Centrum jego występowania stanowi obszar śródziemnomorski, gdzie rośnie we fryganie. Dalej na północ rzadszy, sięga do północnych krańców Wysp Brytyjskich oraz Estonii[6]. Dawniej w Polsce występował w rozproszeniu na Pomorzu Zachodnim, Pojezierzu Mazurskim, w Wielkopolsce, w Ojcowie oraz w okolicach Przemyśla. Następnie zaniknął na tych stanowiskach i nie udawało się go odszukać przez ponad 70 lat[7]. Przez długi czas uważany był za gatunek wymarły, aż do odnalezienia w 2009 r. w dolinie dolnej Odry[8].
Dolne równowąskolancetowate, górne pochwiaste i małe[9]. Na łodydze jest 7-12 liści, z czego 2-4 tworzą pojawiającą się dopiero jesienią różyczkę liściową u podstawy łodygi. Liście w różyczce są jajowatolancetowate, bezplamiste, mają długość 8–17 cm i szerokość 0,8–2,1 cm[6].
Ciemnoczerwone do różowych, zebrane w jeden krótki, stożkowaty kwiatostan, siedzący w kątach błoniastych przysadek o długości 2–9 cm. W jednym kwiatostanie jest 10–80 kwiatów. Jajowatolancetowate boczne listki w zewnętrznym okółku okwiatu mają długość 5-8,5 mm i ustawione są poziomo. Wewnętrzne listki oraz listek środkowy tworzą hełm, którego barwa stopniowo zmienia się od białej poprzez różową do karminowoczerwonej. Trójłatkowa warżka ma długość 6–10 mm, szerokość 8–14 mm i bardzo długą ostrogę. Środkowa jej łatka zazwyczaj jest mniejsza od półokrągłych łatek bocznych. W nasadzie warżki dwie wystające listewki. Szpilkowata ostroga ma długość 8–19 mm, szerokość 0,5–0,9 mm. Pollinarium z wspólną, siodełkowatą nóżką (retinaculum)[6].
Kwiatostan
Kwiaty
Liście
Pokrój
Rozwój
Bylina, geofit. Kwiaty zapylane są przez długotrąbkowe motyle dzienne, kraśnikowate oraz motyle nocne aktywne również za dnia. Kwiaty zwabiają owady barwą i kształtem, jednak nie wytwarzają nektaru. Liczba zawiązywanych owoców jest procentowo dość duża[6].
Występuje na murawach kserotermicznych, polanach śródleśnych, trawiastych zboczach i w widnych zaroślach. Kwitnie od czerwca do lipca[9]. Jest gatunkiem wapieniolubnym i światłolubnym[6].
Prawdopodobnie przyczyną niemal całkowitego wyginięcia tego gatunku w Polsce była zmiana sposobu użytkowania łąk i pastwisk[7]. Ponieważ gatunek ten został uznany za wymarły w Polsce, skreślono go z listy roślin chronionych. Ponownie odnaleziony został na zboczu kserotermicznym w dolinie dolnej Odry w 2009[8]. Po tym odkryciu został objęty ochroną gatunkową najpierw na terenie województwa zachodniopomorskiego zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie[14], a następnie na terenie całego kraju[15].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
ZbigniewMirek,HalinaPiękoś-Mirkowa:Czerwona księga Karpat Polskich.Kraków:Instytut Botaniki PAN,2008. ISBN978-83-89648-71-6. Brak numerów stron w książce
Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski.Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.).Kraków:Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk,2006. ISBN83-89648-38-5. Brak numerów stron w książce
Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.:Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants.Kraków:Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk,2016. ISBN978-83-61191-88-9. Brak numerów stron w książce
Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.:Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone..Kraków:Instytut Ochrony Przyrody PAN,2014. ISBN978-83-61191-72-8. Brak numerów stron w książce
