Katedra św. Wigiliusza w Trydencie

Katedra św. Wigiliusza (wł. Cattedrale di San Vigilio lub duomo di Trento, niem. Kathedrale San Vigilio lub Dom von Trient) – rzymskokatolicka świątynia znajdująca się we włoskim mieście Trydent. Siedziba archidiecezji Trydentu.

Katedra św. Wigiliusza

Cattedrale di San Vigilio
Duomo di Trento

archikatedra, bazylika mniejsza
Północna elewacja
Państwo	Włochy
Region autonomiczny	Trydent-Górna Adyga
Miejscowość	Trydent
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki (łaciński)
Archidiecezja	Trydentu
Bazylika mniejsza • nadający tytuł	od 18 marca 1913 Pius X
Wezwanie	św. Wigiliusza z Trydentu
Wspomnienie liturgiczne	26 czerwca
Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie	śś. Syzyniusza, Martyriusza, Aleksandra i Wigiliusza
Historia Data rozpoczęcia budowy 1212 Data zakończenia budowy przełom XV i XVI wieku Ważniejsze przebudowy 1882–1910
Dane świątyni Styl romański Świątynia • długość • szerokość 72 m 24 m Wieża kościelna • liczba wież 1 Kopuła • liczba kopuł 1 Liczba naw 3 Nawa główna • szerokość • wysokość 12 m 26 m Nawa boczna • szerokość • wysokość 6 m 19 m Dzwonnica • typ dzwonnicy zwarta
Położenie na mapie Trydentu-Górnej Adygi Katedra św. Wigiliusza
Położenie na mapie Włoch Katedra św. Wigiliusza
46°04′01″N 11°07′17″E
Strona internetowa

Widok z południowego wschodu

Historia

Już w starożytności w Trydencie znajdowały się dwa kościoły. Na miejscu obecnej bazyliki Santa Maria Maggiore stała katedra i rezydencja biskupa, a poza murami miasta, przy drodze w stronę Werony, wzniesiono sanktuarium świętych Syzyniusza, Martyriusza i Aleksandra, których relikwie złożył tu biskup Wigiliusz. Po śmierci Wigiliusza ok. roku 400 jego szczątki również złożono w tym kościele. Kościół wielokrotnie przebudowywano, 18 listopada 1145 konsekrował go biskup Altemanno^[1] w obecności patriarchy Akwilei Pilgrima II^[2].

W 1212 roku bp Federico Vanga(inne języki) podjął decyzję o zastąpieniu starożytnej bazyliki nową katedrą. Prace powierzył Adamowi d’Arognowi(inne języki), budowa trwała do przełomu XV i XVI wieku^[1]. 4 grudnia 1563 w świątyni uroczyście zakończono obrady soboru trydenckiego^[3]. W latach 1682–1687 dobudowano barokową kaplicę Albertiego, między 1703 a 1717 wzniesiono hełm wieży^[2], a w latach 1739–1743 przebudowano prezbiterium i transept oraz rozebrano kryptę^[1]. W latach 1817–1845 wymieniono dach^[2].

W 1859 rozpoczęto renowację katedry, dofinansowaną przez cesarza Franciszka Józefa I. Prace powierzono Augustowi Essenweinowi(inne języki), planowano generalną przebudowę katedry polegającą m.in. na usunięciu barokowych fresków i rozbiórce kopuły, lecz ostatecznie wykonano jedynie nowe drzwi i okno fasady. Z powodu złego stanu technicznego świątyni w 1882 rozpoczęto kolejny remont nadzorowany przez Enrica Nordia(inne języki), podczas którego całkowicie przebudowano sklepienia oraz wzniesiono nową kopułę. W latach 1893–1899 wymieniono posadzkę i dachy naw bocznych. Do roku 1910 odrestaurowano elewacje i freski^[2]. 18 marca 1913 papież Pius X wyniósł katedrę do godności bazyliki mniejszej^[4]. Podczas I wojny światowej miedziany dach rozebrano na cele wojenne i zastąpiono żelaznym^[2].

2 kwietnia 1945 bomba zniszczyła część sklepienia oraz uszkodziła dzwonnicę, świątynię zabezpieczono do roku 1948, a w 1950 rozpoczęto restaurację, trwającą do roku 1966. Kolejne prace konserwatorskie prowadzono etapami w latach 1973–2008 oraz w 2011, 2014 i 2015 roku^[2].

Architektura

Fasada

Trójnawową bazylikę wzniesiono na planie krzyża łacińskiego w stylu późnoromańskim. Jest długa na 72 m i szeroka na 24 m, nawa główna ma szerokość 12 m. Wysokość nawy głównej wynosi 26 m, a naw bocznych – 19 m^[1].

Północne ramię transeptu doświetla dwunastodzielna rozeta z centralnie umieszczoną postacią Fortuny. Do ściany nawy bocznej dostawiono portyk zadaszający tzw. drzwi biskupie (wł. Porta del vescovo). Dwie z kolumn ustawiono na figurach lwów. Fronton zdobi rzeźba św. Wigiliusza, a w tympanonie portalu ustawiono rzeźbę Chrystusa Pantokratora otoczoną atrybutami ewangelistów. Elewację nawy bocznej dekorują lizeny, wieńczy ją loggia z rzędem kolumn. W północnym oknie dzwonnicy kapitele kolumn zdobią płaskorzeźby głów przypisywane Egidiowi da Campionemu^[1].

Fasadę pierwotnie planowano jako dwuwieżową, lecz południowa wieża nie została wybudowana z powodów technicznych. Wieża północna przykryta jest barokowym hełmem cebulastym. Tympanon portalu głównego zdobi fresk przedstawiający Matkę Bożą, św. Wigiliusza i innego, nieustalonego świętego. Szesnastodzielną rozetę dekorują rzeźby Chrystusa Pantokratora i atrybuty ewangelistów, również przypisywane da Campionemu. Okrągłe okno i loggia na szczycie fasady powstały w XIX wieku^[1].

Południowa elewacja ozdobiona jest lizenami dźwigającymi fryz arkadowy. Konsole łuków opracowano w formie protom, czyli głów zwierząt. Poniżej fryzu widnieje XIV-wieczny herb rodziny Castelbarców. Do elewacji dostawiono barokową kaplicę Albertiego zwieńczoną kopułą. Pomiędzy kaplicą a transeptem znajduje się romański portal boczny. Do ramienia transeptu od wschodu dostawiona niewielka absyda i portyk portalu, którego kolumny stoją na rzeźbach lwów z czasów biskupa Egna z Eppanu/Appiano^[1].

Absyda prezbiterium jest bogato zdobiona kolumnami i półkolumnami. Na jej elewacji widnieją epigrafy archidiakona Bonifacia di Castelbarca i budowniczego Adama D’Arogna. Na północ od absydy ustawiono budynek Palazzo Pretorio^[1].

Wnętrze

Wnętrze

W skrzyżowaniu naw, nad miejscem pochówku św. Wigiliusza i nad ołtarzem, ustawiono baldachim autorstwa Domenica i Antonia Sartoriego z Castione. Dekorację rzeźbiarską baldachimu wykonał Francesco Oradini(inne języki). Za ołtarzem znajdują się stalle udekorowane płaskorzeźbami aniołów. Nad drzwiami do zakrystii zawieszono kopię obrazu z rzymskiej bazyliki Santa Maria del Popolo. Absydę południowego ramienia transeptu zdobią dwa reliefy ze scenami męczeństwa św. Szczepana. W ołtarzu transeptu przechowywane są relikwie śś. Syzyniusza, Martyriusza i Aleksandra. Ściany zdobią trzynasto- i czternastowieczne freski z wizerunkami m.in. Matki Bożej czy św. Krzysztofa. Znajdują się tu również nagrobki Roberta Sanseverina d’Aragony(inne języki), Ludovica Lodrona(inne języki) czy bpa Udalrica Lichtensteina(inne języki)^[1].

Kaplica Albertiego powstała w roku 1682 wg projektu Giuseppego Albertiego, poświęcona jest Świętemu Krzyżowi. Ufundował ją biskup Francesco Alberti Poja. Ołtarz kaplicy, z krucyfiksem i figurami Matki Bożej i św. Jana, wykonał Cristoforo Benedetti z Castione. W górnym polu ołtarza zainstalowano rzeźbę Francesca Barbacoviego przedstawiającą drzewo życia. Kaplicę zdobią również obrazy Johanna Karla Lotha czy rzeźby śś. Marii Magdaleny i Weroniki przeniesione z ołtarza głównego^[1].

