Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hiszpańska Konfederacja Prawicy Autonomicznej (hiszp. Confederación Española de Derechas Autónomas, CEDA) – federacja hiszpańskich katolickich i konserwatywnych partii politycznych założona 4 marca 1933. Jej głównymi twórcami byli Ángel Herrera Oria, założyciel i redaktor naczelny dziennika El Debate (Debata), i José María Gil-Robles, późniejszy lider CEDA.
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót |
CEDA |
| Lider | |
| Data założenia | |
| Ideologia polityczna | |
| Poglądy gospodarcze | |
| Liczba członków |
według samej partii ok. 700 000 |
| Młodzieżówka |
Juventudes de Acción Popular |
W roku 1931 Herreremu Ori stojącemu na czele organizacji Acción Católica (Akcja Katolicka) udało się skoncentrować wokół swojego dziennika grupę katolików gotowych bronić swoich poglądów w starciu z laickimi postulatami republikanów. Z grupy tej wyłoniła się partia Acción Nacional (Akcja Narodowa), założona 29 marca 1931, czyli w 15 dni po proklamowaniu II Republiki Hiszpańskiej. Po pewnym czasie nazwę zmieniono na Acción Popular (Akcja Ludowa), która była najważniejszą partią CEDA. Wspólną cechą wszystkich partii koalicji był ich klerykalizm i opór wobec reform, które w tej materii przedsięwziął pierwszy rząd II Republiki: laickość z rozdziałem państwa od Kościoła, zakaz używania symboli religijnych w szkołach oraz innych, mniejszych zmian. CEDA szybko stała się najpoważniejszą siłą hiszpańskiej prawicy, mając (według samej partii) swoich szeregach około 700 tysięcy członków[1]. Masowość partii została osiągnięta poprzez współpracę z licznymi organizacjami katolickimi.
José María Gil-Robles, będący szefem klubu parlamentarnego najpierw Acción Nacional i później Acción Popular, został szefem CEDA. Odwiedził w tym czasie Niemcy, żeby poznać metody propagandowe NSDAP; wziął również udział w jednym ze słynnych wieców w Norymberdze. CEDA podsumowywała swój program w haśle Religión, Familia, Patria, Orden, Trabajo y Propiedad (Religia, Rodzina, Ojczyzna, Porządek, Praca i Własność). W wyborach z 19 listopada 1933 CEDA przystąpiła wspólnie z innymi partiami prawicowymi, zdobywając prawie 25% głosów i 115 z 472 mandatów, co nie starczało do utworzenia własnego rządu; spowodowało to, że Konfederacja była zmuszona do poparcia centrolewicowego rządu Alejandro Lerroux, a także czasowo do niego przystąpiła[2]. Okres od wyborów w listopadzie 1933 do następnych, w lutym 1936 jest przez historyków nazywany bienio negro (czarne dwulecie), gdyż były to lata reakcjonistyczne i naznaczone faszyzmem[3][4]. Cofnięcie przez rząd premiera Lerroux reform, które wdrożyli jego poprzednicy, oraz ukonstytuowanie się nowego gabinetu z trzema ministrami wywodzącymi się z CEDA, doprowadziło w październiku 1934 do wielkiej fali strajków inspirowanych przez lewicę i do próby socjalistycznej zbrojnej rebelii. Wydarzenia te nazywane są w Hiszpanii rewolucją października 1934.
Nieznaczna przegrana w wyborach w roku 1936 okazała się dla CEDA prawdziwą klęską: partie lewicowe, ze zwycięską Hiszpańską Socjalistyczną Partią Robotniczą (PSOE) na czele, utworzyły Front Ludowy dysponujący ponad 60% głosów w Kortezach. CEDA, a szczególnie Gil-Robles, usiłowała zadekretować stan wojenny, a co za tym idzie zawieszenie praw konstytucyjnych, żeby w ten sposób zapobiec przejęciu władzy przez Front Ludowy[4]. Od tej chwili członkowie CEDA pozostawali w kontakcie z grupą wojskowych niezadowolonych z objęcia rządów przez Front Ludowy; byli wśród nich między innymi generałowie Francisco Franco i Emilio Mola. Celem ich kontaktów były oczywiście przygotowania do zamachu stanu, który ostatecznie nastąpił 17 lipca 1936[4]. Zamach ten dał początek wojnie domowej, która trwała aż do kwietnia 1939. Po stronie nacjonalistycznej wszystkie partie zostały rozwiązane w 1937, a większość ich działaczy i bojówkarzy przeszła pod sztandary Falangi.
CEDA była organizacją reakcyjno-konserwatywną zmierzającą do utworzenia totalitarnego ustroju państwa. Lider partii opowiadał się za likwidacją parlamentu i zapowiedział, że chce dać Hiszpanii prawdziwą jedność, nowego ducha, ustrój totalitarny...[5]. Reprezentowała ideologię klerykalnego konserwatyzmu, przez co niektórzy zaliczali ją do nurtu chadecji; część historyków przypisuje jej cechy faszystowskie[6], szczególnie w odniesieniu do jej młodzieżówki – Juventudes de Acción Popular (Młodzieżówki Akcji Ludowej). Członkowie CEDA jako swój wzorzec podawali konserwatystów brytyjskich, jednak w parlamencie otwarcie popierali reżimy faszystowski we Włoszech i nazistowski w Niemczech. Mimo monarchicznej proweniencji wielu swoich członków, CEDA stała po stronie zachowania ustroju republikańskiego. Powodem tego była chęć obrony interesów społecznych i ekonomicznych.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
