Języki urzędowe Rosji

Ogólnonarodowym językiem urzędowym na całym terytorium Rosji jest język rosyjski, co jest zapisane w art. 68 ust. 1 Konstytucji^[1], ust. 2. gwarantuje prawo republik wchodzących w skład Rosji do ustanowienia własnych dodatkowych języków urzędowych funkcjonujących obok rosyjskiego.

Obecnie w skład Rosji wchodzi 21 republik. 20 z tych republik skorzystało z prawa deklarowania własnych języków urzędowych, tylko Karelia nie zatwierdziła we własnej konstytucji dodatkowego języka urzędowego (niemniej języki karelski, fiński i wepski ustanowione są jako dodatkowe języki na niektórych obszarach republiki).

Lista republik w składzie Rosji, które oprócz języka rosyjskiego zatwierdziły własne języki urzędowe

1. Republika Adygei (Adygeja): język adygejski^[2]
2. Republika Ałtaju (Ałtaj): język ałtajski^[3]
3. Republika Baszkirii (Baszkiria): język baszkirski^[4]
4. Republika Buriacji (Buriacja): język buriacki^[5]
5. Republika Chakasji (Chakasja): język chakaski^[6]
6. Republika Czeczeńska (Czeczenia): język czeczeński^[7]
7. Republika Czuwaska (Czuwaszja): język czuwaski^[8]
8. Republika Dagestanu (Dagestan): języki narodów Dagestanu^[9]
9. Republika Inguska (Inguszetia): język inguski^[10]
10. Republika Sacha (Jakucja): język jakucki^[11]
11. Republika Kabardyjsko-Bałkarska (Kabardo-Bałkaria): język kabardyjski, język bałkarski^[12]
12. Republika Kałmucji (Kałmucja): język kałmucki^[13]
13. Republika Karaczajsko-Czerkieska (Karaczajo-Czerkiesja): język abazyński, język karaczajski, język nogajski, język czerkeski^[14]
14. Republika Komi (Komi): język komi^[15]
15. Republika Maryjska (Mari El): język maryjski (górnomaryjski i wschodniomaryjski)^[16]
16. Republika Mordwińska (Mordowia): język mordwiński (moksza, erzja)^[17]
17. Republika Północnoosetyjska – Alania (Osetia Północna): język osetyński^[18]
18. Republika Tatarstanu (Tatarstan): język tatarski^[19]
19. Republika Tuwy (Tuwa): język tuwiński^[20]
20. Republika Udmurcka (Udmurcja): język udmurcki^[21]
21. Republika Krymu^[22](Krym): język ukraiński, język krymskotatarski

Liczba języków urzędowych

Dokładne określenie liczby języków urzędowych Rosji nie jest możliwe z kilku powodów.

W Dagestanie oficjalnie urzędowymi są „języki narodów Dagestanu“, ale oficjalnej listy narodów (i języków) nie ma. Spis narodowy 2002 odnotował 23 języki^[23] narodów, które można określić za historycznie zamieszkujących Dagestan^{[potrzebny przypis]}. Władze dagestańskie informują, że na terenie republiki istnieją 102 narody i narodowości, z czego 14 jest "obdarzonych politycznymi atrybutami"^[24], a 30 to narody i narodowości „rdzenne“^[25]. Jednak żaden z języków wprost nie został określony jako urzędowy.

Konstytucja Republiki Ałtaju określa jako język urzędowy obok rosyjskiego też „język ałtajski“, lecz w nauce współczesnej przyjęte jest dzielenie na dwa języki: południowoałtajski oraz północnoałtajski.

Konstytucja Republiki Kabardyksko-Bałkarskiej określa jako języki urzędowe obok rosyjskiego też „język kabardyński, język bałkarski“. Konstytucja Republiki Karaczajo-Czerkieskiej określa jako języki urzędowe obok rosyjskiego też „język abazyński, język karaczajski, język nogajski, język czerkeski“. Klasyfikacje naukowe deklarują język kabardyjski jako ten samy język co i „język czerkeski“. Tak samo język bałkarski jest uznawany przez naukę jako ten sam wspólny język karaczajsko-bałkarski co i „język karaczajski“.

Konstytucja Republiki Maryjskiej określa jako języki urzędowe obok rosyjskiego też „język maryjski (górnomaryjski i wschodniomaryjski)“. Określenie w nawiasach w konstytucji wynika z tego, że język maryjski jest mocno zróżnicowany dialektalnie oraz występują w nim dwa standardy literackie: górnomaryjski i wschodniomaryjski.

Konstytucja Republiki Mordwy określa jako język urzędowy obok rosyjskiego też „język mordwiński (mokszański i erzjański)“. Te dwa języki spokrewnione – język moksza oraz język erzja – są łączone we wspólny „język mordwiński“ tylko według tradycji.

Języki z oficjalnym statusem

Poza językami oficjalnymi, na obszarach zwartego zamieszkiwania mniejszości narodowych, języki tych mniejszości mogą być wprowadzane jako języki z oficjalnym (urzędowym) statusem. Języki te mogą wprowadzać wszystkie jednostki administracyjne Rosji, bez względu na ich status, tj. poza republikami również kraje, obwody, czy okręgi autonomiczne, a języki te wprowadzane są przeważnie na części obszaru takiej jednostki^[26]:

• chantyjski (Chanty-Mansyjski Okręg Autonomiczny^[27], Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny^[28])
• czukocki (Jakucja)^[29]
• dołgański (Jakucja)^[29]
• ewenkijski (Jakucja)^[29]
• eweński (Jakucja)^[29]
• fiński (Karelia)^[30]
• jukagirski (Jakucja)^[29]
• karelski (Karelia)^[30]
• kazachski (Republika Ałtaju)^[31]
• komi-permiacki (Okręg Komi-Permiacki Kraju Permskiego)^[32].
• mansyjski (Chanty-Mansyjski Okręg Autonomiczny)^[27]
• nieniecki (Chanty-Mansyjski Okręg Autonomiczny^[27], Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny^[28])
• selkupski (Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny)^[28]
• wepski (Karelia)^[30]

Oficjalny status języków mniejszości narodowych w miejscach zwartego występowania tych mniejszości nadany został również w niektórych innych jednostkach administracyjnych Rosji (Baszkiria, Buriacja, Chakasja, Czukocki Okręg Autonomiczny, Mari El, Tatarstan, Udmurcja), jednak bez dokładnego określania, o jakie języki chodzi.