Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kazimierz Zakrzewski, pseud. Bobrowski, Nostromo (ur. 4 listopada 1900 w Krakowie, zm. 11 marca 1941 w Palmirach) – polski historyk, czołowy polski bizantynista, związany z lewicą sanacyjną publicysta i działacz syndykalistyczny, główny – obok Jerzego Szuriga – teoretyk polskiego syndykalizmu, analityk systemów totalitarnych[1].
 | |
| Data i miejsce urodzenia |
4 listopada 1900 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 marca 1941 |
| Przyczyna śmierci |
egzekucja |
| Zawód, zajęcie |
historyk |
Urodzony w rodzinie profesorskiej. Był synem profesora fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim Konstantego[2]. Jego stryjem był Stanisław Zakrzewski, wybitny mediewista[3]. Od wczesnej młodości pozostawał pod wpływem syndykalizmu Sorela i filozofii pracy Stanisława Brzozowskiego[4].
W roku 1910 rozpoczął naukę w gimnazjum, którą kontynuował do 1917 roku. Po zdaniu matury wstąpił do Legionów Polskich. Będąc ranny, leżał w szpitalu w Dolinie, następnie w Huszcie i w Żurawicy. Później wcielony do armii austriackiej był w Dolomitach na froncie włoskim. W 1918 uczestniczył jako ochotnik w walkach z formacjami nacjonalistów ukraińskich pod Lwowem walcząc jako członek załogi pociągu pancernego. W lipcu 1920 roku był w Brygadzie Akademickiej w Rembertowie. Walczył w wojnie przeciw bolszewikom, ale z powodu złego stany zdrowia, został zwolniony z wojska i przewieziony do Krakowa. W 1920 czasie rozpoczął studia wyższe na Uniwersytecie Jagiellońskim, kontynuowane następnie na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie w 1923 uzyskał stopień doktora na podstawie pracy: Samorząd miast Achaji rzymskiej. Arkadja – Messenia – Lakonia (Lwów 1925). Pisał ją na seminarium u profesora Konstantego Chylińskiego, po obronie pracy został jego asystentem przy katedrze historii starożytnej. Dwa lata później wyjechał do Francji w charakterze stypendysty, ulegając tam fascynacjom z jednej strony ideami Sorela, z drugiej zaś potęgą centrali związkowej CGT pod przywództwem Leona Jouhaux[5]. Tam pod kierunkiem prof. Sellera i Jougueta przez dwa lata pogłębiał swoją wiedzę na temat antyku. Po powrocie do kraju i habilitacji w 1927 (Rządy i opozycja za cesarza Arkadiusza, Kraków 1927) wykładał na Uniwersytecie Poznańskim (1929/30). Mając lepsze warunki do pracy przenosi się ponownie do Lwowa, gdzie ponownie wykłada od 1931 roku. W 1935 objął utworzoną specjalnie dla niego Katedrę Historii Bizancjum na Uniwersytecie Warszawskim[6]. Był autorem pierwszej polskiej syntezy-podręcznika dziejów cesarstwa wschodniego[7], wprowadził historię Bizancjum jako oddzielną dyscyplinę uniwersytecką. Dużą część swoich prac poświęcił historii politycznej V w. n.e., a także problemowi granicy między antykiem a średniowieczem[8]. W roku 1939 po śmierci swego mistrza profesora Konstantego Chylińskiego nie przyjmuje proponowanej posady profesora we Lwowie. Pozostaje w Warszawie, aby nadal kontynuować swoje zainteresowania bizantynologiczne[9]. Prowadzi na uniwersytecie wykłady i prowadzi seminarium, na którym robione były przed rozpoczęciem wojny trzy doktoraty (jego uczennicą była Halina Evert-Kappesowa[10]).
Jednocześnie obok pracy uniwersyteckiej był jedną z czołowych postaci Związku Związków Zawodowych we Lwowie[11]. Bierze czynny udział w życiu publicznym im pracy społecznym. Publikuje artykuły w „Słowie Polskim”, którego był przez pewien czas współredaktorem a także w „Przełomie”, „Pionie”, „Drodze”. W 1926 przystąpił do Związku Naprawy Rzeczypospolitej, aktywnie działał w organizacjach syndykalistycznych[12], m.in. w Zespole Stu, w Generalnej Federacji Pracy, której programu był współautorem, czy w Związku Związków Zawodowych[13]. Publikował w prasie robotniczej i społecznej, m.in. we „Froncie Robotniczym”. W 1935 roku został prezesem Robotniczego Instytutu Oświaty i Kultury im St. Żeromskiego[14]. Był współzałożycielem powstałej w październiku 1939 w Warszawie organizacji konspiracyjnej Związek Syndykalistów Polskich i zarazem członkiem pierwszego składu Komitetu Centralnego związku. Organizował w Krakowie Oddziały Bojowe ZSP[15]. Od listopada 1939 sprawował oficjalne kierownictwo Wydziału Prasowego ZSP[16]. Redagował tygodnik „Akcja”. Za działalność konspiracyjną zostaje nagle aresztowany 12 stycznia 1941 roku. Jest więziony w więzieniu na Pawiaku. Pomimo wysiłków rodziny i przyjaciół nie udaje się go zwolnić z więzienia.
11 marca 1941 roku władze okupacyjne mordują w zbiorowej egzekucji 17 Polaków wiezionych na Pawiaku. Jest to odwet za zabójstwo przez polskie podziemie znanego aktora filmowego, volksdeutscha Igo Syma[17]. Wśród rozstrzelanych 11 marca w lesie w Palmirach był Kazimierz Zakrzewski. Władze niemieckie nie podały nazwisk rozstrzelanych, lecz wkrótce było wiadomo, że wśród straconych znalazł się prof. Zakrzewski. W listopadzie 1945 roku Polski Czerwony Krzyż ekshumował jego zwłoki. Następnie zostały one złożone w grobie IV na cmentarzu w Palmirach. Jego śmierć nastąpiła w ramach akcji AB, mającej na celu eksterminację polskiej inteligencji[18].
Dorobek naukowy pozostawiony przez prof. Zakrzewskiego jest duży, jeśli liczyć to, że zmarł w wieku 40 lat, a jego działalność naukowa przypada tylko na okres od 1923 do 1939 roku[19]. Bibliografia prac publicystycznych i historycznych zob Michał Kozłowski, Bibliografia prac Kazimierza Zakrzewskiego za lata 1920-2012 i literatury o nim [w:] Kazimierz Zakrzewski. Historia i polityka, red. Małgorzata Dąbrowska, Warszawa–Łódź: IPN-UŁ 2015, s. 314-327 .
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
