Karb (Bytom)

Karb (niem. Karf) – dzielnica Bytomia, położona w południowo-zachodniej części miasta. Dawna kolonia robotnicza, przyłączona do Bytomia 1 kwietnia 1951 roku; do 1875 roku część Miechowic.

Karb

Dzielnica Bytomia
Widok na Karb w 2018 roku, z lewej: kopalnia węgla kamiennego Bobrek-Piekary ruch Bobrek, z prawej: kościół pw. Dobrego Pasterza
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Bytom
Prawa miejskie	1 kwietnia 1951
Powierzchnia	3,44[1] km²
Wysokość	około 293–297[2] m n.p.m.
Populacja (2018) • liczba ludności	6291[3]
• gęstość	1829 os./km²
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	41-906
Tablice rejestracyjne	SY
Położenie na mapie Bytomia
50°21′12″N 18°52′20″E

Etymologia nazwy

Pochodzenie nazwy Karb wywodzono od różnych słów (np. „kar” w znaczeniu wąwóz, kotlina^[4]), którym próbowano przypisać znaczenie związane z osadą. Pochodzenie od słowa:

• „karp” wiązano z hodowlą ryb, głównie karpia
• „karw” (stpl. wół) wiązano z rolniczym charakterem miejscowości i wypasem bydła
• „karb” tłumaczono działalnością komory celnej, która karbowała (znaczyła) liczbę przejeżdżających wozów^[4].

Historia

W 1451 wzmiankowano staw Karwia, a w 1455 roku wspomniano o dwóch stawach^[5], prowadzono hodowlę ryb prawdopodobnie do XVIII wieku^[4]. Na początku XIX wieku w osadzie znajdowało się niewiele zabudowań, była tam m.in. gospoda z końca XVIII wieku, zagroda oraz pola uprawne^[4]. Franz Aresin^[6] sprowadził do Karbia osadników, których potrzebował do tworzonej w Miechowicach kopalni galmanu Maria^[4][7] (kopalnia została uruchomiona w 1823 roku^[8]). Zabudowania powstawały głównie wokół skrzyżowania dróg biegnących od Miechowic do Bytomia oraz z Rudy do Tarnowskich Gór^[4]. W 1850 roku przez Karb poprowadzono kolejową linię normalnotorową (zob. stacja Bytom Karb), w 1854 roku otwarto dwie linie kolei wąskotorowej^[4]. Na północ od Wzgórza Gryca znajdowała się kopalnia piasku, pozostałości po niej można było dostrzec jeszcze w latach 90. XX wieku^[9]. Działalność górnicza oraz rozwój transportu doprowadziły do rozwoju kolonii i przyrostu liczby mieszkańców^[4].

Karb należał do wsi Miechowice jako jej kolonia^[4], został od niej odłączony w 1875 roku i utworzył samodzielną gminę^[10], w tymże roku kolonia liczyła 48 właścicieli domów^[4].

Karb na początku XX wieku był kolonią robotniczą^[11], mieszkali w nim pracownicy huty żelaza Julia oraz kopalni węgla kamiennego Bobrek^[12]. Karb od 1928 do 1951 roku należał do gminy Bobrek-Karb, 1 kwietnia 1951 roku został włączony do Bytomia^[13].

Na skutek działalności wydobywczej w Karbiu doszło do licznych szkód górniczych, przez co wyburzono kilka budynków mieszkalnych^[12], zamknięto m.in. restaurację McDonald’s^[14].

Obiekty na terenie dzielnicy

Kościół pw. Dobrego Pasterza w 2018 roku

Zabudowania kopalni węgla kamiennego Bobrek-Centrum w 2011 roku

Bloki przy ulicy Konstytucji 88 w 2018 roku

Budynki przy ul. Krańcowej, widoczne przerwy w ciągu zabudowy po wyburzonych obiektach pod numerami 7 i 6, stan na 2018 rok

Budynek baru restauracyjnego „Pod Flotą” w 2018 roku

Dzielnicę przecina droga krajowa nr 94. Na terenie Karbia znajdują się:

• Kopalnia Węgla Kamiennego Bobrek-Piekary
• zabytkowy neogotycki kościół pw. Dobrego Pasterza z 1909 roku
• dom zakonny wspólnoty Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej
• kaplica pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Domu Sióstr Służebniczek NMP Niepokalanie Poczętej (ul. ks. Popiełuszki 6).
• kaplica pogrzebowa na cmentarzu przy ul. ks. Popiełuszki
• stacja kolejowa Bytom Karb obsługująca do pociągi osobowe relacji Katowice-Lubliniec
• Cmentarz parafialny przy ul. ks. Popiełuszki
• Centrum Handlowe Plejada Bytom
• Przedszkole nr 36 w Bytomiu
• Gimnazjum nr 8 im. J. Korczaka w Bytomiu
• Szkoła Podstawowa nr 21 im. J. Lompy w Bytomiu
• Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców Województwa Śląskiego, koło Karb
• Młodzieżowy Dom Kultury nr 2
• Park im. Marii Konopnickiej

Przypisy

1. Michał Brzezinka, Wojciech Brol: Prognoza oddziaływania na środowisko projektu strategii rozwoju miasta Bytom 2020+. Bytom: 2014-07, s. 49.
2. Schyma 1925 ↓, s. 5.
3. http://44mpa.pl/wp-content/uploads/2018/10/BYTOM_MPA_dokument.pdf
4. Adam Kubacz: Nazwy miejscowe i terenowe (łanowe na terenie Miechowic). [w:] Gazeta Miechowic [on-line]. [dostęp 2018-06-05].
5. Schyma 1925 ↓, s. 8.
6. Schyma 1925 ↓, s. 13.
7. Kubacy ↓, s. 1.
8. Schyma 1925 ↓, s. 21.
9. Kubacy ↓, s. 5–6.
10. Edward Wieczorek, Leonard Kłos: Miechowice i okolice. Przyroda i zabytki. Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2013, s. 23. ISBN 978-83-62234-72-1.
11. Christine Maria Przybyła. „Witamy na Bobrku!”, czyli zmiana i trwanie bytomskiej kolonii robotniczej po okresie transformacji ustrojowo-ekonomicznej. „Journal of Urban Ethnology”, s. 102, 2015. ISSN 1429-0618.
12. Michał Zieliński: Życie w mieście, które się wali: „Tutaj kiedyś stał mój dom”. Grupa WP, 2018-03-02. [dostęp 2018-06-05].
13. Dz.U. z 1951 r. nr 18, poz. 147.
14. Tomasz Nowak: Tąpnęło i po burgerach. [w:] Życie Bytomskie [on-line]. 2016-06-13. [dostęp 2018-06-05].

Bibliografia

• Adam Kubacy: Obiekty przemysłowe na terenie gminy. Bractwo Gwarków Związku Górnośląskiego. s. 5–6. [dostęp 2018-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-30)].
• Heinrich Schyma: Bausteine zur Heimatkunde von Karf. Festgabe zum 50 Jähr. Bestehen der Gemeinde. Heimatkundliche Arbeitsgemeinschaft Miechowitz, 1925.

Linki zewnętrzne

• Karb na starych pocztówkach. gregor-wychowski.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-11)].