Kieźliny
wieś w województwie warmińsko-mazurskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kieźliny (dawniej niem. Köslinen, Kieslinen) – wieś warmińska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity nad rzeką Wadąg. Kieźliny graniczą bezpośrednio z północnym obszarem miejskim Olsztyna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
| wieś | |
 Widok na wieś „z lotu ptaka” | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1521[1] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
10-371[2] |
| Tablice rejestracyjne |
NOL |
| SIMC |
0473000 |
Położenie na mapie gminy Dywity  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
| 53°49′15″N 20°30′35″E[3] | |
Wieś warmińska, położona na północ od Olsztyna.
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Wieś lokowana na prawie chełmińskim na 30 włókach (w tym 8 włók wolnych) w 1348 r. przez kapitułę warmińską (zapisywano także: Koselern, Coseler). Granicą lokowanej wsi było jezioro Wadąg, młyn Wadąg, majątek Mateusza (wieś Dągi) oraz miasto Olsztyn (w tym czasie miasto Olsztyn dopiero powstawało i nie miało jeszcze nazwy). Sołtys otrzymał 8 włók i był zobowiązany do „służby konnej” (wystawienie rycerza na koniu w czasie wojny). Zgodnie ze zwyczajem i sołtys miał prawo do tzw. małych sądów, otrzymywał trzecią część z sądów większych, połowę czynszu od karczmy oraz prawo połowu ryb na własne potrzeby w Jeziorze Dywickim. Wolniznę dla chłopów czynszowych wyznaczono na 15 lat a czynsz w wysokości pół marki i dwóch kur. Zasadźcą był sołtys Fryderyk (wg innych źródeł zasadźcą był Mathias lub Frederico[4]). Od jego imienia wsi nadano nazwę Frederichsdorf, ale ostatecznie przyjęła się nazwa Koseler. Zasadźca otrzymał 15 lat wolnych od czynszu oraz zobowiązany został do jednej służby zbrojnej konno. W 1406 r. wsi nadano dodatkowe 4 włóki lasu wiejskiego na prawie chełmińskim. W 1461 r. wieś została zniszczona przez Krzyżaków, którymi dowodził komtur elbląski Henryk von Plauen. Po tych zniszczeniach pola długo leżały odłogiem. Dopiero w 1552 r. (lub w 1532 r.[4]) kapituła warmińska nadała 8 włók sołtysowi Henrykowi Tregerowi z obowiązkiem zasiedlenia wsi nowymi kolonistami i obowiązkiem jednej służby zbrojne na koniu a dotychczasowe prawo chełmińskie zmieniono na magdeburskie. W dokumencie z 1564 r. występują obie nazwy, w formie zapisu: Köseler alias Frederichsdorf. Później funkcjonowała także nazwa Kieslienen oraz Korlyny. Pierwotna nazwa wsi prawdopodobnie na polskie pochodzenie – od słowa koźlarz, lub niemieckie określenie mieszkańca śląskiego Koźla (Cosel). Być może zasadźca lub osadnicy pochodzili ze Śląska.
W 1656 r. wieś obejmowała 18 włók (a więc niewiele więcej niż połowa z pierwszej lokacji). W tym czasie w Kieźlinach był sołtys i pięciu chłopów czynszowych (lokalnie na Warmii zwanych gburami), pięć włok nie było obsadzonych.
Po przejęciu Warmii przez Prusy, wieś przeszła w ręce prywatne. W końcu XVIII w. w Kieźlinach było 14 domów. Na początku XIX wieku we wsi mieszkało 450 osób (wyłącznie rolnicy) a prawie wszyscy mieszkańcy posługiwali się gwara warmińską (język polski). W latach 1887–91 w Kieźlinach działała biblioteczka Towarzystwa Czytelni Ludowych a bibliotekarzem był niejaki Kasza. Kolektorami w byli: Wronowski, Bachr, Stankiewicz. Działał także Związek Polaków w Niemczech, do którego należeli m.in. Franciszka Langwald i Andrzej Langwald. W 1911 na 68 dzieci we wsi, 67 mówiło po polsku[5].
W 1993 w Kieźlinach mieszkało 679 osób.
Kościół
Neogotycki kościół parafialny pw. św. Rozalii (patronka dotkniętych zarazą) wybudowany został jako kaplica w podziękowaniu za ocalenie mieszkańców wsi w czasie epidemii w 1906 r. i poświęcony przez ks. Józefa Teschnera. W 1942 w kościele urzędował już ksiądz na stałe. Parafię erygowano 19 kwietnia 1981 r. (bp Józef Glemp).
Ludzie związani z Kieźlinami
- Jakub Jagałła (1863–1934), syn Jakuba i Józefy z Palmowskich (urodził się w Kieźlinach) generalny przełożony Zgromadzenia Księży Zmartwychwstańców. Ukończył gimnazjum w Lubawie, studiował we Lwowie, święcenia kapłańskie otrzymał w Rzymie w 1892 r. Kilkakrotnie odwiedzał Warmię i utrzymywał kontakt z Gazetą Olsztyńską. Wspierał materialnie ucząca się młodzież warmińska. Zbierał fundusze wśród Polonii amerykańskiej na rzecz plebiscytu z 1920 roku.
- Paweł Sowa (1897–1984), publicysta, pedagog, działacz oświatowy i narodowy, aktywny uczestnik plebiscytu z 1920 r. Był współorganizatorem Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich. W 1926 r. został zmuszony do opuszczenia Warmii (znajdowała się w granicach Niemiec).
- Robert Listwan, malarz[6], ur. w 1974 r. w Olsztynie, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku[7], mieszka i tworzy w Kieźlinach.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Bibliografia
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.