Loading AI tools
polski lekkoatleta Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Noji (ur. 8 września 1909 w Pęckowie, zm. 15 lutego 1943 w Auschwitz) – polski lekkoatleta, olimpijczyk, 10-krotny mistrz Polski w biegach długodystansowych[1][2][3], stolarz i warszawski tramwajarz. Zawodnik Sokoła Poznań oraz dwóch warszawskich klubów sportowych Legii i Syreny Warszawa[2]. W czasie II wojny światowej w okresie niemieckiej okupacji Polski działacz niepodległościowy, aresztowany przez Gestapo i więziony na Pawiaku, zastrzelony w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Auschwitz[4].
 Józef Noji podczas międzynarodowych zawodów lekkoatletycznych na stadionie White City – Londyn 1936. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Data i miejsce urodzenia |
8 września 1909 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 lutego 1943 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzrost |
170 cm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dorobek medalowy | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Odznaczenia | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 _BAR.svg){kind=small} | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Urodził się w małej wsi Pęckowo koło Wielenia, w ówczesnej Prowincji Poznańskiej leżącej w zaborze pruskim. Jako najmłodszy z czworga rodzeństwa był synem Pawła, miejscowego stolarza oraz Józefy z Kowalów. Jego rodzina była biedna, a warunki materialne pogorszyły się dodatkowo po śmierci ojca w 1917 roku[5]. Od najmłodszych lat Józef musiał ciężko pracować fizycznie, aby móc finansowo pomagać matce w utrzymaniu rodziny. Był żonaty z Ireną z domu Francuzik, z którą miał syna Ryszarda.
W 1923 roku ukończył 5-klasową szkołę powszechną, po zakończeniu której w 1927 roku zdobył uprawnienia czeladnicze u miejscowego mistrza stolarskiego. W tym samym roku wstąpił do regionalnego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, w którym pełnił funkcję sekretarza[5]. Rozpoczął również starty w lokalnych biegach na różnych dystansach. Z powodów materialnych opuścił rodzinne strony i przeniósł się do Bydgoszczy[5].
W Toruniu odbył służbę wojskową w 8 batalionie saperów, którą ukończył w roku 1932 w stopniu kaprala. Po zakończeniu służby powrócił do rodzinnej wsi, skąd do dorywczej pracy stawiał się wcześnie rano, biegając tam z miejsca zamieszkania 24 kilometry[5]. Drogę do kariery sportowej otworzyły mu organizowane corocznie Biegi Narodowe na Przełaj, które jako kompletnie nieznany wówczas zawodnik wygrał w 1934 roku, pokonując czołówkę polskich biegaczy[2]. Stał się sensacją sportową i już parę miesięcy później powołano go do polskiej kadry w meczu bałtyckim pomiędzy Polską, Łotwą i Estonią, w którym zajął II miejsce w biegu na 10 000 metrów, za Kazimierzem Fiałką[4].
Od 1935 roku startował jako zawodnik warszawskiej Legii, zdobywając dla tego klubu wiele medali i nagród. Po igrzyskach olimpijskich w Berlinie w 1936 roku występował również w latach 1937–1939 w barwach Syreny Warszawa. Dwukrotnie został wybrany do dziesiątki najlepszych sportowców Polski. W Plebiscycie „PS” 1936 zajął 2. miejsce, a w 1937 był dziewiąty.
W okresie międzywojennym, od 1937 roku pracował w Warszawie jako motorniczy tramwaju. W 1939 roku przygotowywał się do igrzysk olimpijskich roku 1940, ścigając się w krajowych i międzynarodowych zawodach z czołówką europejskich biegaczy oraz ze swoim największym rywalem w Polsce Januszem Kusocińskim. Był wówczas jednym z najbardziej utalentowanych polskich długodystansowców i upatrywano w nim następcę Kusocińskiego. Do wybuchu wojny 10-krotnie reprezentował barwy narodowe w meczach międzypaństwowych.
