Kentucky
stan Stanów Zjednoczonych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kentucky (ⓘwymowa:/kənˈtʌki/), ang. ofic. Commonwealth of Kentucky) – stan na środkowym wschodzie Stanów Zjednoczonych. Jest jednym z czterech stanów posługujących się w oficjalnym nazewnictwie terminem commonwealth (pozostałe to: Massachusetts, Pensylwania i Wirginia)[2]. Początkowo był częścią stanu Wirginia, ale został wydzielony z niego w 1792 roku, stając się 15. stanem dołączonym do Unii[3].
| stan | |||||
| 15. stan od 1 czerwca 1792 | |||||
 | |||||
| |||||
| Dewiza: United we stand, divided we fall (Zjednoczeni wytrwamy, podzieleni upadniemy) | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-KY | ||||
| Gubernator | |||||
| Powierzchnia |
104 656 km²[1] | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
42,5 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
Położenie na mapie USA | |||||
| Strona internetowa | |||||
Kentucky graniczy na północy ze stanami: Illinois, Indiana i Ohio, na południu – z Tennessee, na wschodzie – z Wirginią Zachodnią i Wirginią, a na zachodzie – z Missouri. Zajmując obszar 104 749 km², stanowi 37. pod względem powierzchni stan Stanów Zjednoczonych. W spisie ludności z 2020 roku populacja stanu wynosiła 4 505 836 mieszkańców[4].
Zachodnia część stanu położona jest na nizinie Missisipi. Część środkowa i obszary północno-wschodnie są pagórkowate (wyżyna Cumberland).
- początek XVIII wieku – początek kolonizacji amerykańskiej
- 1774 – powstała pierwsza na terenie stanu stała osada amerykańska – Harrodsburg
- 1775 – Daniel Boone założył Fort Boonesborough
- 1 czerwca 1792 – Kentucky zostało przyjęte do Unii
- 1861–1865 – wojna secesyjna. Mimo że był to stan niewolniczy, Kentucky pozostało w Unii.
10 grudnia 2021 r. o porze nocnej przez zachodnie Kentucky przeszło gwałtowne tornado, powodując poważne lub katastrofalne zniszczenia w wielu miastach, w tym: Mayfield, Benton, Dawson Springs i Bremen. Potwierdzono co najmniej 58 ofiar śmiertelnych[6].
Około połowę powierzchni stanu stanowią grunty leśne, a do głównych gatunków drzew należą: buk, hikora, dąb czerwony, klon cukrowy, orzech, dąb biały i topola żółta. Znajduje się tutaj najdłuższa jaskinia na świecie – Jaskinia Mamucia, która w 1941 roku została uczyniona parkiem narodowym[7].
- Klimat: podzwrotnikowy wilgotny[8],
- Główne rzeki: Cumberland, Green, Kentucky, Missisipi, Ohio[9]
- Najwyższy szczyt: Black Mountain (1263 m n.p.m.)
- Liczba hrabstw: 120[10]
- Największe hrabstwo: Pike[10]
Stan położony jest w dwóch strefach czasowych: część wschodnia w UTC-05:00, a zachodnia w UTC-06:00.
Miasta
Na terenie stanu Kentucky znajduje się 519 miast (city), w tym 2 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 42 powyżej 10 000 mieszkańców, a 201 powyżej 1000 mieszkańców (2022 r.)[11].
Największe miasta w stanie Kentucky, powyżej 25 000 mieszkańców (2022)[11]
Lista miast zamieszkanych przez 5000 lub więcej osób (2022 r.)[11]:
- Louisville (624 444)
- Lexington (320 347)
- Bowling Green (74 926)
- Owensboro (60 037)
- Covington (40 956)
- Georgetown (38 780)
- Richmond (36 129)
- Florence (32 618)
- Nicholasville (31 955)
- Elizabethtown (31 892)
- Hopkinsville (30 927)
- Independence (29 326)
- Jeffersontown (28 621)
- Frankfort (28 391)
- Henderson (27 697)
- Paducah (26 834)
- Radcliff (22 953)
- Ashland (21 342)
- Erlanger (19 756)
- Madisonville (19 214)
- Winchester (19 142)
- Mount Washington (18 424)
- Shelbyville (17 565)
- Murray (17 522)
- St. Matthews (17 362)
- Danville (17 303)
- Fort Thomas (17 133)
- Berea (15 494)
- Shively (15 482)
- Glasgow (15 282)
- Shepherdsville (14 486)
- Newport (13 901)
- Bardstown (13 739)
- Somerset (12 218)
- Lawrenceburg (11 919)
- Campbellsville (11 599)
- Lyndon (10 917)
- Alexandria (10 570)
- Versailles (10 416)
- Franklin (10 344)
- La Grange (10 295)
- Paris (10 075)
- Mayfield (9894)
- Middletown (9638)
- Harrodsburg (9149)
- Elsmere (9148)
- Middlesborough (9131)
- Hillview (8771)
- Maysville (8742)
- Fort Mitchell (8653)
- Edgewood (8398)
- Oak Grove (7997)
- Corbin (7856)
- Union (7592)
- London (7578)
- Mount Sterling (7555)
- Villa Hills (7435)
- Pikeville (7358)
- Russellville (7282)
- Flatwoods (7243)
- Vine Grove (6880)
- Taylor Mill (6846)
- Morehead (6734)
- Cynthiana (6441)
- Lebanon (6436)
- Leitchfield (6432)
- Highland Heights (6418)
- Cold Spring (6353)
- Crestwood (6350)
- Princeton (6210)
- Wilmore (6017)
- Fort Wright (5819)
- Central City (5810)
- Monticello (5755)
- Dayton (5749)
- Bellevue (5630)
- Walton (5576)
- Douglass Hills (5409)
- Williamsburg (5163)
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Kentucky liczy 4 505 836 mieszkańców, co oznacza wzrost o 166 469 (3,8%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[12]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,1% populacji, 22,4% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,8% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,7% ludności stanu stanowią kobiety[13].
Język
Najpowszechniej używanymi językami w 2010 roku, były[14]:
- język angielski – 95,44%,
- język hiszpański – 2,39%,
- język niemiecki – 0,3%.
Rasy i pochodzenie
Według danych z 2019 roku, 86,7% mieszkańców stanowiła ludność biała (84,2% nie licząc Latynosów), 8,1% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,3% miało rasę mieszaną, 1,6% to Azjaci, 0,19% to rdzenna ludność Ameryki, 0,09% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 3,8% ludności stanu[15].
Do największych grup należą osoby pochodzenia „amerykańskiego” (13,8%), niemieckiego (12,3%), irlandzkiego (10,8%) i angielskiego (9,8%). Do innych dużych grup należą osoby pochodzenia szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (139 tys.), europejskiego (123,6 tys.), meksykańskiego (91,8 tys.), włoskiego (88,1 tys.) i francuskiego (77,9 tys.)[15].
Dane z 2014[16]:
- protestanci – 65% (w większości baptyści – 36%, ale także zielonoświątkowcy, bezdenominacyjni, metodyści i campbellici)[17],
- niereligijni – 22% (w tym: ateiści – 4% i agnostycy – 4%),
- katolicy – 10%,
- inne religie – 3% (w tym: mormoni, świadkowie Jehowy, muzułmanie, żydzi, buddyści, prawosławni, unitarianie uniwersaliści, scjentyści, bahaiści i hinduiści)[18].
Kentucky należy do trzech stanów z najwyższym odsetkiem (49%) protestantów ewangelikalnych[19]. Częścią tej grupy jest populacja około 10 tys. amiszów, z największą liczbą w hrabstwie Hart[20].
Około jedna trzecia wszystkich katolików zamieszkuje największe miasto – Louisville i jego hrabstwo Jefferson[21].
- główne uprawy: tytoń, soja, kukurydza
- produkcja bourbonu
- hodowla bydła, trzody chlewnej i koni.
- maszynowy,
- spożywczy,
- elektrotechniczny,
- hutniczy,
- petrochemiczny, wydobywczy (węgiel kamienny)
Stan jest domem dla jednego z najstarszych i najpopularniejszych wydarzeń sportowych w Ameryce – Kentucky Derby. Widzowie przebierają się od 1875 roku, aby pić miętowe julepy i oglądać wyścigi koni w Churchill Downs, w Louisville[7].
W Kentucky działają Transylvania University (1780), będąca najstarszą instytucją szkolnictwa wyższego na zachód od Alleghenów. University of Louisville, założony przez radę miasta w 1798 roku, jest najstarszym publicznym uniwersytetem w stanie. Założony w 1970 roku University of Kentucky w Lexington, jest największym uniwersytetem w stanie[23].
Zarówno University of Kentucky, jak i University of Louisville mają szkoły medyczne i dentystyczne oraz kolegia prawnicze. University of Kentucky ma również bardzo szanowaną szkołę rolniczą, dobrze znaną z obiektów do badań nad końmi. Większość prywatnych uczelni wspierana jest przez kościoły[23].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
