Loading AI tools
czeski polityk Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Masaryk, również Jan Garrigue Masaryk (ur. 14 września 1886 w Pradze, zm. 10 marca 1948) – czechosłowacki dyplomata i polityk socjaldemokratyczny, minister spraw zagranicznych Czechosłowacji w latach 1940–1948, ambasador Czechosłowacji w Wielkiej Brytanii w okresie 1925–1938, wolnomularz[1]; syn Tomáša Garrigue Masaryka, pierwszego prezydenta Czechosłowacji.
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 marca 1948 |
| Ambasador Czechosłowacji w Wielkiej Brytanii | |
| Okres | |
| Przynależność polityczna |
bezpartyjny |
| Minister Spraw Zagranicznych Czechosłowacji na uchodźstwie | |
| Okres | |
| Przynależność polityczna |
bezpartyjny |
| Minister Spraw Zagranicznych Czechosłowacji | |
| Okres | |
| Przynależność polityczna |
bezpartyjny |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
   | |
Urodził się w Pradze jako syn Tomáša i Charlotte Garrigue-Masarykovej. Studiował w Pradze i Wiedniu. Po uzyskanym dyplomie odbył służbę wojskową w armii Austro-Węgier, po czym wyjechał do Stanów Zjednoczonych (1907) – miejsca, gdzie wychowywała się jego matka. Próbował tworzyć tam czeskie, a później czeskosłowackie środowisko emigracji niepodległościowej. W 1918 wrócił do kraju. Zaciągnięty do armii walczył na froncie polskim I wojny światowej[2]. Zdezerterował z wojska i został potem osobistym sekretarzem Edvarda Beneša.
W latach 1925–1938 był ambasadorem I republiki w Londynie. Podał się do dymisji na znak protestu przeciwko układowi monachijskiemu. Pozostał jednak w Anglii. W 1940 otrzymał tekę ministra spraw zagranicznych Czechosłowackim Komitecie Narodowym – nieuznawanym wówczas jeszcze przez aliantów za emigracyjny rząd. Funkcję pełnił aż do końca wojny, w czasie której wygłaszał przez radio przemówienia do Czechów.
Po 1945, był jednym z przedstawicieli sił demokratycznych w zdominowanym przez komunistów rządzie Czechosłowacji (pozostawał ministrem bezpartyjnym)[3]. Opowiadał się za przyłączeniem Czechosłowacji do planu Marshalla, o co zabiegał w czasie wizyty w Moskwie, nie zgodził się na to Józef Stalin[4].
20 lutego 1948 roku 12 niekomunistycznych ministrów podało się do dymisji, chcąc wymusić rozwiązanie rządu przez prezydenta i nowe wybory. Jednak do tego potrzeba było dymisji połowy gabinetu złożonego z 26 tek. Jan Masaryk nie złożył dymisji. Niezdecydowany Beneš przyjął dymisje demokratów i na ich miejsce nominował kandydatów partii komunistycznej[5]. Na prośbę Beneša Masaryk pozostał na stanowisku w nowym rządzie komunistów.
Trzy tygodnie później Jan Masaryk wypadł z okna w podejrzanych okolicznościach. Oficjalne śledztwo stwierdziło samobójstwo. Opinia publiczna nie wierzyła w taką wersję. Mawiano wówczas w Pradze:
Jan Masaryk wyskoczył z najwyższego piętra budynku MSZ, zamykając za sobą okno[6].
Wersja o samobójstwie została podtrzymana przez śledztwo przeprowadzone w czasie Praskiej Wiosny, w 1968 i zaraz po upadku komunizmu na początku lat 90. Istnieje również wersja, w myśl której obawiający się aresztowania Masaryk wyszedł przez okno swojego mieszkania i gzymsem próbował dostać się do sąsiednich pomieszczeń, co jednak zakończyło się śmiertelnym wypadkiem[7]. Na początku 2004 czeski Urząd Śledzenia i Dokumentowania Zbrodni Komunizmu ustalił, że tajemnicza śmierć Jana Masaryka była morderstwem, jednak nie wyjaśniono wszystkich okoliczności tragicznej śmierci[8][9].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
