Kabassu

Kabassu^[8] (Cabassous) – rodzaj ssaków z podrodziny bolit (Tolypeutinae) w obrębie rodziny Chlamyphoridae.

Kabassu

Cabassous
McMurtrie, 1831[1]
Kabassu jednopaskowy (C. unicinctus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	pancernikowce
Rodzina	Chlamyphoridae
Podrodzina	bolity
Rodzaj	kabassu
Typ nomenklatoryczny
Dasypus unicinctus Linnaeus, 1758
Synonimy
Xenurus[a] Wagler, 1830[2] Arizostus Gloger, 1841[3] Tatoua J.E. Gray, 1865[4] Ziphila J.E. Gray, 1873[5] Lysiurus[b] Ameghino, 1891[6] Cabassus[c]: Trouessart, 1905[7]
Gatunki
6 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce^[9][10][11].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 290–490 mm, długość ogona 90–200 mm, długość ucha 14–44 mm, długość tylnej stopy 60–86 mm; masa ciała 1–6,4 kg^[11][12].

Nazewnictwo

W polskiej literaturze zoologicznej nazwa zwyczajowa „kabassu” używana była dla określenia gatunku Cabassous unicinctus^[13]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” zaproponowano nazewnictwo dwuczłonowe i dla C. unicinctus zaproponowano nazwę kabassu jednopaskowy. Nazwa rodzajowa „kabassu” została w publikacji PAN zarezerwowana dla rodzaju Cabassous^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1831 roku amerykański zoolog Henry McMurtrie w książce swojego autorstwa o tytule Królestwo zwierząt zorganizowane zgodnie ze swoją organizacją^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) kabassu jednopaskowy (C. unicinctus).

Etymologia

• Xenurus: gr. ξενος xenos ‘obcy, dziwny’; ουρα oura ‘ogon’^[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Dasypus gymnurus: Wied-Neuwied, 1826 (= Dasypus unicinctus Linnaeus, 1758).
• Cabassous (Cabassus): fr. nazwa Cabassou lub Kabassou dla pancerników, od karib. nazwy capacou dla pancerników^[15].
• Arizostus: gr. intensywny przedrostek αρι- ari-; ζωστος zōstos ‘przepasany, opasany’^[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Tatus gymnurus Olfers, 1818 (= Loricatus tatouay Desmarest, 1804).
• Tatoua: fr. tatou, hiszp. tato, port. tatu „pancernik” (rodzime nazwy pancernika w Paragwaju i innych częściach Ameryki Południowej)^[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Dasypus unicinctus Linnaeus, 1758.
• Ziphila: etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił pochodzenia nazwy rodzajowej^[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Ziphila lugubris J.E. Gray, 1873 (= Dasypus unicinctus Linnaeus, 1758).
• Lysiurus: gr. λυσιος lusios ‘uwalniający, wyzywający’; ουρα oura ‘ogon’^[19].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^{[20][12][9][8]}:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[8]	Podgatunki[11][9][12]	Rozmieszczenie geograficzne[11][9][12]	Podstawowe wymiary[11][12][d]	Status IUCN[21]
	Cabassous centralis	(G.S. Miller, 1899)	kabassu północny	gatunek monotypowy	południowy meksyk (stan Chiapas) przez Amerykę Centralną do północno-zachodniej Wenezueli, zachodniej Kolumbii i północno-zachodniego Ekwadoru, na zachód od Andów; zakres wysokości: 0–3000 m n.p.m.	DC: 30–38 cm DO: 13–18 cm MC: 2–3,5 kg	DD
	Cabassous unicinctus	(Linnaeus, 1758)	kabassu jednopaskowy	gatunek monotypowy	las amazoński na wschód od Andów w Kolumbii, Wenezueli, regionie Gujana, Ekwadorze, Peru, Boliwii i Brazylii	DC: 35–45 cm DO: 14–21 cm MC: 2–3,8 kg	LC
	Cabassous squamicaudis	(Lund, 1845)		gatunek monotypowy	Cerrado i otwarte obszary we wschodniej Boliwii, wschodnim Paragwaju (departamenty Amambay i San Pedro) i środkowej Brazylii (stany Mato Grosso i Mato Grosso do Sul)	DC: 29–40 cm DO: 9–14 cm MC: 1,3–2,7 kg	NE
	Cabassous tatouay	(Desmarest, 1804)	kabassu wielki	gatunek monotypowy	wschodnia i południowa Brazylia, wschodni Paragwaj i północno-wschodnia Argentyna (prowincje Misiones i północna część Corrientes) oraz środkowy i wschodni Urugwaj (na południe do północnej części departamentu Maldonado)	DC: 36–49 cm DO: 15–20 cm MC: 3,6–6,4 g	LC
	Cabassous chacoensis	Wetzel, 1980	kabassu argentyński	gatunek monotypowy	Gran Chaco w zachodnim Paragwaju i północnej Argentynie (prowincja Formosa na południe do prowincji San Luis; niepotwierdzony w południowo-wschodniej Boliwii i Brazylii (stan Mato Gross do Sul)	DC: 30–35 cm DO: 9–10 cm MC: 1–1,5 kg	NT

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunek wymarły znany ze szczątków subfosylnych z Brazylii^[22][23]:

• Cabassous antiquus (Lund, 1840)

Uwagi

1. Młodszy homonim Xenurus Boie, 1826 (Aves)
2. Nowa nazwa dla Wagler, 1830.
3. Niepoprawna późniejsza pisownia Cabassous McMurtrie, 1831.
4. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała