aż dwóch czynnych parowozów i uruchamianie dwóch pociągów naraz[14]. W czerwcu 2017 roku operator Eurolok zawiesił jednak kursowanie kolejki ze względu na brak realizacji obietnic Parku Śląskiego związanych z odtworzeniem całej trasy i nieopłacalność działalności na krótkiej trasie[16]. Zamknięto również w związku z tym lokomotywownię, którą uprzednio nowy operator wyremontował i urządził w niej wystawę modeli kolejowych[14][16].
26 września 2018 przedstawiciele zarządu parku oraz zarządu województwa śląskiego podpisali umowę na dofinansowanie kompleksowej rewitalizacji Parku Śląskiego z funduszy Jessica. Planowano wówczas, że rewitalizacja obejmie m.in. odnowienie całej 4-kilometrowej trasy parkowej kolejki wraz z zakupem elektrycznego ekologicznego taboru[17].
Istniejąca część trasy kolei (Wesołe Miasteczko – ZOO) liczy 1050 m i z obu stron zakończona jest kozłem oporowym. Tory mają rozstaw szyn 785 mm (od 2014 roku). Podkłady są drewniane, mają długość 1500 mm i są rozstawione co 800 mm. Torowisko przystosowane jest do składów o maksymalnej masie 30 t i do maksymalnego nacisku na oś równego 7 t. Maksymalna prędkość to 25 km/h[18][1].
W 2014 roku planowano, że w 2015 zostanie odbudowany odcinek ZOO – Planetarium (1500 m), a w 2016: Planetarium – Przystań (1850 m), przez co pełna trasa kolei liczyłaby oryginalne 4,4 km[15][1]. Nic z tych zamiarów nie zostało jednak zrealizowane[16].
Ostatni
W 2014 roku na kolejce o prześwicie 785 mm kursował wypożyczony z Rud Raciborskich parowóz Las49-3343, spalinowozy Lxd2-11 i 2Wls50 oraz dwa otwarte wagony 32-osobowe stylizowane na przedwojenne[19][6]. Głównie używane były lokomotywy spalinowe[14].
W 2015 roku do Chorzowa przewieziono jako nieczynny eksponat parowóz Borsig z 1929 roku z Huty „Florian” oraz przeznaczoną do remontu lokomotywę spalinową WLs150-7211, odkupioną ze złomu (dawniej z KWK „Siemianowice”)[20]. W 2016 roku miał tam też trafić wagon motorowy MBxd2-308, przebudowany z rozstawu szyn 1000 mm[20].
Poprzedni
Początkowo na kolejce o prześwicie 1000 mm używane były trzy jednokierunkowe dwuosiowe wagony motorowe z 8 miejscami siedzącymi, zbudowane w 1956 roku w warsztatach WPK Katowice w Chorzowie Batorym z użyciem podzespołów wycofanych z ruchu tramwajów[21][6]. Wagony te miały silniki Ford V8 o mocy 90 KM, masę 6 ton, rozstaw osi 2100 mm i długość 7030 mm[21][6]. Zestawiano je z trzema analogicznej konstrukcji 10-miejscowymi wagonami doczepnymi[21]. W 1965 roku tabor ten wycofano z uwagi na zużycie i złomowano[21].
Po zmianie prześwitu na 900 mm w 1966 roku zakupiono trzy nowe lokomotywy spalinowe 2WLs50 zbudowane w ZNTK Poznań, o numerach fabrycznych 1771–1773[6]. W warsztatach tramwajowych WPK do grudnia tego roku zbudowano 10 niskopodłogowych wagonów letnich, o opływowej sylwetce z giętymi szybami na krańcach[6]. Wagony miały otwarte boki i 24 miejsca siedzące na poprzecznych ławkach[21]. Lokomotywy 2WLs50 okazały się zbyt słabe i pracowały tylko do 1972 roku, po czym wszystkie trzy sprzedano między 1975 a około 1980 rokiem[21]. Siedem spośród wagonów złomowano w latach 90.[6]
W 1973 roku nabyto do prowadzenia pociągów w ZNTK Poznań dwie nowe lokomotywy WLs75 (nry 75 i 76), upodobnione fabrycznie do parowozów z Dzikiego Zachodu[6]. Wycofano je w 1988 roku, rezygnując z przeprowadzenia remontu kapitalnego[6]. W 1987 roku zakupiono natomiast od KWK „Katowice” dwie używane lokomotywy spalinowe WLs150, zbudowane w 1965 i 1967 roku (nr 7079 i 7658), przebudowane z toru 785 mm na 900 mm przez Konstal[13]. Stacjonowały na kolejce do 2000 roku, po czym je złomowano[13]. W 1994 roku zakupiono jedną nową lokomotywę spalinową WLp50/P (nr 31) zbudowaną w ZNTSiS Brzesko[13]. Lokomotywa ta w 2008 roku była remontowana, a użytkowana była do 2011 roku[13]. Odmiennością tej kolei było stosowanie sprzęgów tramwajowych Alberta i pneumatycznych hamulców zespolonych[10].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
