Kościół św. Barbary w Krakowie

Kościół św. Barbary (niem. St. Barbara Kirche^[2]) – zabytkowy gotycki kościół rzymskokatolicki między placem Mariackim a Małym Rynkiem na Starym Mieście w Krakowie.

Kościół św. Barbary

nr rej. A-23 z dnia 27 kwietnia 1974[1]
kościół klasztorny jezuitów
Fasada kościoła od strony placu Mariackiego
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Adres	Mały Rynek 9
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Krakowie
Wezwanie	św. Barbary
Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	Obraz Matki Bożej Jurowickiej
Historia Data zakończenia budowy 1338–1402
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • cegła
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Kościół św. Barbary
Położenie na mapie Polski Kościół św. Barbary
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kościół św. Barbary
Położenie na mapie Krakowa Kościół św. Barbary
50°03′40,8″N 19°56′23,5″E

Położony obok kościoła Mariackiego. Do kościoła od strony południowej przylega dominujący na Małym Rynku budynek kurii prowincjalnej Prowincji Polski Południowej Jezuitów, zaś z drugiej strony tzw. Dom Nad Bramką z charakterystycznym arkadowym przejściem w przyziemiu.

Historia

Wzniesiony w latach 1338–1402. Prawdopodobnie pierwotnie pełnił funkcję kościoła cmentarnego (plac Mariacki przed kościołem był przez wiele wieków cmentarzem parafialnym). W 1583 roku kościół został przekazany jezuitom. W tym czasie swoje kazania wygłaszał tutaj o. Piotr Skarga. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 roku, kościół przejęła Krakowska Kongregacja Kupiecka, a w roku 1796 przejęli go bożogrobcy. Od 1874 roku ponownie kościół jest w posiadaniu jezuitów.

Budynek klasztoru jezuitów wzniesiony został w XVI i XVII wieku i, oprócz klasztornych, pełnił także inne funkcje (pod nieobecność jezuitów były tu m.in. szpital, liceum i bursa); przebudowany został w latach 1908−1909 przez Józefa Pokutyńskiego.

Pod kościołem spoczywa o. Jakub Wujek, pierwszy tłumacz Biblii na język polski. Kościół wchodzi w skład tzw. Małopolskiego Szlaku Bożogrobców^[3].

Architektura

Jest to gotycka budowla ceglana, jednonawowa z apsydą od strony wschodniej (od Małego Rynku). Nakryta jest dwuspadowym dachem z barokową wieżyczką na sygnaturkę, przypisywaną Franciszkowi Placidi (1763). Fasada kościoła znajduje się od strony pl. Mariackiego; jest bezwieżowa, ze szkarpą na osi, zamknięta trójkątnym szczytem. Poprzedza ją tzw. Ogrojec – kaplica cmentarna połączona z kruchtą, z zewnątrz dekorowana rzeźbiarsko, wewnątrz z mieści ołtarz z rzeźbionym przedstawieniem Modlitwy w Ogrojcu wykonanym najprawdopodobniej przez Wita Stwosza lub jego warsztat, kompozycję uzupełnia polichromia pędzla nieznanego mistrza. W zewnętrzne ściany kościoła wmurowane są epitafia, m.in. renesansowe Anny i Jerzego Pipanów (z ok. połowy XVI wieku).

Wnętrze kościoła uległo barokizacji (1688–1692); wyposażenie wykonano w latach 1700–1767. Ołtarz główny, z lat 1760–1764, zawiera gotycki krucyfiks z ok. 1420 roku. Wewnątrz, na tle późnogotyckich malowideł, stoi pełnoplastyczna grupa rzeźbiarska przedstawiająca Modlitwę w Ogrójcu, przypisywana kręgowi Wita Stwosza (XV wiek). Po lewej stronie w kaplicy-wnęce znajduje się wykonana w ostatniej dekadzie XIV wieku gotycka, kamienna rzeźba Piety, prawdopodobnie dzieło z kręgu Mistrza Pięknej Madonny Toruńskiej.

W ufundowanej przez Katarzynę Kotlicką i Kaspra Paulego poświęconej w 1609 roku kaplicy Matki Boskiej Bolesnej (początkowo pełniącej rolę kruchty, a potem do 1731 roku pw. św. Anny) wisi obraz Matki Boskiej Jurowickiej, uważany przez wyznawców za cudowny, czczony w Jurowiczach na Polesiu, a w 1886 roku ofiarowany krakowskim jezuitom. W 1913 roku nad kaplicą zbudowano pseudorenesansową kopułę z latarnią^[4]. Świątynia dysponuje 16-głosowymi organami.

Galeria

• 
  Gotycka Pietà, ok. 1390 r.
• 
  Ogrójec
• 
  Wspornik z Ogrójca
• 
  Od strony Małego Rynku
• 
  Wnętrze kościoła
• 
  Obraz Matki Bożej Jurowickiej

Zobacz też

• Dawny cmentarz przy kościele Mariackim
• Kościół św. Barbary
• Mały Rynek w Krakowie
• Plac Mariacki w Krakowie

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
2. Deutschsprachige Gemeinde bei den Jesuiten in Kraków
3. Małopolski Szlak Bożogrobców. visitmalopolska.pl. [dostęp 2023-08-16].
4. Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (5.1968) [online], digi.ub.uni-heidelberg.de [dostęp 2019-12-27] (niem.).

Bibliografia

• M. Rożek, Urbs celeberrima. Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków 2006.
• Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków 2000.
• Adamczewski Jan, Kraków od A do Z, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków, s. 119, 1992

Linki zewnętrzne

• Kościół św. Barbary w Krakowie
• Duszpasterstwo Niemieckojęzyczne (niem.)
• Historia kościoła oraz zdjęcia
• Kościół Św. Barbary w Krakowie - panorama (dostęp: 07.08.2014)
• Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona

Kontrola autorytatywna (kościół jezuicki):

• VIAF: 154842588
• LCCN: n85255850