Jawischowitz
niemiecki nazistowski podobóz Auschwitz-Birkenau Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jawischowitz – niemiecki nazistowski podobóz Auschwitz-Birkenau, zlokalizowany w Jawiszowicach[2].
| Podobóz Auschwitz-Birkenau | |
| Odpowiedzialny | |
|---|---|
| Rozpoczęcie działalności |
15 sierpnia 1942 |
| Zakończenie działalności |
18/19 stycznia 1945 |
| Terytorium |
Polska pod okupacją niemiecką (terytorium anektowane przez III Rzeszę) |
| Miejsce | |
| Liczba więźniów |
1998 (stan na 17 stycznia 1944) |
| Narodowość więźniów |
głównie Żydzi |
| Liczebność personelu | |
| Komendanci |
SS Unterscharführer Wilhelm Kowol (15 sierpnia 1942 – lipiec 1944) |
| Wyzwolony przez | |
|
29 stycznia 1945 | |
Położenie na mapie gminy Brzeszcze  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego  | |
 49°58′21,1735″N 19°08′15,0392″E | |
Obóz utworzony został w 1942 roku na mocy umowy komendanta KL Auschwitz Rudolfa Hössa z Kopalnią Węgla Kamiennego „Brzeszcze”, należącą do Koncernu Hermann Göring[1]. Kopalnia była jednym z przedsiębiorstw strategicznym w programie gospodarczym III Rzeszy, wydobyty z niej węgiel miał służyć do wytwarzania energii elektrycznej[3]. Pierwszy transport z 150 Żydami trafił do podobozu 15 sierpnia 1942. Po raz pierwszy w historii hitlerowskich obozów więźniowie zaczęli pracę pod ziemią jako górnicy[4]. Liczba przymusowych pracowników przez większość czasu istnienia Jawischowitz wzrastała, w czerwcu 1944 wynosiła 2,5 tys.[5], choć niektóre szacunki mówią nawet o 3 tysiącach więźniów[6]. Byli to w większości Żydzi, choć była też niewielka liczba zwykłych więźniów - Polaków, Niemców i Rosjan, którzy trafiali tam m.in. z powodu niesubordynacji wobec kierownictwa kopalni. Nie mieli oni jednak pasiaków, nie tatuowano im numerów obozowych, a po odsiedzeniu wyroku wracali na wolność[5].
Podobóz został zbudowany na terenie, gdzie mieści się park przy ulicy Dworcowej. Składał się z kilkunastu baraków murowanych (przeznaczonych dla załogi podobozu, kuchni i chorych więźniów[5]) i drewnianych (w tym 7 mieszkalnych dla więźniów)[5][7]. Mimo rozbudowy obozu w 1944, panowało w nim przepełnienie; w barakach przeznaczonych dla 54 więźniów mieszkało ich nawet 300[4]. Do obozu prowadziła brama z napisem Arbeit macht frei i informacją, że jest to podobóz KL Auschwitz. Obok niej znajdowały się dwie kamienne figury przedstawiające górników, wykonane przez więźnia Jakuba Markiela[8].
Praca więźniów polegała głównie na wydobywaniu węgla w Kopalni „Brzeszcze”, wykonywali też oni prace budowlane na terenie obozu i obok kopalni, a od 1944 pracowali również w sortowni[4]. Choć oficjalnie czas pracy pod ziemią wynosił 8 godzin, zdarzały się sytuacje, że niektórzy nie wychodzili na powierzchnię przez 24 godziny. Miało to związek z tym, że Niemcy mocno pilnowali wyznaczonych norm, które każda zmiana musiała wypełnić[4]. Więźniowie nie mogli kontaktować się z innymi pracownikami kopalni, wyróżniały ich latarnie z czerwoną farbą olejną u nasady. Codziennie szli oni boso do miejsca pracy i z powrotem, śpiewając obowiązkowo pieśni[5]. W przeciwieństwie do innych obozów, z powodu pracy w kopalni, apel obozowy odbywał się wyłącznie w niedziele, które były dniami wolnymi od pracy. Tego dnia również, w godzinach 15-16, więźniowie musieli występować, śpiewając lub wystawiając skecze. Choć władze obozu zezwalały na oglądanie tych występów przez mieszkańców z zewnątrz, nie cieszyły się one zbytnią popularnością. Ludzie wiedzieli, w jakich warunkach tak naprawdę żyją i pracują. Mimo wielu udogodnień, wysłanie do Jawiszowic traktowano jak wyrok śmierci. Chociaż, jak w każdym nazistowskim obozie brakowało tam jedzenia, to więźniowie nie mieli jednak problemów z wszami, bo z racji wykonywanej pracy codziennie kąpali się i zmieniali ubrania. Karano nawet za najmniejsze przewinienia, do wymierzania kary chłosty służył kozioł stojący na placu apelowym. Więzień, otrzymując uderzenia, musiał je głośno liczyć[5]. Co jakiś czas przeprowadzano selekcję - niezdolnych do pracy więźniów wywożono do komór gazowych w Auschwitz. Według zachowanych danych, w taki sposób zginęło co najmniej 1,8 tys. więźniów[4]. Zwłoki zmarłych wywożono co tydzień do krematorium, które znajdowało się w macierzystym obozie[5].
W nocy z 18 na 19 stycznia 1945 więźniowie podobozu zostali pośpiesznie ewakuowani i dołączeni do marszu śmierci z obozu Auschwitz-Birkenau. Podczas ewakuacji załoga starała się zniszczyć dokumentację obozową, zabrano z niego także wszystkie wartościowe przedmioty[5]. W obozie pozostało jedynie 70 więźniów niezdolnych do marszu. Doczekali oni nadejścia Armii Czerwonej 29 stycznia 1945 roku, po którym zostali otoczeni opieką medyczną przez lokalny oddział PCK[4][5].
Po obozie nie pozostało wiele śladów. Z dawnych zabudowań obozowych do XXI w. przetrwały tylko łaźnia i ustawiona obok niej stara latarnia. Przed budynkiem Zespołu Szkół nr 6 w Jawiszowicach od 1945 roku znajdują się dwie figury górników, a ich kopie umieszczono na terenie dawnego podobozu. Tam też znajduje się tablica informacyjna i pomnik zaprojektowany przez Bogdana Rzenno[3][7][8].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
