Grabowo (wieś w powiecie iławskim)

Grabowo (niem. Grabau) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Lubawa, 8 km na północny wschód od Lubawy, w ziemi lubawskiej. Zajmuje powierzchnię 12,42 km².

Ten artykuł dotyczy wsi w powiecie iławskim. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Grabowo

wieś
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Lubawa
Wysokość	140-150 m n.p.m.
Liczba ludności (2009)	692
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	14-229[1]
Tablice rejestracyjne	NIL
SIMC	0480230
Położenie na mapie gminy wiejskiej Lubawa Grabowo
Położenie na mapie Polski Grabowo
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Grabowo
Położenie na mapie powiatu iławskiego Grabowo
53°33′44″N 19°49′07″E[2]

Pierwsze informacje na temat Grabowa (pierwotna nazwa Grabaw) pochodzą z roku 1346 i dotyczą przekazania ziemi we wsi dwom Prusom przez biskupa chełmińskiego Ottona. Za czasów Korony Polskiej wieś stanowiła część dóbr diecezji chełmińskiej, a administracyjnie przynależała do województwa chełmińskiego.

W okresie międzywojennym stacjonowała tu placówka Straży Celnej „Grabowo”^[3]. 17 lutego 1927 roku została założona tu Ochotnicza Straż Pożarna^[4]. Skupiała wówczas 23 czynnych członków. Do pierwszego składu zarządu należeli: Jan Jarzembek – prezes, Bernard Kasprowicz – naczelnik, Jan Żuralski – z-ca naczelnika, Michał Zieliński – sekretarz, Franciszek Ankiewicz – skarbnik i gospodarz.

Szkoła została założona w XVIII w., obecnie we wsi funkcjonuje szkoła podstawowa i gimnazjum w budynku na pograniczu Grabowa i Wałdyk. Został on oddany do użytku w roku 1990. Za budynkiem znajdują się boiska do piłki nożnej, piłki ręcznej, koszykówki i siatkówki plażowej.

Od 26 listopada 1906 r. do 21 stycznia 1907 r. w miejscowej szkole elementarnej odbył się strajk części dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim. Z uczestników strajku znane są nazwiska następujących dzieci: M. Kołecka, K. Radzymińska. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 (!) szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnym strajkiem we Wrześni (1901) na czele^[5].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Najcenniejszym zabytkiem Grabowa jest wzniesiony w latach 1803–1814 klasycystyczny kościół parafialny. Zbudowany według projektu Hilarego Szpilowskiego, kilkakrotnie restaurowany w okresie od 1888 do 1938 r. Murowany z cegły na podmurówce z kamieni polnych, otynkowany. Wzniesiony na rzucie prostokąta z zaakcentowaną częścią fasadową, schodkowym szczytem i trójkątnym naczółkiem^[6]. Kościół otoczony murem przykrytym dachówką, bramy wejściowe zaakcentowane filarkami, brama główna zwieńczona późnobarokowymi rzeźbami kamiennymi Maryi i św. Jana Nepomucena. W rogach muru cztery kaplice przykryte kopułkami. Na terenie przykościelnym wolnostojąca drewniana dzwonnica z początku XX w., a w niej dwa późnogotyckie dzwony z początku XVI w. (jeden ze sceną Ukrzyżowania i datą 1517).

• Zespół kościoła Wniebowzięcia NMP
• 
  Kościół
• 
  Dzwonnica
• 
  Cmentarz przykościelny
• 
  Jedna z kapliczek

Wystrój kościoła w przewadze XVII- i XVIII-wieczny. Ołtarz główny niejednorodny, zestawiony z elementów XVIII-wiecznych i późniejszych, z repliką obrazu Guido Reniego przedstawiającego Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, za nim znajduje się obraz Matki Boskiej Śnieżnej z końca XVII w., pierwotnie w srebrnej sukience z epoki. Cennymi przykładami rzemiosła artystycznego są dwa XIV-wieczne lichtarze gotyckie ze stylizowanymi figurkami lwów na stopie oraz późnogotycki świecznik wiszący z początku XVI w. Na uwagę zasługuje też monstrancja o rozbudowanym programie ikonograficznym, fundowana przez Tomasza Jana Szulc – Prątnickiego, wykonana w 1697 r. przez Jakuba Weintrauba z Torunia.

W nocy z 1 na 2 listopada 1999 r. miał miejsce pożar kościoła, w wyniku którego spłonął dach, sufit, uszkodzeniu uległy obrazy w górnej części ołtarza. Spłonęły również organy o zewnętrznej oprawie neoklasycystycznej i współczesnym jej wyposażeniu (ok. 1900 r.), zbud. Schlag u Söhne, Schweidnitz (Świdnica). W roku 2010 zostały zakończone prace remontowe przy budynku polegające między innymi na wzmocnieniu ścian, nałożeniu nowych tynków i malowaniu. Odnowa elewacji została sfinansowana z Europejskiego Programu Rozwoju Wsi na lata 2007–2013 oraz ze środków własnych parafii. Obecnie renowacji wymaga jeszcze ogrodzenie przykościelne wraz z czterema kapliczkami.

Do zabytków Grabowa należy także plebania, organistówka oraz kapliczka przydrożna.