Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kamieńczyk (do 1870 i 1915–1919 miasto Kamieńczyk) – gmina wiejska istniejąca w latach 1870–1915 i 1919–1954 w Siedleckiem i Warszawskiem. Siedzibą władz gminy był Kamieńczyk[2].
| gmina wiejska | |||
| 1870–1915 i 1919–1954[1] | |||
 Ośrodek zdrowia w Kamieńczyku | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
1870–1889: g. siedlecka | ||
| Powiat |
1870–1889: węgrowski | ||
| Data powstania |
13 stycznia 1867 | ||
| Data likwidacji |
29 września 1954 | ||
| Siedziba | |||
| Populacja (1921) • liczba ludności |
| ||
| Szczegółowy podział administracyjny (1952) | |||
| |||
Na przestrzeni dziejów, specyficzne położenie gminy Kamieńczyk w widłach Bugu i Liwca, a za razem pośrodku sfer oddziaływania większych środków osadniczych, sprawiło, że wyjątkowo często zmieniała ona swój skład oraz przynależność administracyjną do różnych guberni, województw i powiatów. Historyczny obszar gminy obejmuje obecnie cztery gminy (Wyszków, Łochów, Sadowne i Jadów, dawniej także Zabrodzie, Urle i Łojki), należących obecnie do trzech powiatów (wyszkowskiego, węgrowskiego i wołomińskiego, dawniej przejściowo także do pułtuskiego, radzymińskiego i mińskiego).
Gmina Kamieńczyk powstała 1 stycznia?/13 stycznia 1870 w Królestwie Polskim w związku z utratą praw miejskich przez miasto Kamieńczyk i przekształceniu jego w wiejską gminę Kamieńczyk w granicach dotychczasowego miasta; do gminy dołączono równocześnie kilka wsi[3] z gminy Łojki[4]. Gmina należała początkowo do w powiatu węgrowskiego w guberni siedleckiej[5]. Późniejszy wykaz miejscowości gminy Kamieńczyk (rok 1882) wykazuje, że do gminy Kamieńczyk włączono cały obszar zniesionej gminy Łojki, ponieważ oprócz osady Kamieńczyk obejmuje ona następujące miejscowości: Brzózka (Brzuza), Burakowskie, Czaplowizna, Gajówka (Czaplowizna-Gajówka), Gwizdały, Jerzyska, Koszelanka, Łojki, Łosiewice, Nadpole (Nadkole), Ruffa (Rafa), Szynkarzyzna, Szumin i Wywłoka (Wywłóka)[6].
Po przyłączeniu do gminy Kamieńczyk obszarów zniesionej gminy Łojki, praktycznie cały jej obszar znalazł się po wschodniej stronie Liwca (dobrze skomunikowanym z Węgrowem), jednak sam Kamieńczyk, jako ośrodek gminny, pozostał po jego zachodniej stronie, lepiej skomunikowanej z Radzyminem. Sprawiło to, że w 1889 roku zdecydowano się przenieść gminę Kamieńczyk do powiatu radzymińskiego w guberni warszawskiej[7].
W 1915 roku niemieckie władze okupacyjne wprowadziły administrację cywilną i przekształciły gminę Kamieńczyk w miasto, liczące w 1916 roku zaledwie 1500 mieszkańców, które w związku ze zniesieniem powiatu radzymińskiego w 1916 roku znalazło się w powiecie (nowo)mińskim[8]. Równocześnie pozostałe miejscowości gminy (wszystkie położone na prawym brzegu Liwca a należące uprzednio do gminy Łojki) włączono do powiatu węgrowskiego, głównie do gminy Łochów, oprócz najdalej na wschód wysuniętych miejscowości (Szynkarzyzna, Czaplowizna i Gajówka), które włączono do gminy Sadowne. Po zmianach tych wiejska gmina Kamieńczyk została formalnie zniesiona. Na uwagę zasługuje fakt, że powiększona gmina Łochów, mimo że w 1916 roku liczyła aż 8797 mieszkańców, była jedną z nielicznych gmin, w której nie funkcjonowała ani jedna szkoła, natomiast w odciętym od jej północnej części Kamieńczyku funkcjonowały dwie szkoły[9].