Jego karierę sportową przerwał wybuch II wojny światowej. Nie został zmobilizowany w czasie kampanii wrześniowej. Po jej zakończeniu zgłosił się do pracy w Warszawie w warsztatach tramwajowych. Ze względu na swoje osiągnięcia sportowe zwrócił uwagę Niemców. Dwukrotnie zaproponowali mu podpisanie niemieckiej listy narodowościowej (tzw. volkslisty), oferując dobrze płatne stanowisko i związane z tym przywileje. Józef Noji dwukrotnie odmówił. Na przełomie lat 1939–1940 włączył się w działalność struktur konspiracyjnych polskiego podziemia niepodległościowego. Został aresztowany przez Gestapo 18 września 1940 i umieszczony w niemieckim więzieniu przy ul. Pawiej[4][2][6].
Po blisko rocznym pobycie na Pawiaku, 23 lipca 1941 roku został wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz[7][1][2]. W transporcie liczącym 350 innych więźniów znajdowało się również wielu przedstawicieli polskiej inteligencji, jak były wiceminister skarbu Roman Rybarski, rektor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego – Witold Staniszkis, polityk PPS Adam Kuryłowicz, publicysta Piotr Kownacki[7][6].
W obozie Noji otrzymał numer 18 535 i skierowany został do pracy w obozowej stolarni. W lutym 1943 roku za próbę przemycenia grypsu został wtrącony do bunkra w bloku 11 zwanym blokiem śmierci, gdzie napisał ostatni list do żony. Następnego dnia, 15 lutego 1943 roku o godzinie 13.55, został zaprowadzony pod tzw. „ścianę śmierci” i zastrzelony strzałem w tył głowy[1]. Ocalały z Auschwitz więzień nr 21 953 – Leonidas Koreń, który był świadkiem wydarzenia zeznał, że tego dnia do bezbronnych więźniów strzelała trójka SS-manów: SS-Hauptscharführer Gerhard Palitzsch[8], SS-Unterscharführer Heinrich Schoppe oraz SS-Lagerführer Friedrich Stiwitz[4].
Józef Noji pośmiertnie został odznaczony przez komendę główną Armii Krajowej dnia 16 czerwca 1944 Krzyżem Walecznych[2] oraz 20 listopada 1944 roku przez Prezydenta RP na uchodźstwie Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
Obok Janusza Kusocińskiego Józef Noji był najbardziej znanym polskim długodystansowcem lat 30. XX w. Brał udział w igrzyskach olimpijskich w 1936 w Berlinie, gdzie zajął 5. miejsce w biegu na 5000 metrów i 14. miejsce w biegu na 10 000 metrów[1][9].
W 1936 roku w Warszawie na zawodach lekkoatletycznych, jakie odbyły się 10 i 11 października na stadionie Wojska Polskiego, wygrał bieg na 5000 m z czasem 14:58,0, wyprzedzając fińskiego dwukrotnego złotego mistrza olimpijskiego w biegach długodystansowych Volmara Iso-Hollo, który osiągnął czas 15:00,2[1].
Startował także w mistrzostwach Europy w 1938 w Paryżu, gdzie był piąty w biegu na 5000 metrów[10].
Dziesięciokrotnie zdobywał tytuły mistrza Polski:
Był też wicemistrzem Polski na 10 000 m w 1934 i brązowym medalistą w biegu na 1500 metrów w 1939[3][11].
Zdobył tytuł międzynarodowego mistrza Anglii na 6 mil w 1936[12]. Był rekordzistą Polski na 5000 metrów (14:33,4 s. – 7 sierpnia 1936 w Berlinie)[13] i w sztafecie 4 × 1500 metrów (16:02,6 s. – 28 czerwca 1939 w Warszawie)[14].
Rekordy życiowe Nojiego[14]:
| Konkurencja | Data i miejsce | Wynik |
|---|---|---|
| bieg na 800 metrów | 13 czerwca 1936, Warszawa | 2:01,5 |
| bieg na 1000 metrów | 1 września 1935, Warszawa | 2:35,0 |
| bieg na 1500 metrów | 9 sierpnia 1938, Oslo | 3:55,6 |
| bieg na 2000 metrów | 13 sierpnia 1937, Warszawa | 5:38,2 |
| bieg na 3000 metrów | 2 października 1937, Warszawa | 8:34,4 |
| bieg na 5000 metrów | 7 sierpnia 1936, Berlin | 14:33,4 |
| bieg na 10 000 metrów | 10 sierpnia 1938, Królewiec | 31:17,4 |
.JPG)
.JPG)
Józef Noji upamiętniony został:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
