Jezioro Góreckie

Jezioro Góreckie – jezioro w woj. wielkopolskim, w pow. poznańskim, w gminie Stęszew, leżące na terenie Wysoczyzny Grodziskiej^[3]. Stanowi jeden z najcenniejszych obiektów przyrodniczych Wielkopolskiego Parku Narodowego oraz najpopularniejszy cel wycieczek turystycznych w Parku^[4].

Jezioro Góreckie

Położenie
Państwo	Polska
Miejscowości nadbrzeżne	Jeziory
Region	Wysoczyzna Grodziska
Wysokość lustra	64,9-66,3 m n.p.m.
Morfometria
Powierzchnia	92,0-104,1 ha
Wymiary • max długość • max szerokość	2,55 km 0,505 km
Głębokość • średnia • maksymalna	9,0[1] m 17,2[1] m
Objętość	9340,0 tys. m³
Hydrologia
Klasa jakości wody	słaby stan ekologiczny (2013)[2]
Rodzaj jeziora	rynnowe
Położenie na mapie gminy Stęszew Jezioro Góreckie
Położenie na mapie Polski Jezioro Góreckie
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Jezioro Góreckie
Położenie na mapie powiatu poznańskiego Jezioro Góreckie
52°15′46″N 16°47′53″E

Opis ogólny

Jest to jezioro rynnowe (jedno z trzech w rynnie górecko-budzyńskiej), położone w centralnej części Wielkopolskiego Parku Narodowego. Powstało w czasie recesji ostatniego lądolodu skandynawskiego, jak pokrył obszar Wielkopolski^[5].

W systemie gospodarki wodnej jest jednolitą częścią wód powierzchniowych o kodzie PLLW10141 i typie 2a (jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, stratyfikowane) i leży na obszarze dorzecza Odry^[6].

Linia brzegowa jest słabo rozwinięta, stoki strome, w około 60% porośnięte lasami, a zlewnia asymetryczna względem misy - rozciąga się przede wszystkim na północ i wschód od akwenu^[5]. Kształt jeziora przypomina literę "L" (w północnej części przebieg równoleżnikowy, w południowej południkowy). Na jeziorze znajdują się dwie wyspy: mniejsza Kopczysko i większa Wyspa Zamkowa^[7], z ruinami romantycznego zamku Klaudyny Potockiej z Działyńskich.

Z jeziora wypływa okresowy strumień łączący Jezioro Góreckie z Jeziorem Dymaczewskim.

Akwen zasilany jest wodami opadowymi, wodami podziemnymi poziomu wodonośnego międzyglinowego górnego i poziomu wodonośnego wielkopolskiej doliny kopalnej (dominuje to trzecie źródło)^[5].

Dane morfometryczne

Powierzchnia zwierciadła wody według różnych źródeł wynosi od 92,0 ha^[8] do 104,1 ha^[1]. Zwierciadło wody położone jest na wysokości 64,9 m n.p.m.^[8] lub 66,3 m n.p.m.^[1] Średnia głębokość jeziora wynosi 9,0 m^[1], natomiast głębokość maksymalna 17,2 m^[1]. Długość linii brzegowej to 8300 m^[9].

Naturalna płycizna, która przebiega w poprzek misy jeziornej na wysokości Wyspy Zamkowej, dzieli akwen na dwa baseny - południowy i północno-zachodni^[10]. Południowy charakteryzuje się brzegami o stromych spadach i większą głębokością, która na prawie ⅓ obszaru waha się w granicach od 10 do 15 m (istnieją tu dwa siedemnastometrowe głęboczki). Basen północno-zachodni jest natomiast znacznie bardziej płytki (średnia głębokość waha między 5, a 10 m przy maksymalnej 12 m)^[4].

Przyroda

Akwen jest przedmiotem licznych badań naukowych od 1928. W latach 1935–1938 badał go z użyciem krążka Secchiego prof. Gabriel Brzęk. Badania czystości wód w latach 1974-1975, przeprowadził zespół kierowany przez Izabelę Dąmbską, a w latach 1992-1993 zespół Jerzego Zerbego^[4]. W 1995, w związku z pogarszającym się stanem wód, wprowadzono całkowity zakaz kąpieli w jeziorze^[5]. Część Jeziora Góreckiego stanowi obszar ochrony ścisłej. W oparciu o badania przeprowadzone w 2005 wody jeziora zaliczono do III klasy czystości^[8]. Na podstawie badań z roku 2013 stan ekologiczny wód jeziora sklasyfikowano jako słaby, o czym zadecydowała IV klasa fitoplanktonu. Stan makrofitów był wówczas umiarkowany, a normy dobrego stanu przekraczała m.in. zawartość azotu całkowitego. W tym samym roku żadna z badanych substancji priorytetowych nie przekroczyła norm dobrego stanu chemicznego^[2]. Od grudnia 2009 na jeziorze pracuje aerator pulweryzacyjny z napędem wietrznym^[11].

W obrębie roślin wodnych i szuwaru wyróżniono jedenaście zbiorowisk roślinnych w randze zespołu, reprezentujących dwie klasy fitosocjologiczne: Potametea i Phragmitetea australis^[5]. Na łąkach zachodniego brzegu odkryto w latach 50. XX wieku stanowisko ślimaka – Truncatellina costulata (poczwarówka żeberkowana). Było to jego jedyne stanowisko w okolicach Poznania. Wyginęła doszczętnie (przed 1955) kaldezja dziewięciornikowata, występująca w strefie brzegowej akwenu. W wodach jeziora wykryto natomiast rzadkie rdestnice – włosowatą i nitkowatą, jak również makroglon – Lychnothamnus barbatus^[12].

W 2007 stwierdzono w akwenie wysokie wartości koncentracji chlorofilu-a (11,30-72,22 µg dm-3) oraz biomasy fitoplanktonu (1,90-36,50 mg dm-3). Zbiorowisko fitoplanktonu było wówczas zdominowane przez sinice, a w szczególności przez Aphanizomenon flos-aquae, Planktothrix agardhii, Pseudanabaena limnetica i Limnothrix redekei. Inne wykryte w jeziorze gatunki sinic to Anabaena flos-aquae i Limnothrix redekei. Żyją tu też m.in. zielenice: Elakatothrix spirochroma, Chlamydomonas globosa, Oocystis lacustris, Treubaria triappendiculata, Oocystis rhomboides, Monoraphidium contortum, złotowiciowce Erkenia subaequiciliata, kryptofity: Cryptomonas marssonii, Cryptomonas reflexa, Rhodomonas minuta, Cryptomonas rostrata, Chroomonas acuta i bruzdnice: Peridiniopsis berolinense i Peridiniopsis polonicum^[5]. W wodach jeziora odkryto bakteriofaga ΦAGATE infekującego bakterie Bacillus pumilus, który okazał się być przedstawicielem nowego, nie znanego wcześniej gatunku^[13].

Badania roślinności wodnej i szuwarowej wykazały wysoki poziom trofii wód jeziora^[5].

Na brzegach akwenu rośnie kilka drzew pomnikowych, zwłaszcza od strony Jezior. Na brzegu południowo-zachodnim (tzw. Ogrodowiec) rośnie dąb szypułkowy o dwóch zrośniętych gałęziami pniach (obwody 530 i 360 cm)^[10].

W okresie jesiennych przelotów ptactwa, akwen gromadzi tysiące osobników gęgawy, nurogęsi^[10], gęsi zbożowej i białoczelnej^[5].

Otoczenie i turystyka

Nad jeziorem lub w bezpośrednim jego otoczeniu znajdują się: Muzeum Przyrodnicze Wielkopolskiego Parku Narodowego, Głaz Izabeli Dąmbskiej, Stacja Ekologiczna UAM, Głaz Franciszka Jaśkowiaka i obszar ochrony ścisłej Grabina. Wzdłuż południowego i północno-wschodniego brzegu prowadzi czerwony szlak pieszy nr 186 z Osowej Góry do Puszczykówka^[14].

Galeria

• 
  Jezioro Góreckie
• 
  Dawna plaża na południowo-wschodnim brzegu (zamknięta w 1995)
• 
  Aerator pulweryzacyjny na akwenie
• 
  Zamek Klaudyny Potockiej na Jeziorze Góreckim
• 
  Zamek Klaudyny Potockiej na Jeziorze Góreckim zimą