Loading AI tools
Jerzy Kuryłowicz (ur. 26 sierpnia 1895 w Stanisławowie, zm. 28 stycznia 1978 w Krakowie) – polski językoznawca. Zajmował się przede wszystkim językoznawstwem diachronicznym oraz językami indoeuropejskimi. Jest uważany za jednego z najważniejszych lingwistów XX wieku[1] oraz za jednego z największych specjalistów w dziedzinie indoeuropeistyki[2].
| Data i miejsce urodzenia |
26 sierpnia 1895 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 stycznia 1978 |
| Zawód, zajęcie |
językoznawca |
| Narodowość |
polska |
| Odznaczenia | |
   | |
Urodził się w rodzinie Romana, urzędnika, i Flory z Kleczyńskich. Był starszym bratem Włodzimierza, mikrobiologa. Uczęszczał do szkół we Lwowie z niemieckim językiem nauczania (1901–1913), w tym do gimnazjum klasycznego (jego nauczycielem był m.in. językoznawca Gerson Blatt). Po zakończeniu nauki szkolnej wyjechał na studia do Hochschule für Welthandel w Wiedniu, gdzie uczęszczał na zajęcia z ekonomii, handlu, języków obcych oraz dodatkowo prawa i języków orientalnych (1913–1914).
Gdy wybuchła I wojna światowa, został wysłany na front w stopniu porucznika armii austriackiej.
Po wojnie studiował romanistykę i germanistykę na lwowskim Uniwersytecie Jana Kazimierza oraz równocześnie indologię i semitystykę, jednak m.in. językoznawca Andrzej Gawroński zwrócił uwagę na ogromne zdolności językowe Kuryłowicza i postarano mu się o stypendium w Paryżu, gdzie studiował u Meilleta, Vendryesa, Blocha oraz Cohena i Roquesa. W 1929 został mianowany profesorem na Uniwersytecie Lwowskim. Pełnił tam funkcję kierownika Zakładu Językoznawstwa Indoeuropejskiego i Zakładu Filologii Romańskiej. Na przełomie czerwca/lipca 1939 został wybrany ostatnim dziekanem Wydziału Humanistycznego polskiego UJK w okresie II RP[3].
W wyborach samorządowych z maja 1939 uzyskał mandat radnego Rady Miasta Lwowa, startując z Listy Chrześcijańsko-Narodowej[4].
Po II wojnie światowej na krótko (1946–1948) objął Katedrę Językoznawstwa Ogólnego na Uniwersytecie Wrocławskim, ale trudne warunki życia w mieście sprawiły, że przeniósł się do Krakowa, na Uniwersytet Jagielloński, w którym pełnił funkcję kierownika Katedry Językoznawstwa Ogólnego do przejścia na emeryturę w 1965 roku. Przez kilkanaście lat był też opiekunem katedr anglistyki, romanistyki i germanistyki.
Był członkiem wielu akademii naukowych (1931 członek-korespondent, 1938 członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności; 1952 członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk)[5].
Jego prace stanowią podstawową lekturę z zakresu językoznawstwa indoeuropejskiego. Przyczynił się także do rozwoju metodologii językoznawstwa diachronicznego, m.in. rekonstrukcji wewnętrznej. Wiele pisywał ogólnie o języku, opierając się na poglądach Hjelmsleva, ale swoich poglądów nie zebrał w spójną syntetyczną teorię. Do ważniejszych publikacji należą: L'Apophonie en indo-européen (1956) i The Inflectional Categories of Indo-European (1964).
Wypracował teorię hierarchii funkcji płaszczyzn i jednostek językowych[1]. Zajmował się problematyką izomorfizmu struktur fonologicznych, morfologicznych i składniowych[1]. Doprecyzował pojęcie znaku językowego i analogii[1]. Badał relację między diachronią a synchronią w języku[1]. Istotny jest jego wkład w zakresie teorii laryngalnej oraz akcentologii indoeuropejskiej[2].
Według wspomnień prof. Mieczysława Szymczaka Jerzy Kuryłowicz miał fenomenalną pamięć, która pozwoliła mu na opanowanie kilkudziesięciu języków (oprócz tych, którymi posługują się Europejczycy, biegle znał języki semickie i hetyckie, język perski oraz sanskryt, a także klasyczną grekę i łacinę)[6].
Zmarł w Krakowie, pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera 3-wsch-po prawej Przuchnickich)[7][8].
- Kuryłowicz, J., 1936. Derivation lexicale et derivation syntaxique. Kuryłowicz, J.,1960, 41–50.
- Kuryłowicz, J., 1938. Struktura morfemu. Kuryłowicz, J., 51–65.
- Kuryłowicz, J., 1949a. La nature des proces dits ’analogiques’. Acta Linguistica 5:121-38.
- Kuryłowicz, J., 1949b. La notion de l’isomorphisme. Kuryłowicz, J., 1960, 16–26.
- Kuryłowicz, J., 1949c. Le probleme du classement des cas. Kuryłowicz, J., 1960, 131–154.
- Kuryłowicz, J., 1960. Esquisses linguistiques. Wrocław – Kraków, Polska Akademia Nauk.
- Przedruki pięciu najważniejszych artykułów Kuryłowicza w przekładzie A. Holvoeta na język angielski zostały wydane przez W. Smoczyńskiego jako The Young Kuryłowicz, Kraków 2004.
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1 października 1957)[9]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)[10]
- Nagroda Państwowa I stopnia za dzieło pt. L‘Accentuation des langues indoeuropeennes (1955)[11]
- Nagroda Państwowa I stopnia z okazji 20-lecia Polski Ludowej (22 lipca 1964)[12]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
