Kawa po turecku

Kawa po turecku (tur. Türk kahvesi) – metoda parzenia kawy. Palone, a następnie drobno zmielone ziarna kawowca są zagotowywane w tygielku, zwykle z cukrem, i serwowane w małej filiżance. Współcześnie taki sposób parzenia jest obecny na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej, na Kaukazie, Bałkanach, Bali oraz w Europie Wschodniej.

Tradycyjne przygotowywanie kawy

W 2013 roku tradycja parzenia i picia kawy w Turcji została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.

Historia

Najwcześniejsze dowody na przygotowywanie kawy w ten sposób pochodzą z Jemenu z XV wieku^[1]. Pomiędzy końcem XV wieku a początkiem XVI sposób ten rozprzestrzenił się do Kairu i Mekki^[2][3]. W 1640 roku kronikarz İbrahim Pecevi odnotował, iż do roku 1554 na ziemiach osmańskich nie było kawiarni. Około 1554 roku niejacy Hâkem (Hakam) z Aleppo i Şems (Szams) z Damaszku, przybywszy do Konstantynopola, otworzyli kawiarnie w dzielnicy Tahtakale^[4].

Obecnie popularność tradycyjnego sposobu parzenia kawy zmalała na skutek rosnącej popularności innych gorących napojów, takich jak herbata po turecku, kawa ekspresowa i parzona innymi nowoczesnymi stylami.

W 2013 roku tradycja parzenia i picia kawy w Turcji została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO^[5].

Parzenie kawy po turecku

Do przygotowania kawy po turecku nadaje się każdy rodzaj kawy pod warunkiem, że jest ona świeżo prażona i świeżo zmielona na miał^[6].

Kawa po turecku parzona jest w małym, najczęściej miedzianym tygielku o wąskiej szyjce – dżezwie – wyposażonym w długą rączkę^[6]. Wąska szyjka dżezwy pozwala na wytworzenie się pianki bez doprowadzania napoju do wrzenia^[6].

Metalowe naczynia do parzenia kawy po turecku (przykłady, zob. dżezwa)
Tradycyjnie naczynie i rączka są wykonane z miedzi lub mosiądzu, tylko sporadycznie ze srebra lub złota.
Po lewej – tygielek do parzenia kawy w kawiarni w Jerozolimie;

Przygotowując kawę w dżezwie, naczynie napełnia się zimną wodą, sypie drobno zmieloną kawę i dodaje cukier^[7][5]. Dżezwę stawia na małym ogniu lub najlepiej zagłębia w pojemniku typu łaźni piaskowej^[7]. Płyn powinien 2–3 krotnie podnieść się w ten sposób do brzegu naczynia, a z boku, spod utworzonej grubej warstwy piany powinna ujść za każdym razem niewielka ilość pary. Po pierwszych 2–3 minutach płyn powinien zacząć się pienić – wtedy dżezwę ściąga się z ognia i czeka, aż piana opadnie^[7]. Następnie dżezwa ponownie stawiana jest na małym ogniu, a płyn zaczyna pienić się szybciej. Wówczas ponownie należy tygielek odstawić i odczekać, by piana opadła^[7]. Po trzecim podgrzaniu na powierzchni płynu powinna zostać cienka warstwa piany^[7]. Kawę z dżezwy nalewa się do malutkich filiżanek bez odcedzania^[7].

Tradycyjna kawa po turecku jest czarna (bez mleka) i słodka^[6], podawana wraz ze szklanką wody^[5]. Pije się ją przede wszystkim w kawiarniach^[5].

Wróżenie z fusów

Pozostałe po wypiciu kawy po turecku fusy bywają wykorzystywane do wróżenia, nazywanego tasseomancją^[8]. Aby przeprowadzić rytuał, filiżankę, w której po wypiciu pozostały na dnie fusy, należy przykryć spodeczkiem, odwrócić do góry dnem, a następnie zakręcić filiżanką trzy razy zgodnie z ruchem wskazówek zegara i trochę odczekać, by fusy się ostały^[8]. Fusy formują się w różne kształty, które interpretowane są symbolicznie jako zapowiedź przyszłości. Przykładowo kształt ryby zwiastuje bogactwo, fasolki – kłopoty finansowe, kota – nadchodzącą kłótnię^[8], gwiazdy – podróż, klucza – przeprowadzki^[9]. Praktyka ta rozpowszechniła się w Europie pod koniec XVII wieku^[9].

Zobacz też

• rachatłukum
• tasseomancja