Język tonalny

Język tonalny – język, w którym każda sylaba ma przypisany pewien ton, polegający na odpowiedniej modulacji głosu. Najwięcej języków tonalnych występuje w Azji Południowo-Wschodniej oraz w zachodniej Afryce. Przykładami języków tonalnych są tajski, wietnamski, języki chińskie, czadyjskie czy też język joruba.

Języki tonalne na świecie

Schemat tonów w języku tajskim

Schemat tonów w języku kantońskim

Schemat tonów w języku wietnamskim (Hanoi)

Schemat tonów w języku wietnamskim (dialekt północny)

Schemat tonów w standardowym języku mandaryńskim

Ton należy odróżnić od akcentu tonicznego występującego w takich językach, jak starożytna greka, serbsko-chorwacki, szwedzki, norweski, łotewski czy japoński, a polegającego na podwyższeniu lub obniżeniu tonu niektórych sylab w wyrazie.

Ton w językach tonalnych ma najczęściej funkcję dystynktywną, tzn. dany ton decyduje o znaczeniu wyrazu. Przykład z języka tajskiego: Maí maĭ maî maī „Nowe drewno się pali, nieprawdaż?”^[1].

Istnieją dwa typy tonów: rejestrowe (ang. register), których wysokość nie ulega zmianie, oraz konturowe (ang. contour), których wysokość ulega zmianie w obrębie jednej sylaby. Przykłady tonów konturowych: rosnąco-opadający, wysoki opadający, średni rosnący, opadająco-falujący^[2]. Kontury oznacza się zazwyczaj podwójnymi cyframi od 1 (ton najniższy) do 5 (ton najwyższy), np. 55: ton bardzo wysoki (5) równy; 31: zaczynający się tonem średnim (3), opadający do tonu bardzo niskiego (1).

Liczba i rodzaj tonów znacznie się różni w zależności od języka np.:

• 2 tony – język apacze, język limburski^[3]
• 3 tony – język tybetański, język joruba
• 4 tony – język mandaryński
• 5 tonów – język tajski
• 6 tonów – język zhuang, język wietnamski^[4], język kantoński^[5]
• 7 tonów – język hmong (Zielonych Hmongów)^[6]
• 9 tonów – język hmong (Białych Hmongów)^[7].

Zobacz też

• intonacja

Przypisy

1. Joe Cummings: Thai Phrasebook, Lonely Planet 1984 (ang.).
2. Alfred F.A.F. Majewicz Alfred F.A.F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 191, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 (pol.).
3. GastonG. Dorren GastonG., Babel: Around the World in Twenty Languages, Atlantic Monthly Press, 4 grudnia 2018, ISBN 978-0-8021-4672-4 [dostęp 2024-10-06] (ang.). Brak numerów stron w książce
4. Monika Heyder: Język wietnamski – rozmówki Assimil s. 8–9
5. Kam Y Lau: Cantonese Phrasebook Lonely Planet s. 8 (ang.).
6. David Bradley: Thai Hill Tribes Phrasebook Lonely Planet (ang.).
7. Alfred F.A.F. Majewicz Alfred F.A.F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 192, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 (pol.).

Bibliografia

• Alfred F.A.F. Majewicz Alfred F.A.F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 (pol.).
• Monika Heyder, Język wietnamski – rozmówki Assimil ISBN 978-83-89876-42-3
• DavidD. Smyth DavidD., Thai, wyd. [New ed.], Londyn: Teach Yourself, 2003, ISBN 0-340-86857-0, OCLC 56441950 (ang.). Brak numerów stron w książce
• Cantonese Chinese Phrase Book, Berlitz Publishing, Singapur 2005 (ang.).
• Kam YK.Y. Lau Kam YK.Y., Cantonese Phrasebook, wyd. 2, Hawthorn, Vic., Australia: Lonely Planet Publications, 1995, ISBN 0-86442-340-3, OCLC 34039466 (ang.). Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Prezentacja tonów języka kantońskiego – audio
• Prezentacja tonów tajskich – audio
• Prezentacja tonów języka wietnamskiego – audio

Encyklopedie internetowe (typ języka):

• БРЭ: 4196872