Loading AI tools
alfabet koreański, jednoszeregowy, 24-literowy Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hangul (również hangŭl, hangeul, hangyl, kor. 한글 ha(ː)n.ɡɯɭ), w KRLD znany jako Chosŏn'gŭl (조선글 tsʰo.sʰɔn.ɡɯɭ) – alfabet koreański stworzony w XV wieku przez Sejonga Wielkiego; składa się z 24 znaków: 14 spółgłosek i 10 samogłosek. Jest jednym z niewielu alfabetów[1], które zostały stworzone sztucznie, a nie wyewoluowały z hieroglifów czy ideogramów, jak to się działo w przypadku większości współczesnych pism. Każda sylaba zapisywana jest jako blok, na polu kwadratu, składający się ze znaków alfabetu (tzw. jamo). Słowa w tym alfabecie zapisywać można poziomo lub pionowo.
 Powyżej napis Chosŏn'gŭl; poniżej Hangeul | |
| Charakterystyka | |
| Rodzaj | |
|---|---|
| Typ |
nielinearne |
| Kierunek pisma |
od lewej do prawej |
| Języki pisma | |
| Czas używania |
od XV w. |
| Twórca | |
| Kodowanie | |
| Unicode |
U+AC00–U+D7AF |
| ISO 15924 |
|
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |
| Nazwa koreańska | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Do wczesnych lat XX wieku hangul uważany był jako nieodpowiedni dla wykształconej elity, która preferowała tradycyjne pismo hancha. Określali go nazwami:
Nazwy te są obecnie uważane za archaiczne.
„Jamo” (자모; 字母) oznacza literę wchodzącą w skład alfabetu koreańskiego – ja znaczy litera lub znak, mo - matka.
Tekst zapisuje się tworząc kolejne sylabogramy (czyli zapisy poszczególnych sylab). Sylabogram zawiera litery odpowiadające poszczególnym głoskom składającym się na daną sylabę.
Występuje 51 jamo, z czego 24 są proste (nie złożone) i są odpowiednikami liter w alfabecie łacińskim. Pozostałe 27 jest złożeniami 2 lub 3 jamo podstawowych. Z 24 prostych jamo, 14 to spółgłoski (ja’eum; 자음; 子音; dosłownie „dźwięk dziecka”) a 10 to samogłoski (moeum; 모음; 母音; dosłownie „dźwięk matki”).
![Thumb](#/media/Plik:Jeju-language_Greeting_"Welcome".png)
Cztery z podstawowych samogłosek mają kształt, który nie należy do podstawowych (zawiera dodatkowe kreski oznaczające zmiękczenie głoski) ㅑ (ya), ㅕ (yeo), ㅛ (yo) oraz ㅠ (yu).
Budowa podstawowych spółgłosek jamo opiera się na modelu fizycznej morfologii języka, podniebienia, zębów i gardła w trakcie wymawiania danej litery. Można je podzielić na pięć grup, każdą z podstawowym kształtem i jedną lub więcej formą pochodną z dodatkowymi kreskami. Nazwy w nawiasach to tradycyjna sinokoreańska terminologia lingwistyczna.
W porządku alfabetycznym liter koreańskich nie miesza się ze sobą spółgłosek i samogłosek, jak dzieje się to w alfabetach opartych na znakach łacińskich czy cyrylicy. Spółgłoski znajdują się przed samogłoskami. Dzisiejsze ustawienie liter zostało określone w 1527 roku przez Choi Sejin. W obu Koreach istnieje trochę odmienne ich położenie, ale podstawowe jamo znajdują się na tych samych pozycjach.
Obecny porządek alfabetyczny spółgłosek jamo:
ㄱ ㄲ ㄴ ㄷ ㄸ ㄹ ㅁ ㅂ ㅃ ㅅ ㅆ ㅇ ㅈ ㅉ ㅊ ㅋ ㅌ ㅍ ㅎ
Podwójne spółgłoski występują zaraz po ich podstawowej wersji.
Samogłoski:
ㅏ ㅐ ㅑ ㅒ ㅓ ㅔ ㅕ ㅖ ㅗ ㅘ ㅙ ㅚ ㅛ ㅜ ㅝ ㅞ ㅟ ㅠ ㅡ ㅢ ㅣ
Spółgłoski:
ㄱ ㄴ ㄷ ㄹ ㅁ ㅂ ㅅ ㅇ ㅈ ㅊ ㅋ ㅌ ㅍ ㅎ ㄲ ㄸ ㅃ ㅆ ㅉ ㅇ
Pierwszy ㅇ reprezentuje końcowy dźwięk /ng/. Ostatnie ㅇ reprezentuje początkowy element graficzny o zerowej wartości fonetycznej. Podwojone jamo zajmują miejsca przed ostatnim ㅇ, ale po wszystkich podstawowych spółgłoskach.
Samogłoski:
ㅏ ㅑ ㅓ ㅕ ㅗ ㅛ ㅜ ㅠ ㅡ ㅣ ㅐ ㅒ ㅔ ㅖ ㅚ ㅟ ㅢ ㅘ ㅝ ㅙ ㅞ
ㅐ oraz ㅔ znajdują się po podstawowych samogłoskach, nie po odpowiadającymi im ㅏ i ㅓ.
| Litera | Nazwa południowokoreańska | Nazwa północnokoreańska |
|---|---|---|
| ㄱ | giyeok (기역) | gieuk (기윽) |
| ㄴ | nieun (니은) | |
| ㄷ | digeut (디귿) | dieut (디읃) |
| ㄹ | rieul (리을) | |
| ㅁ | mieum (미음) | |
| ㅂ | bieup (비읍) | |
| ㅅ | siot (시옷) | sieut (시읏) |
| ㅇ | ieung (이응) | |
| ㅈ | jieut (지읒) | |
| ㅊ | chieut (치읓) | |
| ㅋ | kieuk (키읔) | |
| ㅌ | tieut (티읕) | |
| ㅍ | pieup (피읖) | |
| ㅎ | hieut (히읗) | |
| Litera | Nazwa południowokoreańska | Nazwa północnokoreańska |
|---|---|---|
| ㄲ | ssanggiyeok (쌍기역) | doengieuk (된기윽) |
| ㄸ | ssangdigeut (쌍디귿) | doendieut (된디읃) |
| ㅃ | ssangbieup (쌍비읍) | doenbieup (된비읍) |
| ㅆ | ssangsiot (쌍시옷) | doensieut (된시읏) |
| ㅉ | ssangjieut (쌍지읒) | doenjieut (된지읒) |
Nazwa samogłoski jest sylabą wywodzącą się z połączenia litery ㅇ (ieung) i danej samogłoski:
| Litera | Nazwa |
| ㅏ | a (아) |
| ㅐ | ae (애) |
| ㅑ | ya (야) |
| ㅒ | yae (얘) |
| ㅓ | eo (어) |
| ㅔ | e (에) |
| ㅕ | yeo (여) |
| ㅖ | ye (예) |
| ㅗ | o (오) |
| ㅘ | wa (와) |
| ㅙ | wae (왜) |
| ㅚ | oe (외) |
| ㅛ | yo (요) |
| ㅜ | u (우) |
| ㅝ | weo (워) |
| ㅞ | we (웨) |
| ㅟ | wi (위) |
| ㅠ | yu (유) |
| ㅡ | eu (으) |
| ㅢ | ui (의) |
| ㅣ | i (이) |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
