Koala australijski

Koala australijski^[10] (Phascolarctos cinereus) – gatunek ssaka z rodziny koalowatych (Phascolarctidae), nadrzewne zwierzę roślinożerne, zamieszkujące wschodnią Australię. Koala schodzi na ziemię tylko po to, aby przejść na kolejne drzewo. Żyje samotnie lub w niewielkich grupach złożonych z samca i kilku samic.

Koala australijski

Phascolarctos cinereus
(Goldfuss, 1817)[1]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Podrząd	wombatokształtne
Rodzina	koalowate
Rodzaj	koala
Gatunek	koala australijski
Synonimy
Lipurus cinereus Goldfuss, 1817[1] Phascolarctos fuscus Desmarest, 1820[2] Phascolarctos Flindersii[a] Lesson, 1827[3] Phascolarctos koala[a] J.E. Gray, 1827[4] Koala Subiens Burnett, 1830[5] Koala cinerea[b]: McMurtrie, 1834[6] Phascolarctos cinereus adustus O. Thomas, 1923[7] Phascolarctos cinereus victor Troughton, 1935[8]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9]
narażony na wyginięcie
Zasięg występowania

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1817 roku niemiecki paleontolog, zoolog i botanik Georg August Goldfuss nadając mu nazwę Lipurus cinereus^[1]. Miejsce typowe to Nowa Południowa Walia, Australia^[11][12][13].

Phascolarctos cinereus historycznie obejmował trzy podgatunki: adustus z Queensland, nominatywny z Nowej Południowej Walii i victor z Wiktorii i Australii Południowej^[14]. Ocena zmienności mtDNA potwierdza, że geograficznie te odrębne populacje stanowią jedną jednostkę ewolucyjnie istotną, a różnice morfologiczne lepiej interpretować jako zmienność w ramach ekokliny, a nie odrębność podgatunkową^[12]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[12]. Jest jedynym współcześnie żyjącym przedstawicielem rodzaju koala (Phascolarctos) i rodziny koalowatych (Phascolarctidae)^{[11][12][15][13]}.

Etymologia nazw łacińskich

• Phascolarctos: gr. φασκωλoς phaskōlos ‘skórzany worek, torba’; αρκτος arktos ‘niedźwiedź’^[16].
• cinereus: łac. cinereus ‘popielaty, koloru popiołu’, od cinis, cineris ‘popioły, prochy’^[17].

Etymologia nazwy zwyczajowej

Słowo koala pochodzi od słowa gula z języka dharug. Samogłoska /u/ była pisana alfabetem łacińskim jako oo, została zamieniona na oa prawdopodobnie z powodu błędu^[18]. Koala jest popularnie nazywany „misiem koala”, co błędnie sugeruje pokrewieństwo z niedźwiedziami.

Zasięg występowania

Koala australijski występuje we wschodniej i południowo-wschodniej Australii, gdzie jest rozpowszechniony, ale w nieco niejednolitej dystrybucji od okolic Cairns w północnym Queensland w dół wschodniej Australii, przez Nową Południową Walię, Wiktorię i poprzez południowo-wschodnią Australię Południową. Introdukowany na różnych wyspach w okolicach Queensland i Wiktorii oraz w kilku miejscach w Australii Południowej^[15].

Młody koala australijski

Morfologia

Długość ciała samic to 65–73 cm, a samców 67–82 cm. Masa ciała samic waha się w przedziale 4,1–11 kg, u samców natomiast waga jest nieco większa i znajduje się w przedziale 4,2–14,9 kg^[15][19].

Ich futro jest szare lub brązowe, zależnie od położenia geograficznego. Mają też białe akcenty futra, zwykle są to podbródek oraz brzuch. Białą sierść mają także w uszach^[20].

Ekologia

Środowisko życia

Większość swego życia spędza na najwyższych gałęziach drzew eukaliptusowych. Występuje na terenach nie wyższych niż 600 m n.p.m

Na podstawie badań przeprowadzonych w 2014 roku na Uniwersytecie w Melbourne ustalono, że koale australijskie chłodzą swoje organizmy schodząc na niższe partie drzew i przyciskając pokryty cienkim futrem brzuch do konarów, ponieważ ich temperatura może być niższa nawet o 7 °C niż temperatura powietrza. Badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Sydney dowodzą natomiast, że koale australijskie chłodzą się na „drzewach schronieniach”, takich jak rzewnia, a nie eukaliptus, które są ich źródłem pokarmu^[21].

Skład pokarmu

Koala żywiący się eukaliptusem

Układ trawienny koali australijskiego umożliwia trawienie jedynie liści wybranych gatunków roślin. Koala preferuje eukaliptusy (Eucalyptus), ale uzupełnia też dietę liśćmi kilku gatunków z rodzajów Corymbia, Angophora, Lophostemon, banksja (Banksia), Leptospermum i melaleuka (Melaleuca)^[22]. Dorosły osobnik zjada dziennie od 0,5 do 1 kg liści. Większość substancji mineralnych pobiera z soczystych liści. Wodę pije rzadko, dopiero gdy z powodu suszy zmniejsza się jej ilość w liściach, pije ją częściej.

Rozmnażanie

Samce wydają w okresie godowym głośne ryki, które służą samicy przy wyborze partnera do rozrodu. Za donośność dźwięku odpowiadają długie struny głosowe, które przyczepione są do krtani znajdującej się obok trzeciego i czwartego kręgu szyjnego^[23].

Okres godowy występuje od grudnia do marca. Ciąża trwa 25–35 dni. Zazwyczaj rodzi się jedno młode, które jest ślepe i nieowłosione, oraz waży 1 g^[24][25]. Następnie dorasta w torbie matki przez około 6 miesięcy. Podczas pierwszych 5 miesięcy odżywia się mlekiem matki, w 6. miesiącu zaczyna pobierać częściowo przetrawiony pokarm z jelita matki. Młode koala pozostają z matką (najczęściej uczepione jej grzbietu) do następnego okresu godowego. W tym samym czasie osiągają również dojrzałość płciową.

Styl życia

Żyją około 13 do 18 lat. Ruszają się powoli i śpią przez około 18 godzin w ciągu dnia. Żyją w grupach, jednak każdy osobnik ma swoje drzewo. Jest zwierzęciem aktywnym nocą^[20].

Ochrona i zagrożenia

Od 1927 r. koala jest objęty całkowitą ochroną. Jest uznawany za gatunek narażony na wyginięcie, w związku ze spadkiem liczebności o 28% w ciągu ostatnich 18–24 lat (trzech pokoleń). Przyczyniła się do tego głównie susza. W latach dwudziestych XXI wieku liczba się podwoiła. Obecnie żarłoczność zwierzęcia zagraża lasom eukaliptusowym.^[9]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable „narażony”)^[9].

Zobacz też

• fauna Australii

Uwagi

1. Nowa nazwa dla Lipurus cinereus Goldfuss, 1817.
2. Kombinacja nazw.