Remove ads
Kałuszyn – miasto w Polsce w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kałuszyn.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Kałuszyn – zdjęcie lotnicze znad wschodniej części miasta w kierunku zachodnim | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Aglomeracja | |||
| Prawa miejskie |
przed 1662 | ||
| Burmistrz |
Arkadiusz Czyżewski | ||
| Powierzchnia |
12,3[1] km² | ||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Strefa numeracyjna |
25 | ||
| Kod pocztowy |
05-310 | ||
| Tablice rejestracyjne |
WM | ||
Położenie na mapie gminy Kałuszyn  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||
Położenie na mapie powiatu mińskiego  | |||
 52°12′30″N 21°48′42″E | |||
| TERC (TERYT) |
1412094 | ||
| SIMC |
0975380 | ||
Urząd miejski ul. Pocztowa 105-310 Kałuszyn | |||
| Strona internetowa | |||
Leży w dawnej ziemi liwskiej historycznego Mazowsza[2]. Kałuszyn uzyskał lokację miejską przed 1662 rokiem[3]. Do 1954 siedziba wiejskiej gminy Chrościce. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego województwa siedleckiego.
Miasto jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[4].
Remove ads
Miasto położone jest na Wysoczyźnie Kałuszyńskiej, w odległości 35 km na zachód od Siedlec i 50 km od Warszawy. Przez Kałuszyn przebiega droga krajowa nr 92, natomiast od południa omija je autostrada A2.
Kałuszyn dzięki staraniom możnego rodu Opackich w 1718 roku otrzymał prawa miejskie, nadane przez króla Augusta II Mocnego. W czasie kampanii napoleońskiej miasto zostało zniszczone. Podczas powstania listopadowego trzykrotnie doszło do walk w mieście.
I bitwa pod Kałuszynem została stoczona 17 lutego 1831 roku podczas powstania listopadowego w okolicach Kałuszyna dywizja dowodzona przez generała Franciszka Żymirskiego, licząca 7 baonów, 8 szwadronów i 14 dział, toczyła opóźniające walki odwrotowe z przeważającymi siłami rosyjskimi tworzącymi przednią straż armii rosyjskiej dowodzonej przez Iwana Dybicza Zabałkańskiego. 2 kwietnia tego samego roku stoczono II bitwę pod Kałuszynem. III bitwa miała miejsce 10 lipca 1831 roku – na kilka dni przed bojem spotkaniowym pod Mińskiem Mazowieckim przednia straż polskiego korpusu dowodzonego przez generała Wojciecha Chrzanowskiego stoczyła bój z tylną strażą rosyjskiego korpusu dowodziengo przez Jewgienija Aleksandrowicza Gołowina. Siłami polskimi liczącymi 5 baonów, 13 szwadronów i 8 dział dowodził generał Bonifacy Jagmin. Wojska polskie odniosły zdecydowane zwycięstwo biorąc do niewoli 1200 żołnierzy rosyjskich.
Kałuszynianie brali też czynny udział w powstaniu styczniowym.
W okresie międzywojennym Kałuszyn był uważany za miasto o dużej liczbie mieszkańców o przekonaniach prokomunistycznych[5].
W czasie kampanii wrześniowej w 1939 roku 1 Dywizja Piechoty Legionów im. Józefa Piłsudskiego podczas bitwy pod Kałuszynem stoczyła bój z 44. Infanterie-Regiment przyporządkowanym do SS-Regiment „Deutschland”, który należał organizacyjnie do Dywizji „Kempf”.
W 1991 roku Kałuszyn przystąpił do Stowarzyszenia Miast Pokoju.
Żydzi kałuszyńscy
Kałuszyn był ważnym obszarem osadnictwa żydowskiego. W XVII wieku powstała samodzielna gmina żydowska, a pod koniec XVIII wieku wzniesiono nową synagogę. W 1827 roku w mieście znajdowało się 145 domów i 1826 mieszkańców[6]. Żydzi stanowili 80% ogółu mieszkańców. Trudnili się głównie rzemiosłem, wielu pracowało przy produkcji tałesów – żydowskich szali religijnych. Miasto było prężnym ośrodkiem ruchu chasydzkiego.
Tuż przed wybuchem I wojny światowej (1913) w Kałuszynie żyło 8257 Żydów oraz 1413 chrześcijan. Żydzi prowadzili w tym czasie 105 sklepów, a ich średnie miesięczne zarobki wynosiły 150 rubli[7]. 50% Żydów było wówczas analfabetami. W okresie międzywojennym (1921) w Kałuszynie mieszkało 5033 Żydów, co stanowiło 82% ludności miasteczka.
W czasie okupacji niemieckiej większość Żydów z Kałuszyna została zamordowana. We wrześniu 1941 roku utworzono getto w Kałuszynie[8]. Zlikwidowano je w grudniu 1942 roku. Jego mieszkańców wywieziono w celu zamordowania w obozie zagłady w Treblince. W toku akcji deportacyjnych na miejscowym cmentarzu żydowskim Niemcy zabili około 1000 Żydów[9].
Remove ads
- Piramida wieku mieszkańców Kałuszyna w 2014 roku[10].
Burmistrzowie:
- Franciszek Stasiak (1923-1934)[11]
- Kazimierz Koszutski (1934-1939)[12]
- Eugeniusz Niezborała (1990 - 1994)
- Marian Soszyński (2002-2018)
- Arkadiusz Czyżewski (od 2018)
Zabytki
Istniejące
- klasycystyczne ratusz i poczta z pierwszej połowy XIX wieku,
- neogotycki kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława z końca XIX wieku, zbudowany według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego,
- dawne koszary królewskie zwane oberżą, które gościły Napoleona Bonaparte,
- nowy cmentarz żydowski w Kałuszynie z przełomu XIX i XX wieku
Nieistniejące
W mieście, od 1947 roku, działa klub piłki nożnej, Victoria Kałuszyn, obecnie (sezon 2024/2025) grający w klasie B, grupie siedleckiej II.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads