Loading AI tools
wojewoda wileński Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Karol Stanisław Onufry Jan Nepomucen Radziwiłł „Panie Kochanku”[1] herbu Trąby (ur. 27 lutego 1734 w Nieświeżu, zm. 21 listopada 1790 w Białej Podlaskiej) – wojewoda wileński od 1762, generał lejtnant wojsk litewskich[2] od 1759 roku, szef 8. Regimentu Pieszego Domu Radziwiłłów[3], komisarz Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej województwa wileńskiego w 1790 roku[4], marszałek Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1755 roku[5], starosta generalny ruski w latach 1754–1762[6], miecznik wielki litewski od 1752, w 1752 mianowany podczaszym litewskim[7], X ordynat nieświeski, VIII ordynat ołycki, VII pan na Białej, właściciel Birż, Dubinek, Kiejdan, dyrektor wileńskiego sejmiku elekcyjnego w 1747 roku[8].
.jpg) portret pędzla Konstantego Aleksandrowicza | |
 Trąby | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
27 lutego 1734 |
| Data i miejsce śmierci |
21 listopada 1790 |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona |
Maria Karolina Lubomirska (rozwód) |
| Odznaczenia | |
     | |
Był najzamożniejszym magnatem w Rzeczypospolitej w II poł. XVIII wieku i jednym z najbogatszych przedstawicieli arystokracji w Europie. Jego majątek obejmował m.in. 16 miast, 683 wsie i 25 wójtostw, a wokół jego postaci narosło wiele legend. Z jednej strony był przedstawiany jako opój i hulaka, a z drugiej – jako przykład szlachetności, sarmatyzmu i patriotyzmu.
Niezmiernie bogaty i wpływowy, zdobył sobie wśród szlachty ogromną popularność dzięki szczodrości, sarmatyzmowi obyczajów, skłonności do biesiad i żartów, z drugiej strony znanym był z popędliwości i dzikich wybryków. Za życia cieszył się wielką popularnością, zwłaszcza wśród zubożałej szlachty, a dziś jest przedstawiany jako symbol swojej epoki.
Karol Radziwiłł był również pierwowzorem postaci stolnika Horeszki z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, a jego nazwisko pada w księdze XI: Podług niej później Karol–Kochanku–Radziwiłł, gdy przyjmował w Nieświeżu króla Stanisława.
Był również założycielem tzw. Radziwiłłowskiej Szkoły Majtków w Nieświeżu (1780–1782) – swego rodzaju pierwszej szkoły morskiej w dziejach Rzeczypospolitej. Wspomina ją kpt. Karol Olgierd Borchardt, opisując źródła myśli morskiej w Polsce w swej książce „Kolebka nawigatorów”.
Znany pod przydomkiem „Panie Kochanku” nadanym mu z uwagi na ulubione powiedzonko, którym zwracał się do swoich rozmówców oraz dla odróżnienia od Karola Stanisława Radziwiłła (1669–1719).
Był synem Michała Kazimierza Radziwiłła i Franciszki Urszuli Wiśniowieckiej. Jego żoną była Maria Lubomirska, starościanka bolimowska, z którą rozwiódł się w 1760. Jego drugą żoną została Teresa Rzewuska, córka Wacława Rzewuskiego.
Książę Radziwiłł piastował w ciągu swego życia wiele funkcji państwowych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W 1748, w wieku czternastu lat, został posłem powiatu oszmiańskiego na sejm. W 1751 został pułkownikiem wojska litewskiego; od 1752 był miecznikiem Wielkiego Księstwa Litewskiego, później marszałkiem trybunału wileńskiego, a w 1762 został wojewodą wileńskim.
Poseł na sejm 1752 roku z powiatu wileńskiego[9]. Był posłem z powiatu wileńskiego na sejm 1753 roku[9]. Był posłem z powiatu nowogródzkiego na sejm 1754 roku[10]. Poseł na sejm 1760 roku z powiatu słonimskiego[11]. Poseł na sejm nadzwyczajny 1761 roku z województwa mińskiego[12]. Poseł na sejm 1762 roku[13].
W czasie wojny domowej w 1764 roku, jaka wybuchła po śmierci Augusta III, był przywódcą związanego z Wettynami obozu staroszlacheckiego. Jako przeciwnik Familii Czartoryskich protestował przeciwko wkroczeniu popierających ich wojsk rosyjskich. 7 maja 1764 podpisał manifest, uznający odbywający się w obecności wojsk rosyjskich sejm konwokacyjny za nielegalny[14]. Na czele swoich oddziałów nadwornych stoczył 26 czerwca z Rosjanami przegraną bitwę pod Słonimem i zmuszony był do wyjechania na Wołoszczyznę[15]. Potem przeniósł się do Drezna, gdzie zastała go wieść o odebraniu mu przez Sejm urzędu wojewody i zasekwestrowaniu jego dóbr.
Dzięki staraniom posła rosyjskiego Nikołaja Repnina w lutym 1767 roku powrócił z emigracji i 13 czerwca został marszałkiem generalnym konfederacji radomskiej. Na zwołanym 5 października 1767 sejmie delegacyjnym w Warszawie (tzw. sejm repninowski) został jego marszałkiem. Po ślubowaniu wierności królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, odzyskał ponownie wszystkie utracone uprzednio stanowiska państwowe.
5 marca 1768 wystąpił jednak przeciwko traktatowi gwarancyjnemu, mocą którego Rzeczpospolita stała się rosyjskim protektoratem i zrezygnował z urzędu marszałka sejmu. W 1769 przyłączył się do przywódców konfederacji barskiej i ponownie udał się na emigrację[16]. W 1770 był w Preszowie członkiem założycielem loży wolnomularskiej Cnotliwy Wędrowiec[17].
Po I rozbiorze Polski w 1772 roku za niezłożenie w przepisanym terminie przysięgi na wierność Katarzynie II, Rosjanie skonfiskowali mu klucze: Newel, Siebież w guberni połockiej oraz Kopyś i Romanów (dziś Lenino) w guberni mohylewskiej[18].
Na Litwę wrócił w 1777. Osiadłszy w Nieświeżu, nie mieszał się odtąd do spraw publicznych, oddany marnotrawieniu ogromnej fortuny na zbytkowne przyjęcia, festyny i przyozdabianie swej rezydencji. Słynne było zwłaszcza przyjęcie, które zgotował w 1785 Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu.
Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego w 1788[19]. Podczas Sejmu Czteroletniego był jednym z największych przeciwników reform, króla i Familii Czartoryskich. Zmarł w 1790 roku.
3 sierpnia 1757 został odznaczony Orderem Orła Białego, od 1739 był kawalerem bawarskiego Orderu św. Huberta[20], w 1767 został odznaczony rosyjskim Orderem św. Andrzeja Apostoła[21] i Orderem św. Aleksandra Newskiego[22], a w 1791 pruskim Orderem Orła Czarnego[23].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