W nawie bocznej ustawiono ołtarze św. Anny i Matki Bożej Bolesnej. W pierwszym przęśle nawy głównej, wysoko pod sklepieniem, wzniesiono emporę, która nie jest użytkowana jako chór muzyczny, lecz pełni funkcję konstrukcyjną. Pod ścianą fasady znajduje się nagrobek prawnika Calepina Calepiniego, zmarłego w 1495 roku. Pod emporą ustawiono XVI-wieczne nagrobki Pietra Andrei Mattiolego i Leonarda Nogarolego. W nawie północnej stoi barokowy ołtarz, prawdopodobnie przeniesiony tu z kościoła św. Wawrzyńca. Ustawiono w nim rzeźbę św. Antoniego z Dzieciątkiem autorstwa Domenica Udinego Naniego(inne języki) z 1824. W nawie znajdują się kolejne trzy nagrobki: lekarza Giulia Alessandriniego (zm. 1590), prepozyta Liduina Piccolominiego (zm. 1680) i archidiakona Girolama Roccabruna (zm. 1599). Kolejny ołtarz boczny poświęcony jest św. Rupertowi z Salzburga. Obraz wykonał Nicolò Dorigati(inne języki), flankują go figury śś. Karola i Ferdynanda autorstwa Cristofora Benedettiego. Do jednego z filarów przymocowana jest renesansowa kropielnica z 1515 roku. W ostatnim przęśle pochowano kardynała Bernharda von Clesa^[1].

Północne ramię transeptu służy jako baptysterium, pośrodku ustawiono chrzcielnicę autorstwa Francesca Oradiniego(inne języki). Freski przedstawiają legendę o św. Julianie, ścięcie św. Jana Chrzciciela, Madonnę z Dzieciątkiem, Trójcę Świętą, zaślubiny św. Katarzyny, objawienie Zmartwychwstałego Chrystusa Marii Magdalenie, Boże Narodzenie i Zaśnięcie Matki Bożej. W zachodniej części ustawiono figurę Madonny degli Annegati, przeniesioną z zewnętrznej niszy przy drzwiach biskupich, u jej stóp znajduje się relikwiarz bł. bpa Jana Nepomucena de Tschiderera. Absydę transeptu zdobią reliefy ze scenami męczeństwa św. Jana Apostoła oraz fresk przedstawiający Chrystusa Ukrzyżowanego i śś. Marię Magdalenę, Jana Apostoła i Helenę^[1].

W zakrystii ustawiono drewniane szafy z połowy XVIII wieku, służące do przechowywania relikwii. Zdobią je herby 17 kanoników-fundatorów. Ściany zakrystii dekorują XIV-wieczne malowidła^[1].

Krypta

Krypta

Krypta powstała podczas prac archeologicznych z lat 1964–1977, które odsłoniły pozostałości wczesnochrześcijańskiej bazyliki. Wejście znajduje się w narożniku północnego transeptu i prowadzi schodami krypty rozebranej w 1739 roku. Podczas wykopalisk odsłonięto m.in. mury świątyni w stanie z IV, VI i XI wieku. Znajduje się również nagrobek biskupa Ulricha von Frundsberga(inne języki), zmarłego w 1493, czy szczątki współczesnych biskupów, m.in. Giovanniego Marii Sartoriego(inne języki) (zm. 1998) i Alessandra Marii Gottardiego(inne języki) (zm. 2001)^[1].

Dzwony

Na wieży katedry zawieszonych jest osiem dzwonów, dziewiąty wisi na wieży św. Remediusza (wł. San Romedio) pałacu Pretorio^[5]. Sześć z nich odlano w 1920 roku w miejscowej odlewni Colbacchinich^[2].

Dane dzwonów^[5]:

Waga	Średnica	Ton	Lokalizacja
130 kg	59 cm	f"	Palazzo Pretorio
350 kg	88 cm	es'	Dzwonnica katedry
480 kg	94 cm	g'
687 kg	106 cm	f'
979 kg	117 cm	es'
1318 kg	132 cm	des'
1529 kg	143 cm	c'
2359 kg	159 cm	b0
3330 kg	180 cm	as0