Kiściec czarny

Kiściec czarny^[3] (Lophura inornata) – gatunek dużego ptaka z rodziny kurowatych (Phasianidae). Występuje endemicznie na Sumatrze. Bliski zagrożenia wyginięciem. Bardzo słabo poznany w naturze.

Kiściec czarny

Lophura inornata[1]
(Salvadori, 1879)
Samiec sfotografowany w zoo w Antwerpii
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	kurowate
Podrodzina	bażanty
Plemię	Phasianini
Rodzaj	Lophura
Gatunek	kiściec czarny
Synonimy
Acomus inornatus Salvadori, 1879
Podgatunki
L. i. inornata (Salvadori, 1879) L. i. hoogerwerfi (Chasen, 1939)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
bliski zagrożenia

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Tommaso Salvadori w 1879 na podstawie holotypu z góry Singgalang (zachodnia Sumatra). Nowemu gatunkowi nadał nazwę Acomus inornatus^[4][5][6]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza kiśćca czarnego w rodzaju Lophura. Uznaje dwa podgatunki: kiśćca czarnego (L. (i.) inornata) i jednobarwnego^[3] (L. (i.) hoogerwerfi)^[7]. Takson hoogerwerfi był wcześniej uznawany przez IOC za osobny gatunek^[8]. Przedstawiciele obydwu podgatunków są słabo poznani^[9]. Wygląd samca kiśćca jednobarwnego długo pozostawał nieznany^[5][9]; obecnie wiadomo, że w terenie samce obydwu tych kiśćców są nieodróżnialne^[5]; różnią się jedynie kolorem nóg^[4].

Morfologia

Długość ciała wynosi 46–55 cm; masa ciała u dwóch przedstawicieli L. i. hoogerwerfii: 670–700 g^[5]. Długość skrzydła wynosi 213–230 mm u samca, 208–228 mm u samicy; długość ogona 152–170 mm u samca, 145–150 mm u samicy; długość skoku u samca: 70–75 mm. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu i w rozmiarach (samce nieco większe od samic). U samca upierzenie jest niemal całkowicie niebieskoczarne. Większość piór ma barwę czarną i niebieskie, metalicznie połyskujące końcówki. Wyłącznie lotki i sterówki są czarne. U samców podgatunku nominatywnego nogi są jasnoszare, u przedstawicieli L. i. hoogerwerfii niebieskoszare. Widoczne niewielkie ostrogi. Dziób jasny, tęczówka pomarańczowoczerwona. Występuje żółtawa albo oliwkowa obrączka oczna i płat nagiej czerwonej skóry. Samica jest głównie brązowokasztanowa. Każde z piór tułowia i pokrywy skrzydłowe mają płowy środek i brązowe krawędzie. Gardło jasnobrązowe, lotki brązowe, sterówki ciemnobrązowe. Tęczówka brązowa ciemniejsza niż u samca. U samicy występuje żółtawa obrączka oczna i płat nagiej skóry na głowie. Nogi szare, bez ostróg. Osobniki młodociane podobne są do samic^[4].

Zasięg występowania

Przedstawiciele L. i. hoogerwerfi (Chasen, 1939) zamieszkują sumatrzańskie prowincje Aceh i Sumatra Północna, zaś reprezentanci L. i. inornata (Salvadori, 1879) centralną i południową część pasma Barisan^[5].

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia kiśćców czarnych są górskie lasy. Odnotowywane były na wysokości 650–2200 m n.p.m., przeważnie około 800 m n.p.m. Zamieszkują pierwotne lasy, regularnie pojawiają się również w zadrzewieniach wtórnych i na plantacjach (m.in. eukaliptusów), jeżeli sąsiadują z pierwotnymi lasami. Preferuje środowiska o gęstym podszycie. Niewiele wiadomo o zwyczajach tych kiśćców. Najczęściej widywane są w parach. Nie wiadomo, czym żywią się te bażanty w naturze^[4].

Lęgi

Brak danych o lęgach na wolności w przypadku podgatunku nominatywnego. O ptakach z podgatunku L. i. hoogerwerfi wiadomo tyle, że w lutym 1979 na wysokości 1800 m n.p.m. znaleziono gniazdo z dwoma jajami. Pozostałe dane pochodzą z niewoli^[9]. Najprawdopodobniej kiśćce czarne są poligamiczne. Zniesienie składa się z 2 jaj o czekoladowobrązowej skorupce. Przeciętne wymiary jaja to 50,8 na 36,8 mm, masa świeżo złożonego jaja: 36,7 g. Inkubacja trwa 22 dni^[4].

Status

IUCN uznaje kiśćca czarnego za gatunek bliski zagrożenia wyginięciem (NT, Near Threatened) od 2014 roku (stan w 2020). Zagrożeniem dla tych ptaków jest wycinka lasów pod tereny rolnicze, w części zasięgu problemem są również polowania^[10]. Podgatunek L. i. hoogerwerfii długo znany był tylko z dwóch samic, odłowionych w 1937 i 1939. Kolejnych obserwacji tego podgatunku dokonano dopiero w 1979. Część ptaków tego podgatunku przetrzymywana jest w hodowlach w zachodniej części Jawy. Są to ptaki hodowlane; w Europie pojawiły się w czerwcu 1939. W grudniu 2015 oglądać je można było w 11 publicznie dostępnych kolekcjach^[4].

Przypisy

1. Lophura inornata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. Lophura inornata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
3. Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Phasianini Horsfield, 1821 (wersja: 2020-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-29].
4. Tomasz Doroń. Kiściec czarny Lophura inornata. „Nowa Exota”. 2/2017. s. 37–40.
5. McGowan, P.J.K., Kirwan, G.M. & Boesman, P.: Salvadori's Pheasant (Lophura inornata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017.
6. T. Salvadori; Annali del Museo Civico di Storia Naturale di Genova, 1879, 14, str. 250
7. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-29]. (ang.).
8. F. Gill & D. Donsker: Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v8.2), 2018-06-25. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-04)].
9. Steve Madge, Phil McGowan: Pheasants, Partridges and Grouse. A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails and Sandgrouse of the world. Christopher Helm, 2002, s. 306–307. ISBN 978-1-4081-3565-5.
10. Salvadori's Pheasant Lophura inornata. BirdLife International. [dostęp 2017-03-30].

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia kiśćca czarnego. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• GBIF: 5227988
• identyfikator iNaturalist: 1089
• ITIS: 176081
• NCBI: 140447
• CoL: 3W4V6