Kościół Świętej Trójcy w Warszawie (Śródmieście)

Kościół Świętej Trójcy w Warszawie – główny kościół parafii ewangelicko-augsburskiej św. Trójcy znajdujący się na placu Stanisława Małachowskiego 1 w Warszawie.

Ten artykuł dotyczy kościoła w Śródmieściu Warszawy. Zobacz też: kościół Świętej Trójcy w Warszawie.

Kościół Świętej Trójcy
w Warszawie

nr rej. 289/2 z 1.07.1965[1]
Świątynia od strony południowo-zachodniej
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	pl. Stanisława Małachowskiego 1
Wyznanie	luteranizm
Kościół	Ewangelicko-Augsburski w RP
Diecezja	warszawska
Wezwanie	Trójca Święta
Historia Data rozpoczęcia budowy 1777 Data zakończenia budowy 1781 Data poświęcenia 30 grudnia 1781 Data zniszczenia 16 września 1939 Data odbudowy 1949–1957
Dane świątyni Styl klasycyzm Architekt Szymon Bogumił Zug; plan odbudowy: Teodor Bursche Świątynia • materiał bud. • wysokość • cegła 58 m Wieża kościelna • liczba wież 1 Ołtarz • liczba ołtarzy 1
Położenie na mapie Warszawy Kościół Świętej Trójcy w Warszawie
Położenie na mapie Polski Kościół Świętej Trójcy w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Kościół Świętej Trójcy w Warszawie
52°14′19″N 21°00′42″E
Strona internetowa

Historia świątyni

Świątynia na rysunku Adolfa Kozerskiego; ilustracja z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1863

Ponieważ ustawodawstwo Mazowsza do XVIII wieku nie zezwalało na odprawianie nabożeństw dysydenckich, warszawscy ewangelicy musieli w tym celu jeździć do Węgrowa na Podlasiu^[2].

15 stycznia 1777 ewangelicy otrzymali przywilej królewski zezwalający na budowę kościoła. Spośród trzech projektów (Dominika Merliniego, Jana Chrystiana Kamsetzera i Szymona Zuga) król Stanisław August Poniatowski wybrał projekt Zuga^[3]. Inspiracją dla architekta był rzymski Panteon oraz drezdeński kościół Najświętszej Marii Panny^[4]. Budynek uzyskał wysokość 58 m, a średnica rotundy 33,4 m. Świątynia górowała nad niską okoliczną zabudową^[5].

Budowę kościoła rozpoczęto 24 kwietnia 1777. Cztery lata później, 30 grudnia 1781 nastąpiło uroczyste otwarcie i poświęcenie świątyni. Kościół ze względu na swe położenie był wówczas najwyższą (58 m) i jedną z najobszerniejszych budowli Warszawy. Oglądanie panoramy miasta i jego okolic stanowiło stałą atrakcję dla przyjezdnych gości i samych warszawiaków^[6].

W 1825 w kościele odbył się koncert Fryderyka Chopina dla cara Aleksandra I, który przyjechał do Warszawy na obrady Sejmu. Chopin zagrał na niedawno wynalezionym instrumencie – eolomelodikonie. Zachwycony monarcha podarował młodemu muzykowi drogi pierścień z brylantem^[7].

Krzyż kopuły kościoła został przyjęty za punkt główny sieci triangulacyjnej utworzonej dla potrzeb projektowania kanalizacji i wodociągów przez Williama i Williama Heerleina Lindleyów^[8].

Po wybuchu II wojny światowej, w trakcie obrony Warszawy 16 września 1939, kościół został zbombardowany^[9]. Po wojnie zniszczenia budynku oszacowano na ok. 70%^[10].

Po zakończeniu wojny, w 1945 powracający ewangelicy przystąpili do odbudowywania swojej świątyni. Plany odbudowy sporządzone przez architekta Teodora Burschego zostały zatwierdzone przez Biuro Odbudowy Stolicy.

Rekonstrukcja odbywała się w latach 1949–1957^[11]. 18 listopada 1956 odbyło się pierwsze nabożeństwo.

W 1965 roku świątynia została wpisana do rejestru zabytków^[1]. W 2019 zakończył się jej remont generalny^[12].

Inne informacje

• W 1857 warszawski fotograf Karol Beyer wykonał serię 12 fotografii pokrywającą kompletny dookólny widok z kopuły kościoła.
• Kościół przez wielu był uważany za centralny punkt Warszawy, co ustalono przy pomocy wielu różnych pomiarów geodezyjnych pod koniec XIX wieku^[13].
• 2 sierpnia 1959 w świątyni odbyło się pierwsze ekumeniczne nabożeństwo w języku esperanto odprawione przez duchownych mariawickich.
• W 1991 podczas IV pielgrzymki do ojczyzny, kościół odwiedził papież Jan Paweł II, a 25 maja 2006 przybył do niego Benedykt XVI w ramach spotkania ekumenicznego podczas pielgrzymki do Polski^[14][15].
• 7 maja 2022 roku w kościele miało miejsce nabożeństwo, w trakcie którego ordynowano na urząd prezbitera 9 diakonek pełniących służbę w Kościele Ewangelicko-Augsburskiego, w tym diak. Małgorzatę Gaś^[16][17].