Karaczi Country Club

W Karaczi (obecnie Pakistan), w latach 1942–1945 zostały zorganizowane dwa obozy dla Polaków, wygnańców ze wschodnich ziem RP zagarniętych przez ZSRR w 1939 r. Obozy zostały zorganizowane przez delegata Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej Rządu Emigracyjnego RP w Londynie i władze brytyjskie dla polskich uchodźcow, którzy udało wydostać się z ZSRR wraz Armią Andersa.

Ewakuacja nastąpiła w dwóch falach – pierwszej, w marcu/kwietniu 1942, oraz drugiej, w sierpniu 1942^[1] z ośrodków zgrupowań m.in. we Wriewskim i Narpaju (Uzbekistan) linią kolejową przez Aszchabad (Turkmeńska SRR) i pustynię Kara-kum do portu w Krasnowodsku, następnie przez Morze Kaspijskie statkiem „Mołotow” do portu Pahlavi w Iranie. Tam po odwszeniu i przepisowej kwarantannie przenoszono nadających się do dalszej podróży od obozu na plaży w Pahlavi. Dalsze losy rodzin wiodły przez tak zwane punkty etapowe, czyli obozy przejściowe na trasie do stałego osiedlenia na czas wojny. Licząc od OC Nr 3 pod Teheranem były to: Ahwaz (obóz), Basra (port załadunku), Bombaj (port rozproszenia konwoju z Basry i uzupełnienia węgla i słodkiej wody w postoju na redzie) i Karaczi.

Country Club

Jednym z tych obozów był obóz tranzytowy Country Club w Karaczi, przez który od czasu jego powstania, czyli połowy 1942 r. przewinęło się wiele grup naszych obywateli. Na przykład – 1600 obywateli polskich pochodzenia żydowskiego, którzy po deportacji z Syberii uzyskali pozwolenie na wyjazd do Palestyny, jednakże gdy Irak odmówił im przejazdu droga lądową, zmuszeni byli przez wiele tygodni oczekiwać w tym obozie na transport drogą morską.

Obóz składał się z szeregu namiotów typu angielskiego (tzw. domki) z podwójnymi dachami przystosowanymi do klimatu Karaczi. Kilka połączonych namiotów mieściło około 50 osób. W obozie były szkoły, świetlice, szpital, kościół, poczta, teatr, boiska sportowe i różnego rodzaju warsztaty.

W okresie od 24 sierpnia 1942 do 3 grudnia 1944 ogółem przeszło przez obóz Country Club ponad 21 tys. osób. Większość uchodźców przeszło przez niego w drodze do stałych osiedli w Afryce m.in. w Tengeru, poza tym do Indii (Balachadi i Valivade), Meksyku, Nowej Zelandii, Palestyny i innych^[2].

Przybyło do obozu w Karaczi	Liczba osób	Wyjechało z obozu w Karaczi	Liczba
z Iranu	20 265	do Afryki	12 642
z innych terenów	719	do Meksyku	1403
urodziło się w Karaczi	38	do Palestyny	1234
zmarło w Karaczi	58	do Indii	4356

Obóz Malir

Przejściowy Country Club już na początku 1943 nie mógł pomieścić licznie napływających uchodźców polskich. Organizowanie dalszych transportów do Afryki Wschodniej utrudniały działania wojenne na wodach Morza Arabskiego i Oceanu Indyjskiego.

W marcu 1943 kilka tysięcy osób wraz z sierocińcem zostało przewiezionych z obozu Country Club do obozu Malir odległego o zaledwie 7 km. Obóz w Malirze, choć obliczany na krótki okres, zorganizowany był tak, że dawał mieszkańcom poczucie stabilności. Poza zakwaterowaniem zapewniono lokalizację dla punktów żywienia, szkoły, ośrodka kulturalno-oświatowego i rekreacyjnego, opieki lekarskiej. W obozie urządzono również warsztaty: szewskie, stolarskie i inne, które zajmowały się konserwacją odzieży i sprzętu.

Płyta pamięci zmarłych uchodźców na cmentarzu Gora Qabristan

W sierpniu 1943 upływał termin zwrotu władzom wojskowym udostępnionych czasowo polskim uchodźcom pomieszczeń w obozie Malir. Z uwagi na to w połowie lipca 1943 prawie wszystkich uchodźców przeniesiono do stałego osiedla w Valivade^[3], „polskiego” miasteczka w Indiach, gdzie trafiły także dzieci z Polish Children Camp w Balachadi koło Dżamnagaru, zbudowanego przez maharadżę jama saheba Digvijayasinhaji^[4]. Uchodźcy, którzy nie doczekali powrotu do ojczyzny (58 osób), zostali pochowani na cmentarzu chrześcijańskim w Karaczi Gora Qabristan.

Obiekty obozów dzisiaj

Budynek administracji dawnego Country Club zachował się do dziś w dobrym stanie. Obecnie jest tu aeroklub Karachi Flying Club szkolący młodzież przygotowującą się do latania, a niedaleko Jinnah International Airport, największy międzynarodowy i krajowy port lotniczy Pakistanu. Budynki dawnego obozu Malir są włączone do obiektów wojskowych garnizonu Karaczi.