Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jerzy Henryk Lubomirski, herbu Szreniawa bez Krzyża (ur. 28 maja 1817 w Wiedniu, zm. 25 maja 1872 w Krakowie) – książę, polityk galicyjski i austriacki, ordynat przeworski, poseł do austriackiej Rady Państwa, dziedziczny członek austriackiej Izby Panów, kurator literacki Ossolineum.
 Jerzy Henryk Lubomirski - litografia Josefa Kriehubera z 1847 | |
.jpg) Szreniawa bez krzyża | |
| książę | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
28 maja 1817 |
| Data i miejsce śmierci |
25 maja 1872 |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona |
Cecylia Zamoyska |
| Dzieci |
Teresa Celestyna Radziwiłł (1856-1883), Elżbieta Lubomirska (1858-1859), Maria Tyszkiewicz (1860-1942), Andrzej Lubomirski (1862-1953), Kazimierz Lubomirski (1869-1930) |
| Rodzeństwo |
Dorota Lubomirska (1807-1832), Izabela Maria Sanguszko (1803-1870), Jadwiga de Ligne (1815-1895) |
Początkowo otrzymał wykształcenie domowe pod nadzorem E. Jourdaina, następnie kształcił się w prywatnej szkole Klinkowstroma w Wiedniu[1]. Następnie studiował historię, filozofię i literaturę na uniwersytecie w Pradze (1834–1836)[2]. Jednym z jego mistrzów był współtwórca czeskiego odrodzenia narodowego kanonik wyszehradzki ks. Václav Štulc, pod którego wpływem próbował opracować wspólną ortografię dla języka polskiego i czeskiego.
Po studiach w latach 1837–1845 odbył wiele podróży po Europie. Najchętniej przebywał we Włoszech (Nicea, Rzym, Palermo, Neapol). Poznał wówczas szereg przedstawicieli emigracji polskiej, m.in. Joachima Lelewela. Od czasu nauki w Wiedniu był serdecznym przyjacielem Zygmunta Krasińskiego, z którym w 1842 odbył wędrówkę po Alpach. W czasie pobytu w Paryżu (1843) wszedł w środowisko Hotelu Lambert i nawiązał bliskie stosunki z księciem Adamem Czartoryskim[1]. Długoletnia przyjaźń łączyła go również z Augustem Cieszkowskim.
Po powrocie do kraju, w zastępstwie chorego ojca zajmował się zarządem dóbr przeworskich, a także objął kuratelą lwowskiego Ossolineum[3]. Po wybuchu Wiosny Ludów stanął na czele deputacji, która 19 lutego 1848 roku wręczyła gubernatorowi Franzowi Stadionowi adres z żądaniami narodowymi i wolnościowymi. Był także prezesem delegacji, która 6 stycznia 1848 roku przedstawiła żądania Polaków u cesarza. Na zjeździe politycznym polskim we Wrocławiu w maju tego roku należał do przeciwników powstania trójzaborowego rządu i był rzecznikiem utworzenia legalnej Ligi Polskiej[1]. Podpisał także odezwę do ludów Europy wzywającą wolne narody do przywrócenia Polski. Po powrocie do Wiednia dalej zabiegał u rządu na rzecz koncesji dla Galicji. Uczestnik Zjazdu Słowiańskiego w Pradze, gdzie usiłował doprowadzić do porozumienia z Ukraińcami na zasadzie równouprawnienia[4]. W czasie walk ulicznych w Pradze 13 czerwca 1848 roku został aresztowany[5].
Poseł z okręgu łańcuckiego na sejm w Wiedniu i Kromieryżu. Zasiadał w nim po prawej stronie, będąc zarazem zwolennikiem koncepcji słowiańsko-federacyjnej. Zwalczany ostro przez liberałów i demokratów, przeżył załamanie nerwowe i zrezygnował z mandatu poselskiego. Następnie leczył się w zakładach psychiatrycznych w Griifenbergu i Lipsku (1849)[1].
Po powrocie do kraju, w październiku 1849 roku, zajął się majątkiem w Przeworsku. Po śmierci ojca, w 1850 roku odziedziczył tytuł księcia i został od 1868 roku pierwszym ordynatem ordynacji przeworskiej[6]. W latach 1847–1851 i 1869-1872 kurator Zakładu Narodowego im. Ossolińskich[7], któremu przekazał bibliotekę i zbrojownię przeworską[3].
Wspomagał Pawła Stalmacha i jego „Gwiazdkę Cieszyńską”. W 1863 roku w czasie powstania styczniowego był związany z organizacją narodową, m.in. zorganizował szpital powstańczy w Przeworsku[1]. Jako konserwatysta był jednocześnie rzecznikiem pozyskania Austrii dla sprawy polskiej i poddania polityki krajowej Hotelowi Lambert[1]. W latach 1861–1867 poseł do galicyjskiego Sejmu Krajowego z okręgu żółkiewskiego w miejsce Włodzimierza Dzieduszyckiego, który nie przyjął mandatu[2]. Członek dziedziczny austriackiej Rady Panów (15 września 1870 – 25 maja 1872).
Współtwórca Akademii Umiejętności w Krakowie (1872)[5]. Był także honorowym członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[8]. W 1858 roku był jednym z organizatorów wystawy starożytności w Krakowie[9]. Sfinansował także restaurację Sukiennic[1].
Zmarł w Krakowie po ciężkiej chorobie. Pochowany został w kaplicy rodzinnej obok matki w dominikańskim kościele św. Trójcy w Krakowie.
Urodził się w rodzinie arystokratycznej jako syn mecenasa sztuki i założyciela ordynacji przeworskiej Henryka Ludwika (1777–1850) i Teresy z Czartoryskich (1785–1868). Miał trzy: siostry: Dorotę (1807–1832), Izabelę Marię (1808–1890), żonę księcia Władysława Hieronima Sanguszki (1803–1870) i Jadwigę Julię (1815–1895), żonę księcia Eugene’a Charles’a de Ligne (1802–1880).
Od 1853 roku był mężem Cecylii z Zamojskich (1831–1904), mieli dzieci: Teresę Celestynę (1856–1883), żonę Karola Fryderyka Radziwiłła (1839–1907), Elżbietę (1858–1859), Marię (1860–1942), żonę właściciela dóbr w pow. lipowieckim na Ukrainie hrabiego Benedykta Tyszkiewicza (1849–1939), III ordynata przeworskiego Andrzeja (1862–1953) i Kazimierza (1869–1930)[10].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