Po odzyskaniu przez Polskę w 1919 roku niepodległości, władze polskie nie uznały Kamieńczyka za miasto[10], przez co gmina stała się ponownie jednostką formalnie wiejską. Natomiast nie zdecydowano się połączyć z powrotem z Kamieńczykiem wsi na prawym brzegu Liwca, które pozostały w gminie Łochów w powiecie węgrowskim. Sprawiło to, że gmina Kamieńczyk stała się gminą ekstremalnie małą, obejmującą zaledwie sam Kamieńczyk oraz tylko fragment lasów po wschodniej stronie Liwca z niewielkim Szuminem Poduchownym (odłączonym od Szumina), jedynym drugim ośrodkiem osadniczym w gminie. W 1921 roku gmina liczyła zatem zaledwie 1205 mieszkańców i składała się z dwóch wsi – Kamieńczyka (1185 mieszkańców) i Szumina Poduchownego (20 mieszkańców)[11]. Przez cały okres międzywojenny gmina Kamieńczyk należała do reaktywowanego powiatu radzymińskiego[12] w woj warszawskim[2].
Dopiero 1 lipca 1925 zdecydowano się niewielką gminę Kamieńczyk powiększyć o[13][14]:
Po włączeniu do gminy Kamieńczyk Łaz powstała eksklawa województwa warszawskiego (a za razem powiatu radzymińskiego) na obszarze województwa lubelskiego (powiatu węgrowskiego), oddzielona od reszty gminy Kamieńczyk pasmem gminy Łochów z wsią Koszelanka[2]. Obszar ten przestał być eksklawą wojewódzką po włączeniu powiatu węgrowskiego do województwa warszawskiego 1 kwietnia 1939[15], lecz eksklawa powiatowa pozostała aż do 1952 roku, kiedy to gromadę Łazy włączono do powiatu węgrowskiego (do gminy Łochów)[16].
20 października 1933 gminę Kamieńczyk podzielono na 5 gromad (podano skład gromad)[17]:
1 kwietnia 1939 gminę Kamieńczyk powiększono o gromadę Strachów (wieś Strachów oraz letnisko Nadliwie) oraz część gromady Kukawki (niezamieszkane Strachów-Kukawki) z gminy Zabrodzie w powiecie radzymińskim[18].
Podczas II wojny światowej gmina Kamieńczyk znalazła się w Landkreis Warschau (powiecie warszawskim), po zniesieniu powiatu radzymińskiego. Okupant zniósł również sąsiednią gminę Urle, włączając jej większą część do gminy Kamieńczyk (podano skład gromad według stanu z 1933 roku):
W 1943 roku gmina Kamieńczyk składała się zatem z 10 gromad i liczyła 4931 mieszkańców: Adampol (181 mieszkańców), Fidest (126), Iły (145), Kaliska (312), Kamieńczyk (1080), Łazy (662), Pogorzelec (538), Skuszew (1348), Strachów (253) i Świniotop (286)[19].
Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną sprzed wojny (przywrócono powiat radzymiński w województwie warszawskim), nie odwrócono natomiast zmienionego przez okupanta składu wewnętrznego gminy, utrzymując gromady włączone z gminy Urle[20].
1 lipca 1952 dokonano jednak pewnych zmian, kiedy gminę Kamieńczyk zmniejszono o:
Tego samego dnia zmieniono też nazwę powiatu radzymińskiego na wołomiński[22]. Tak więc 1 lipca 1952 roku gmina składała się już z 8 gromad: Adampol, Fidest, Iły, Kaliska, Kamieńczyk, Pogorzelec, Strachów i Świniotop[23].
Jednostkę zniesiono 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[24]. Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin[25], a jej historyczny obszar obejmuje odtąd cztery gminy (Wyszków, Łochów, Sadowne i Jadów), należących obecnie do trzech powiatów (wyszkowskiego, węgrowskiego i wołomińskiego).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
