Remove ads
Ina Benita, właściwie Ina Scudder, de domo Inna Florow-Bułhak[b] (ur. 1 marca 1912 w Kijowie[1][2][c], zm. 9 września 1984 w Mechanicsburgu[3]) – polska aktorka teatralna i filmowa, określana pierwszą femme fatale polskiego kina lat międzywojennych[4].
 Ina Benita, 1939 | |
| Imię i nazwisko |
Inna Florow-Bułhak |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
1 marca 1912 |
| Data i miejsce śmierci |
9 września 1984 |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
Gieorgij Tiesławski |
| Lata aktywności |
1931–ok. 1950 |
.jpg)
Urodziła się na terytorium Imperium Rosyjskiego jako córka Mikołaja Florow-Bułhaka (ur. w 1875 w Symferopolu na Krymie – zm. w sierpniu 1944 w Warszawie) i Heleny z domu Jeszczenko (ur. w 1880 w Kijowie – zm. w 1920 w Warszawie); rodzice byli wyznania prawosławnego[5][6]. W 1920, wskutek ofensywy bolszewickiej w czasie wojny domowej w Rosji, rodzina aktorki przyjechała do Polski[7].
Benita ukończyła paryską szkołę Sacré-Cœur, a także Kursy Wokalno-Dramatyczne Heleny Józefy Hryniewieckiej w Warszawie. Zadebiutowała 29 sierpnia 1931 w warszawskim teatrzyku „Nowy Ananas”, w programie Raj bez mężczyzn. Występowała także w „Morskim Oku” i kabarecie „Femina”. W 1932 debiutowała w filmie Ryszarda Biskego pt. Puszcza, w którym grała rolę młodej dziedziczki – Reni. Od tej pory poświęciła się głównie karierze filmowej. Od 1937 była związana ze stołecznymi teatrami rewiowymi. Grała m.in. w „Cyruliku Warszawskim” (1937), „Teatrze Malickiej” (1938) i „Wielkiej Rewii” (1938–1939), a od wiosny 1939 w „Ali Babie”.
II wojna światowa
W czasie II wojny światowej i okupacji niemieckiej Benita występowała w jawnych teatrach („Komedia”, „Niebieski Motyl”, „Miniatury”). Współpracowała jednak z kontrwywiadem ZWZ-AK, w którym na zlecenie Romana Niewiarowicza rozpracowywała Niemców i współpracujących z nimi polskich aktorów. Jej działania poskutkowały m.in. uwolnieniem kuzyna Franciszka Brodniewicza z Pawiaka i Zbigniewa Sawana z Auschwitz[8].
Według świadectw znajomych artystki, Benita związała się wówczas z Austriakiem Ottonem Haverem, oficerem Wehrmachtu, z którym wyjechała do Wiednia, a po powrocie oboje zostali oskarżeni o Rassenschande. Za związek z Polką oficer miał zostać wysłany na front wschodni, a aktorkę jakoby z tego powodu uwięziono na Pawiaku. Imię i nazwisko „Otto Haver” nie figuruje jednak ani w księgach adresowych miasta Wiednia, ani w rejestrach oficerów Wehrmachtu[9]. Z meldunków ZWZ–AK wynika zaś, że od jesieni 1942 do marca 1943 Benita była związana lub zaprzyjaźniona z Gerhardem Ludwigiem Manzlem, kierownikiem referatu Presse, a następnie Musik und Theater w Wydziale Propagandy. W marcu 1943, za zwalnianie polskich więźniów na skutek wstawiennictwa aktorki, Manzel został karnie wysłany na front wschodni, lecz udało mu się zbiec i powrócić do Warszawy[10]. Warszawiacy nieznający tych tajemnic posądzali ją o kolaborację z Niemcami, co miały potwierdzać jej liczne znajomości z kolaborantami, m.in. z Igo Symem[11].
Wiosną 1943 Ina Benita związała się z Hansem Georgiem Paschem – niemieckim cichym opozycjonistą niezgadzającym się z polityką nazistów, który na początku 1943 uciekł od swojej rodziny w Berlinie i przybył do Warszawy, a który jeszcze w Berlinie pomagał ukrywać się żydowskiej rodzinie Glaserów (zob. Zagłada Żydów) i ich polskiej opiekunce i nota bene miał poważną wadę serca[11]. Na początku 1944 oboje zostali aresztowani i osadzeni na Pawiaku, najprawdopodobniej w związku ze swoją działalnością konspiracyjną[12]. 7 kwietnia 1944, na żeńskim oddziale Pawiaka – Serbii, artystka urodziła syna Tadeusza Michała, którego ojcem był Pasch. Mężczyzna potwierdził później ojcostwo stosownym dokumentem z 21 czerwca 1945[13]. Aktorka została zwolniona z więzienia 31 lipca 1944, w przeddzień wybuchu powstania warszawskiego[14]. W Polsce po raz ostatni widziano ją podczas powstania warszawskiego, gdy schodziła do kanałów razem z czteromiesięcznym dzieckiem[15][16].
Przez wiele lat dalsze losy Benity nie były znane. Najczęściej przyjmowano, że zginęła razem z synem w kanałach lub doszła nimi do Śródmieścia i tam, we wrześniu, straciła życie podczas bombardowania. Informacje o jej śmierci były kwestionowane przez środowiska aktorskie, które zakładały, że uciekła z kraju – nie były jednak w stanie tego udowodnić.
Po wojnie
Z dokumentów udostępnionych w listopadzie 2018 przez rodzinę Paschów wynikło, że pod koniec wojny (w kwietniu 1945) aktorka wyjechała razem z synem i Hansem Georgiem Paschem do położonej w Harzu miejscowości Hohegeiß (powiat Goslar w Dolnej Saksonii). W czerwcu 1945 wyszła za niego za mąż i przyjęła nazwisko małżonka[16][17]. Po ślubie małżonkowie zamieszkali w pobliskiej Rhumspringe. Para miała jeszcze jedno dziecko – córkę Ritę Annę (urodzoną 28 lipca 1945), która prawdopodobnie zmarła trzy dni po narodzinach. Synami Hansa Georga Pascha z pierwszego małżeństwa, a zarazem przyrodnimi braćmi Tadeusza i Rity (dzieci z Iną Benitą), byli Ingo Paš, późniejszy minister w pierwszym demokratycznym rządzie Słowenii[18] (1990–1992) i jego brat bliźniak Boris Pasch, późniejszy dyplomata słoweński w Berlinie, urodzeni w 1941. 15 listopada 1945 mąż Benity został zamordowany, tylko dzięki jej determinacji udało się w lutym 1946 r. odnaleźć jego ciało i ukarać zabójców[11]. Latem 1946 aktorka zdecydowała się opuścić Rhumspringe wraz z synem[19].
Zgodnie z informacjami udostępnionymi w lutym 2019 przez rodzinę Scudderów z USA, Benita przeniosła się wówczas do Francji. Mieszkała w Nicei i Cannes, gdzie pracowała jako tancerka i śpiewaczka w barach oraz nocnych klubach[13]. Z uwagi na trudną sytuację finansową w 1949 oddała syna Tadeusza na wychowanie do szkoły klasztornej – przypuszczalnie do Sacré-Cœur, w której spędziła swoją młodość. W tym samym czasie poznała o pięć lat młodszego Amerykanina Lloyda Frasera Scuddera[d], przedstawiciela służby cywilnej w United States Air Force, któremu 25 lipca 1950 w Nicei urodziła syna, Johna. W 1951 Scudder został, razem ze swoim oddziałem, wezwany do Maroka Francuskiego, co wpłynęło na poprawę sytuacji finansowej aktorki, wobec czego w 1952 odebrała Tadeusza ze szkoły klasztornej. Rok później wyjechała razem z dziećmi do Lloyda, który mieszkał wówczas w Algierii Francuskiej. W obliczu wybuchu wojny algierskiej (1954–1962), nowo założona rodzina przeniosła się do Maroka. 10 lipca 1954 Ina Benita wzięła ślub z Lloydem Scudderem w Casablance. W grudniu 1959, na żądanie króla Muhammada V, amerykańskie wojska były zmuszone opuścić Maroko, wobec czego 10 czerwca 1960 Scudderowie wyjechali do Stanów Zjednoczonych[20]. Jeszcze w 1959 Lloyd Sccuder adoptował Tadeusza, który przybrał imiona Thaddeus Michael[11].
Ina Benita, już jako Ina Scudder, mieszkała kolejno w Albuquerque w Nowym Meksyku, Dayton w Ohio i ostatecznie w Middletown (w hrabstwie Dauphin w stanie Pensylwania). 1 czerwca 1964 Lloyd Scudder zmarł z powodu nowotworu. Po jego śmierci aktorka pracowała jako sprzątaczka, a także zajmowała się malowaniem obrazów. W 1972 dom rodziny Scudderów został zalany i uszkodzony przez huragan Agnes. Benita zmarła 9 września 1984 w Mechanicsburgu w hrabstwie Cumberland (Pensylwania) na raka płuc (była nałogową palaczką papierosów). Jest pochowana na cmentarzu w Middletown[16][21].
Powodów do wyjazdu Benity z Polski nietrudno się domyślić. „W Polsce uznawano ją za kolaborantkę. Komunistów nie obchodziło, że współpracowała z wywiadem. Ponadto ojcem jej syna był Niemiec. Musiała chronić rodzinę, to był jej priorytet. Dlatego nie wróciła do kraju. Z tego też powodu na zawsze rzuciła aktorstwo”[11].
Ina Benita nigdy nie wspominała ani ostatniemu mężowi, ani dzieciom o swojej polskiej przeszłości. Gdyby nie publikacja książki Piotra Gacka (zob. bibliografię) w 2018, która kończy się informacją, że pod koniec wojny wraz synem udało jej się bezpiecznie wyjechać z Polski, jej losów zapewne byśmy nie poznali, a jej synowie nic by nie wiedzieli o jej błyskotliwej przeszłości. Po publikacji odezwał się Greg Scudder, syn Tadeusza, twierdząc, że jest wnukiem Benity, a po pewnym czasie Ingo Pasch, który wraz z bratem starał się odnaleźć zaginionego brata przyrodniego. Osoby znające ją z ostatniego okresu życia, mimo że pracowała wtedy jako sprzątaczka, zauważały, że cechowała ją „elegancja i pewna tajemniczość. Zawsze świetnie się ubierała, chodziła na obcasach, miała pomalowane paznokcie i paliła papierosy z użyciem cygarniczki. Do samego końca zachowywała się jak gwiazda”[11].
Remove ads
- Ina Benita znała biegle cztery języki obce: angielski, francuski, niemiecki i rosyjski, a rozumiała też włoski i hiszpański.
- W 1939, na letnim (ostatnim) Balu Mody w Hotelu Europejskim w Warszawie, specjalnie dla niej utworzono kategorię „królowa seksapilu”[22][23][24][25].
- We wrześniu 2010 w miesięczniku „Bluszcz” ukazał się fikcyjny wywiad z aktorką, który przeprowadził Marcin Szczygielski.
- W 2017 r. Poczta Polska wyemitowała zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską upamiętniający Inę Benitę znaczek pocztowy o nominale 2,60 zł należący do serii „Ludzie kina i teatru”[26].
- 28 marca 2018 w Teatrze im. Jana Kochanowskiego w Opolu miała miejsce premiera sztuki Marii Marcinkiewicz-Górnej i Piotra Rowickiego Kolaboranci, w której występuje postać aktorki[27]
- W 2022 Jacek Papis zrealizował film dokumentalny o losach aktorki pt. Ina Benita. Dwa życia[28].
Remove ads
- 1932 – Puszcza jako Renia
- 1933 – Jego ekscelencja subiekt jako Ania Porecka
- 1933 – Przybłęda jako Maryjka
- 1934 – Hanka jako Hanka Bereza
- 1935 – Dwie Joasie jako Flora, partnerka mecenasa Rostalskiego
- 1935 – Jaśnie pan szofer jako Hania, córka Pudłowicza
- 1937 – Trójka hultajska jako Inez
- 1938 – Gehenna jako Lorka, kuzynka
- 1938 – Ludzie Wisły jako Anna
- 1938 – Moi rodzice rozwodzą się jako Nina Kostówna
- 1938 – Serce matki jako Hanka
- 1939 – Doktór Murek jako Karolka
- 1939 – O czym się nie mówi... jako Mańka, córka Romanowej
- 1939 – Serce batiara
- 1939/1940 – Sportowiec mimo woli jako panna Lili Madecka
- 1939/1941 – Ja tu rządzę jako Joasia Kopytkiewiczówna, córka majstra szewskiego
- 1939/1946 – Czarne diamenty jako Irena la Rochelle
Remove ads
- Formalnie aktorka nigdy nie sfinalizowała rozwodu ze Stanisławem Lipińskim. Operator nie stawił się w sprawie jej wniosku rozwodowego 13 września 1943 roku, z uwagi na stacjonowanie z Armią Andersa. Po wojnie nie wiedzieli wzajemnie o swoich losach, a Lipiński poślubił Janinę z Jasińskich.
- Aktorka urodziła się jako Inna Florow-Bułhak, jednak po emigracji z Polski i ślubie z Lloydem F. Scudderem, we wszystkich oficjalnych dokumentach, jak i w życiu prywatnym, funkcjonowała jako Ina Scudder.
- Od 1960 jako rok urodzenia w dokumentach pojawia się 1916.
- Zapewne wskutek tego podawała późniejszy rok urodzenia.
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads