Regiony Włoch

Regiony (wł. l. poj. regione, l. mn. regioni) w Republice Włoskiej utworzono w 1948 r. i stanowią one jednostkę podziału terytorialnego najwyższego szczebla. Terytorium całego kraju jest podzielone na 20 regionów, które – na mocy art. 117 tamtejszej konstytucji – mają zagwarantowaną sporą niezależność administracyjną^[1].

• 15 z nich to tzw. regiony zwykłe – formalnie zostały ustanowione w 1970 r., a dzięki reformie konstytucyjnej z 2001 r. posiadają zwiększone uprawnienia legislacyjne, jednak finansowanie poszczególnych sfer życia w ich granicach odbywa się przede wszystkim z budżetu centralnego;
• 5 z nich (od 1948 r.: Dolina Aosty, Sardynia, Sycylia, Trydent-Górna Adyga, a od 1963 r. Friuli-Wenecja Julijska) posiada nadany specjalny status autonomii (tzw. regiony specjalne) - wynikający z uwarunkowań geograficznych, historycznych i obecności mniejszości narodowych - gwarantujący im bardzo duże uprawnienia fiskalne, ustawodawcze oraz administracyjne, w takich dziedzinach jak edukacja, zdrowie, czy infrastruktura (art. 116 włoskiej konstytucji). Budżety tych regionów tworzone są w znacznej mierze ze środków własnych (np. Dolina Aosty i Trydent-Górna Adyga mają prawo pozostawienia sobie od 90% do 100% podatków pobranych w regionie).

Wszystkie regiony posiadają własny statut – akt prawny, w którym określono formę rządu, a także podstawowe zasady organizacji i funkcjonowania. Zgodnie z art. 121 konstytucji, każdy region ma wybieralną radę regionalną (consiglio regionale) oraz odpowiednik polskiego zarządu województwa – regionalny komitet wykonawczy (giunta regionale), na czele którego stoi - wybierany w wyborach powszechnych - prezydent (presidente della giunta regionale, inaczej presidente della regione, bądź governatore). Komitet jest odpowiedzialny przed radą i musi podać się do dymisji w przypadku utraty jej zaufania.

Włoskie regiony (z wyjątkiem Doliny Aosty i Friuli-Wenecja Julijska) dzielą się na prowincje, te zaś na gminy.

Podział Włoch na 20 regionów wraz z ich nazwami i stolicami.

Autonomiczne regiony specjalne we Włoszech (kolor czerwony).

Wykaz regionów

Nazwa polska	Nazwa włoska	Stolica	Ludność (2021)[2]	Powierzchnia (km²)
Abruzja	Abruzzo	L’Aquila	1 258 256	10 831,84
Apulia	Puglia	Bari	3 926 931	19 540,90
Basilicata¹	Basilicata	Potenza	547 579	10 073,32
Dolina Aosty	Valle d’Aosta/Vallée d’Aoste	Aosta	123 895	3260,90
Emilia-Romania²	Emilia-Romagna	Bolonia	4 445 549	22 452,78
Friuli-Wenecja Julijska	Friuli-Venezia Giulia	Triest	1 198 753	7924,36
Kalabria	Calabria	Catanzaro	1 877 728	15 221,90
Kampania	Campania	Neapol	5 679 759	13 670,95
Lacjum	Lazio	Rzym	5 720 796	17 232,29
Liguria	Liguria	Genua	1 509 805	5416,21
Lombardia³	Lombardia	Mediolan	9 966 992	23 863,65
Marche	Marche	Ankona	1 501 406	9401,38
Molise	Molise	Campobasso	296 547	4460,65
Piemont	Piemonte	Turyn	4 273 210	25 387,07
Sardynia	Sardegna	Cagliari	1 598 225	24 100,02
Sycylia	Sicilia	Palermo	4 840 876	25 832,39
Toskania⁴	Toscana	Florencja	3 668 333	22 987,04
Trydent-Górna Adyga	Trentino-Alto Adige/Südtirol	Trydent	1 078 460	13 605,50
Umbria⁵	Umbria	Perugia	865 013	8464,33
Wenecja Euganejska	Veneto	Wenecja	4 852 453	18 345,35

¹ Do regionu Basilicata należy także eksklawa w Apulii o nazwie Iesce.

² Do regionu Emilia-Romania należą także dwie eksklawy w Lombardii o nazwach: Lama Superiore oraz Valle Inferiore, i dodatkowo jedna eksklawa w Toskanii o nazwie San Pellegrino.

³ Do regionu Lombardia należy także włoska eksklawa w Szwajcarii o nazwie Campione d'Italia, i dodatkowo dwie eksklawy w Piemoncie jako: koryto rzeki Pad oraz San Pio.

⁴ Do regionu Toskania należy także eksklawa w Emilii-Romanii o nazwie Ca' Raffaello.

⁵ Do regionu Umbria należy także eksklawa w Marche o nazwie Monte Ruperto.

Zobacz też

• Prowincje Włoch
• Miasta metropolitalne Włoch

Przypisy

1. senato.it - La Costituzione - Articolo 117 [online], www.senato.it [dostęp 2017-06-17] (wł.).
2. Regioni italiane [online] [dostęp 2021-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2021-06-21].

Kontrola autorytatywna (podział administracyjny Włoch):

• LCCN: sh2002002378
• BNE: XX5301130
• J9U: 987007532508505171

Encyklopedie internetowe:

• SNL: Regioner_og_provinser_i_Italia